Lugha Za Kihindi-Kiulaya

Imekadiriwa kuna lugha hai 445 za jamii hiyo na wasemaji bilioni 3.2 katika mabara yote (46% za watu wote wa leo).

Uenezi huo umetokana hasa na historia ya ukoloni wa Kizungu uliopeleka lugha za Ulaya pande zote za dunia.

Lugha zenye wasemaji zaidi ya milioni 100 ni: Kihispania, Kiingereza, Kihindustani (Kihindi/Kiurdu), Kireno, Kibengali, Kipanjabi na Kirusi.

Nyingine zenye wasemaji zaidi ya milioni 50 ni: Kijerumani, Kifaransa, Kimarathi, Kiitalia na Kiajemi.

Jina la Kihindi-Kiulaya limepatikana tangu karne ya 19. Wataalamu walitambua ya kwamba lugha za kale zinazotunzwa kimaandishi kama Kilatini, Kigiriki, Kisanskrit na Kiajemi cha Kale zinafanana kati yake pia na lugha nyingine za kisasa za Ulaya na Uhindi wa Kaskazini.

Lugha za jamii ya Kihindi-Kiulaya zinafanana katika msamiati na sarufi.

 

Inaaminika ya kwamba lugha hizo zilikuwa na asili moja katika lugha isiyojulikana tena ya Kihindi-Kiulaya asilia.

Wasemaji wake wanaaminiwa kuwa walisambaa takriban miaka 6,000 iliyopita kutoka sehemu za Asia ya Magharibi. Sehemu ilikwenda magharibi na kuingia Ulaya, sehemu nyingine ilikwenda Uajemi na Bara Hindi.

Kuna nadharia mbalimbali kuhusu historia hiyo.

Kati ya lugha hizo kuna zifuatazo:

( † inamaanisha ya kwamba lugha hii haina wasemaji tena kama lugha hai)

• Kialbania
• Lugha za Kianatolia †
• Kiarmenia
• Lugha za Kibalti-Kislavoni
  • Kislavoni cha Mashariki (k.m. Kirusi, Kiukraine)
  • Kislavoni cha Magharibi (k.m. Kipolandi, Kicheki, Kislovakia)
  • Kislavoni cha Kusini (k.m. Kibulgaria, Kiserbia, Kikroatia)
  • Kibalti (k.m. Kilituania na Kilatvia)
• Lugha za Kigermanik
  • Kigermanik cha Kaskazini (k.m. Kiswidi, Kidenmark, Kinorwei, Kiiceland)
  • Kigermanik cha Mashariki †
  • Kigermanik cha Magharibi (k.m. Kiingereza, Kijerumani, Kiholanzi, Kiafrikaans)
• Kigiriki
• Lugha za Kihindi-Kiajemi (ndilo kundi kubwa, likiwa na lugha hai 313)
  • Lugha za Kihindi-Kiarya (k.m. Kisanskrit †, Kihindi, Kiurdu)
  • Kiajemi (k.m. Kiajemi cha Kale, Kiajemi, Kidari, Kikurdi)
  • Lugha za Kinuristani
• Lugha za Kiitalia
  • Lugha za Kirumi (k.m. Kilatini †, Kiitalia, Kifaransa, Kihispania, Kireno, Kiromania)
  • Lugha za Kiumbria †
• Lugha za Kiselti (k.m. Kiskoti, Kiwelisi, Kieire)
• Lugha za Kitokari †

• Beekes, Robert S.P. (1995). Comparative Indo-European Linguistics. Amsterdam: John Benjamins. 
• Chakrabarti, Byomkes (1994). A comparative study of Santali and Bengali. Calcutta: K.P. Bagchi & Co. ISBN 978-81-7074-128-2. 
• Collinge, N.E. (1985). The Laws of Indo-European. Amsterdam: John Benjamins. 
• Mallory, J.P. (1989). In Search of the Indo-Europeans. London: Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-27616-7. 
• Renfrew, Colin (1987). Archaeology & Language. The Puzzle of the Indo-European Origins. London: Jonathan Cape. ISBN 978-0-224-02495-2. 
• Meillet, Antoine. Esquisse d'une grammaire comparée de l'arménien classique, 1903.
• Ramat, Paolo; Ramat, Anna Giacalone (1998). The Indo-European languages. Routledge. 
• Schleicher, August, A Compendium of the Comparative Grammar of the Indo-European Languages (1861/62).
• Strazny, Philip; Trask, R.L., wahariri (2000). Dictionary of Historical and Comparative Linguistics (toleo la 1). Routledge. ISBN 978-1-57958-218-0. 
• Szemerényi, Oswald (1957). "The problem of Balto-Slav unity". Kratylos 2: 97–123. 
• Watkins, Calvert (2000). The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots. Houghton Mifflin. ISBN 978-0-618-08250-6. 
• Remys, Edmund, General distinguishing features of various Indo-European languages and their relationship to Lithuanian. Berlin, New York: Indogermanische Forschungen, Vol. 112, 2007.
• P. Chantraine (1968), Dictionnaire étymologique de la langue grecque, Klincksieck, Paris.

 

Wiki Commons ina media kuhusu:

Lugha za Kihindi-Kiulaya

Databases

• Dyen, Isidore; Kruskal, Joseph; Black, Paul (1997). "Comparative Indo-European". wordgumbo. Iliwekwa mnamo 13 December 2009.  Check date values in: |accessdate= (help)
• "Indo-European". LLOW Languages of the World. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2017-10-10. Iliwekwa mnamo 14 December 2009.  Check date values in: |accessdate= (help)
• "Indo-European Documentation Center". Linguistics Research Center, University of Texas at Austin. 2009. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 3 September 2009. Iliwekwa mnamo 14 December 2009.  Unknown parameter |url-status= ignored (help); Check date values in: |archivedate=, |accessdate= (help)
• Lewis, M. Paul, mhariri (2009). "Language Family Trees: Indo-European". Ethnologue: Languages of the World, Online version (toleo la Sixteenth). Dallas, Tex.: SIL International. .
• "Thesaurus Indogermanischer Text- und Sprachmaterialien: TITUS" (kwa German). TITUS, University of Frankfurt. 2003. Iliwekwa mnamo 13 December 2009.  Check date values in: |accessdate= (help)

Lexica

• "Indo-European Etymological Dictionary (IEED)". Leiden, Netherlands: Department of Comparative Indo-European Linguistics, Leiden University. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 7 February 2006. Iliwekwa mnamo 14 December 2009.  Unknown parameter |url-status= ignored (help); Check date values in: |archivedate=, |accessdate= (help)
• "Indo-European Roots Index". The American Heritage Dictionary of the English Language (toleo la Fourth). Internet Archive: Wayback Machine. August 22, 2008 [2000]. Ilihifadhi kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo February 17, 2009. Iliwekwa mnamo 9 December 2009.  Unknown parameter |url-status= ignored (help); Check date values in: |date=, |archivedate=, |accessdate= (help)
• Köbler, Gerhard (2014). Indogermanisches Wörterbuch (kwa German) (toleo la 5th). Gerhard Köbler. Iliwekwa mnamo 29 March 2015.  Check date values in: |accessdate= (help)
• Schalin, Johan (2009). "Lexicon of Early Indo-European Loanwords Preserved in Finnish". Johan Schalin. Iliwekwa mnamo 9 December 2009.  Check date values in: |accessdate= (help)

Makala hii kuhusu mambo ya lugha bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Lugha za Kihindi-Kiulaya kama historia yake, uenezi au maendeleo yake? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.