Yttrium is 'n chemiese element in die periodieke tabel met die simbool Y en atoomgetal van 39.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Algemeen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Naam, simbool, getal | yttrium, Y, 39 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Chemiese reeks | oorgangsmetale | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Groep, periode, blok | 3, 5, d | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voorkoms | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atoommassa | 88.90585 (2) g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektronkonfigurasie | [Kr]4d1 5s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektrone per skil | 2, 8, 18, 9, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fisiese eienskappe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Toestand | vastestof | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Digtheid (naby k.t.) | 4.472 g/cm³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vloeistof digtheid teen s.p. | 4.24 g/cm³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Smeltpunt | 1799 K (1526 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kookpunt | 3609 K (3336 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Smeltingswarmte | 11.42 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Verdampingswarmte | 365 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Warmtekapasiteit | (25 °C) 26.53 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atoomeienskappe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kristalstruktuur | heksagonaal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Strukturbericht-kode | A3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oksidasietoestande | 3 (swak basiese oksied) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektronegatiwiteit | 1.22 (Skaal van Pauling) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ionisasie-energieë | 1ste: 600 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2de: 1180 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3de: 1980 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atoomradius | 180 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atoomradius (ber.) | 212 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kovalente radius | 162 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Diverse | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Magnetiese rangskikking | geen data | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektriese weerstand | (k.t.) (a, poli) 596 nΩ·m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Termiese geleidingsvermoë | (300 K) 17.2 W/(m·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Termiese uitstetting | (k.t.) (a, poli) 10.6 µm/(m·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Spoed van klank (dun staaf) | (20 °C) 3300 m/s | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Young se modulus | 63.5 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Skuifmodulus | 25.6 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Massamodulus | 41.2 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Poissonverhouding | 0.243 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Brinell hardheid | 589 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CAS-registernommer | 7440-65-5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vernaamste isotope | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portaal Chemie |
Yttrium is 'n silwerige metaalagtige oorgangsmetaal wat algemeen aangetref word in seldsame aardminerale en twee van sy verbindings word gebruik in die rooi gekleurde fosforeserende materiaal in katodestraalbuise soos dié wat in televisiestelle gebruik is.
Yttrium is 'n silwer metaalagtige, glansende seldsame aardmetaal wat relatief stabiel in lug is. Die voorkoms is baie soortgelyk aan skandium en sy chemiese eienskappe stem ooreen met die lantaniede. Met blootstelling aan lug verkry dit 'n effense pienk glans. Fyn snysels van die materaail kan spontaan in lug ontbrand as dit warmer as 400 °C verhit word. Fynverdeelde yttrium is hoogs onstabiel in lug. Die metaal het 'n lae neutrondeursnee vir kernvangs. Die algemene oksidasietoestand van yttrium is +3.
Yttrium(III)oksied is die belangrikste yttrium verbinding en word algemeen gebruik om YVO4: Eu en Y2O3:Eu fosforeserende materiale te vervaardig wat die rooi kleur gee in kleurtelevisiebuise. Ander gebruike sluit in:
Yttrium (wat vernoem is na Ytterby, 'n Sweedse dorp naby Vaxholm) is deur die Finse skeikundige, fisikus en mineraloog Johan Gadolin in 1794 ontdek en is geïsoleer deur Friedrich Wöhler in 1828 as 'n onsuiwer ekstrak van yttria deur die reduksie van anhidriese yttriumchloried (YCl3) met kalium. Yttria (Y2O3) is die oksied van yttrium en is deur Johan Gadolin in 1794 ontdek in 'n gadoliniet mineraal uit Ytterby.
In 1843 het die Sweedse skeikundige Carl Mosander getoon dat yttria in drie verskillende oksiedes (of aardes) geskei kon word. "Yttria" is die naam wat behou is vir die mees basiese oksied wat dan ook die grootste deel van die mengsel uitgemaak het (ongeveer twee derdes) en die ander twee oksiede is erbia en terbia genoem.
Uitgrawings naby die dorp Ytterby het baie ongewone minerale opgelewer wat seldsame aard- en ander elemente bevat het. Die elemente erbium, terbium, ytterbium en yttrium is almal na hierdie selfde dorpie vernoem.
Die element kan gevind word in byna al die seldsame aardminerale en ook in uraanertse maar word nooit in die natuur in onverbonde vorm aangetref nie. Yttrium word kommersieel ontgin vanuit monasietsand (3% inhoud, [(Ce, La, ens.)PO4]) en vanaf bastnäsiet (0.2% inhoud, [(Ce, La, ens.)(CO3)F]).
Dit word kommersieel vervaardig deur yttriumfluoried met kalsium-metaal te reduseer maar kan ook deur ander metodes vervaardig word. Die element wat moeilik is om van ander seldsame aardes geskei word kom voor as 'n donker grys poeier.
Maanrotsmonsters wat deur die Apollo program geneem is het 'n relatief hoë yttrium inhoud gehad.
Natuurlike yttrium bestaan slegs uit een isotoop (Y-89). Die mees stabiele radio-isotope is Y-88 met 'n halfleeftyd van 106.65 en Y-91 met 'n halfleeftyd van 58.51 dae. Al die ander isotope het halfleeftye van minder as 'n dag behalwe vir Y-87 wat 'n halfleeftyd van 79.8 uur het. Die dominante vervalmodus onder die stabiele Y-89 is elektronvangs en die dominante modus daarna is beta-uitstraling. Ses-en-twintig onstabiele isotope is al geëien.
Y-90 bestaan in ewewig met sy moederisotoop stronsium-90, wat 'n produk van kernontploffings is.
Baie min mense kom verbindings wat hierdie element bevat teë, maar dit behoort gewoonlik as baie giftig beskou word al is baie van die verbindings nie baie skadelik nie. Yttrium soute kan karsinogenies wees. Die element word nie gewoonlik in menslike weefsel aangetref nie en het sover bekend geen biologiese rol nie.
Wiki Commons bevat media in verband met Yttrium. |
H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||
Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||
Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||
K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||
Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||
Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn |
Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og |
Alkalimetale | Aardalkalimetale | Lantaniede | Aktiniede | Oorgangsmetale | Hoofgroepmetale | Metalloïde | Niemetale | Halogene | Edelgasse | Chemie onbekend |
This article uses material from the Wikipedia Afrikaans article Yttrium, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Inhoud is onderhewig aan CC BY-SA 4.0, tensy anders vermeld. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Afrikaans (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.