Иттри

Шинж чанар
[Kr] 4d1 5s2 Үелэх систем
'
Ерөнхий
Нэр, тэмдэг, атомын дугаар	Иттри, Y, 39
Цуваа	Шилжилтийн металл
Бүлэг, үе, блок	3, 5, d
Гадаад байдал	мөнгөлөг цагаан
CAS дугаар	7440-65-5
Дэлхийн гадаргад эзлэх хэмжээ	26 ppm
Атомын шинж чанар
Атом масс	88,90584(2) u
Атомын радиус (тооцоолсон)	180 (212) пм
Ковалент радиус	190 пм
Электрон бүтэц	[Kr] 4d1 5s2
1. Ионжилтын энерги	600 кЖ/моль
2. Ионжилтын энерги	1180 кЖ/моль
3. Ионжилтын энерги	1980 кЖ/моль
Физикийн шинж чанар
Бодисын төлөв	хатуу
Талст бүтэц	гексагональ
Нягт	4,472 г/см3
Соронзон чанар	парасоронзон (Χm = 1,2 · 10−4)
Хайлах цэг	1799 K (1526 °C)
Буцлах цэг	3203 K (2930 °C)
Молийн эзлэхүүн	19,88 · 10−6 м3/моль
Ууршилтын дулаан	390 кЖ/моль
Хайлах дулаан	11,4 кЖ/моль
Дууны хурд	3300 м/сек 293,15 K-д
Цахилгаан дамжуулалт	1,66 · 106 A/(В · м)
Дулаан дамжуулалт	17 Вт/(м · К)
Химийн шинж чанар
Исэлдэлтийн төлөв байдал	+3
Оксид (суурь)	Y2O3 (сул суурийн)
Хэвийн потенциал	−2,37 В (Y3+ + 3 e− → Y)
Цахилгаан сөрөг чанар	1,22 (Паулын скала)
Изотопууд
Изотоп ИХ t1/2 ЗТ ЗЭ (МэВ) ЗБ 87Y {син.} 79,8 h ε 1,862 87Sr 88Y {син.} 106,65 d ε 3,623 88Sr 89Y 100 % тогтвортой 90Y {син.} 64,10 h β− 2,282 90Zr 91Y {син.} 58,51 d β− 1,544 91Zr
Өөр бусад изотопуудыг үзэх: Изотопуудын жагсаалт
ЦСР-шинж чанар
I квантын тоо γ рад·Тл−1·сек−1 Er (1H) fL B = 4,7 Тл МГц-ээр 89Y 1/2 −1,316 · 107 0,000119 4,9
Аюулгүй байдлын заавар
GHS-Аюулын тэмдэг: Нунтаг Аюултай АТ-фразын жагсаалт H: 228 P: 210​‐​241​‐​280​‐​241​‐​370+378
Боломжит ба хэрэглэх байдлыг харгалзан аль болох СИ-системийн нэгжүүдийг хэрэглэсэн болно. Хэрэв ямар нэгэн тайлбар байхгүй бол дээр өгөгдсөн утгууд хэвийн нөхцлийн утгууд болно.

Иттри (Латин: Yttrium) нь Y гэж тэмдэглэгддэг, 39 гэсэн атомын дугаар бүхий химийн элемент юм. Мөнгөлөг-металлаг шилжих металл болох тус элемент нь химийн шинж чанарынхаа хувьд лантанидуудтай төстэй бөгөөд "газрын ховор элементүүдийн" нэгд тооцогддог. Иттри нь бараг бүх тохиолдолд газрын ховор эрдэс дэх лантанидуудтай хослосон хэлбэрээр олддог бөгөөд чөлөөт элемент хэлбэрээр байгальд тохиолдохгүй. Түүний цорын ганц тогтвортой изотопи болох ⁸⁹Y нь мөн байгальд орших цорын ганц изотопи юм.

1787 онд Карл Аксель Аррхениус Шведийн Иттербигийн ойролцоо шинэ эрдэс олж, түүнийгээ уг тосгоны нэрээр иттербит хэмээн нэрлэжээ. Ёхан Гадолин 1789 онд Аррхениусын олсон дээжээс иттрийн хүчлийг нээн илрүүлсэн бөгөөд Андерс Густаф Экеберг шинэ нээгдсэн хүчлийг иттриа гэж нэрлэжээ. Харин иттри элементийг 1828 онд Фридрих Вёлер ялган авч чадсан байна.

Зурагтын катодын туяат хоолой (CRT) дэлгэц болон шингэн кристал дэлгэцний улаан өнгийг гаргадаг люминофорыг хийхэд ашиглах нь иттрийн хамгийн чухал хэрэглээ юм. Түүнчлэн электрод, электролит, электрон шүүлтүүр, лазер болон хэт дамжуулагчдыг үйлдвэрлэхэд ашиглагдахаас гадна төрөл бүрийн анагаах ухааны хэрэглээ, мөн янз бүрийн материалын шинж чанарыг тодруулахад хэрэглэдэг. Иттрийн биологийн үүрэг мэдэгдээгүй байгаа бөгөөд иттрийн нэгдэлд өртөх нь хүнд уушигны өвчлөл үүсгэнэ.

• Daane, A. H. (1968). "Yttrium". In Hampel, Clifford A. (ed.). The Encyclopedia of the Chemical Elements. New York: Reinhold Book Corporation. pp. 810–821. LCCN 68-29938.
• Emsley, John (2001). "Yttrium". Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements. Oxford, England, UK: Oxford University Press. pp. 495–498. ISBN 0-19-850340-7.
• Gadolin, Johan (1794). "Undersökning af en svart tung Stenart ifrån Ytterby Stenbrott i Roslagen". Kongl. Vetenskaps Academiens Nya Handlingar. 15: 137–155.
• Greenwood, N. N. (1997). Chemistry of the Elements (2nd ed.). Oxford: Butterworth-Heinemann. ISBN 0-7506-3365-4. CS1 maint: ref duplicates default (link)
• Stwertka, Albert (1998). "Yttrium". Guide to the Elements (Revised ed.). Oxford University Press. pp. 115–116. ISBN 0-19-508083-1.
• van der Krogt, Peter (2005-05-05). "39 Yttrium". Elementymology & Elements Multidict. Retrieved 2008-08-06.