Çmimi Nobel Për Letërsi

Medaljoni i Çmimit për Letërsi
Fituesi i fundit Kazuo Ishiguro
Viti	2016
Çmime të ndara	113 (1901-2016)
Vite Shpërblim	108 (1901-2016)
Vite Jo shpërblim	7 (1901-2015)
Fituesi i parë	Sully Prudhomme
Viti	1901
Kombi Me më shumë çmime	Franca - 15

Për herë të parë me këtë çmim u laureua shkrimtari francez Sully Prudhomme në vitin 1901, ndërsa i fundit në vitin 2016 Çmimin Nobel për Letërsi e fitoi shkrimtari amerikan Bob Dylan. Shkrimtari i parë shqiptar që u emërua për këtë çmim ishte poeti kombëtar Gjergj Fishta, ndërsa në vitet ’90 disa herë u emërua prozatori i shquar Ismail Kadare, por fatkeqësisht ai ende nuk është laureuar me këtë Çmim.

Shkencëtari suedez Alfred Nobel, në testamentin e tij të vitit 1895, ndër pesë çmimet që duhet të jepen, përcaktoi një çmim për letërsinë, për personin që në fushën e letërsisë krijon “veprën më të mirë në një drejtim ideal”. Laureati (fituesi i çmimit) duhej të përcaktohej nga “Akademia e Stokholmit”, që më vonë sipas statutit të Fondacionit Nobel u saktësua se është Akademia Suedeze. Sipas këtij statuti, përkufizohet belles-lettres, “jo vetëm letërsia, por edhe shkrimet e tjera, që për nga cilësia e formës dhe stilit kanë vlerë letrare”. Po ashtu u zbut qëndrimi që çmimi tu jepej veprave të botuara “në vitin paraprak” duke u zgjeruar edhe në “veprat e vjetra”, nëse “rëndësia e tyre nuk ishte bërë e qartë deri në atë kohë ”. Kandidatët, sipas statutit, duhet të emërohen me shkrim nga ata që mund ta bëjnë këtë deri më 1 shkurt të çdo viti. Sipas rregullores, të drejtën për të emëruar e ka Akademia Suedeze si dhe akademitë e tjera, institucionet dhe shoqatat e ngjashme me të në bazë të themelimit dhe të qëllimit. Gjithashtu këtë të drejtë e kanë edhe mësimdhënësit universitarë të estetikës, letërsisë dhe historisë. Një amandament i vitit 1949 qartëson kategorinë e mësimdhënësve: “profesorët e letërsisë dhe fillologjisë në universitete dhe kolegje universitare”. E drejta për të emëruar në atë kohë iu dha edhe fituesve të mëparshëm të Çmimit Nobel dhe “kryetarëve të shoqatave të autorëve që janë përfaqësues të krijimit letrar në vendet e tyre”. Statuti, po ashtu, përcakton themelimin e Komitetit të Nobelit “për të dhënë qëndrimin e tyre në lidhje me dhënien e çmimeve” si dhe të Institutit të Nobelit me një bibliotekë që duhej të mblidhte një koleksion substancial të letërsisë moderne. Fituesi i Çmimit Nobel për letërsi shpallet çdo vit më 10 tetor.

 

Medalja e Akademisë Suedeze paraqet një djalë të ri që rri ulur nën një dru dafine, që i dëgjon dhe shkruan këngën e Muzës. Në medalje shkruan:

Inventas vitam juvat excoluisse per artes

që në përkthim të fjalëpërfjalshëm do të thotë:

krijimet përmirësojnë jetën që është e zbukuruar përmes artit.

Këto janë vargje nga Eneida e Virgjilit, kënga VI, vargu 663.

Emri i lauratëve gdhendet poshtë figurave, ndërsa teksti “ACAD. SUEC.” Do të thotë Akademia Suedeze.
Medalja e Çmimit Nobel për Letërsi është dizajnuar nga Erik Lindberg.

Fituesit e çmimit janë të radhitur në kolona sipas viteve që janë ndarë në dekada.

Viti Figura Emri Shteti Gjuha/ët 1901   Sully Prudhomme   Franca frëngjisht 1902   Theodor Mommsen   Gjermania gjermanisht 1903   Bjørnstjerne Bjørnson   Norvegjia norvegjisht 1904   Frédéric Mistral   Franca oksitanezisht   José Echegaray y Eizaguirre   Spanja spanjisht 1905   Henryk Sienkiewicz   Polonia polonisht 1906   Giosuè Carducci   Italia italisht 1907   Rudyard Kipling   Britania e Madhe anglisht 1908   Rudolf Eucken   Gjermania gjermanisht 1909   Selma Lagerlöf   Suedia suedisht 1910   Paul von Heyse   Gjermania gjermanisht 1911   Maurice Maeterlinck   Belgjika frëngjisht 1912   Gerhart Hauptmann   Gjermania gjermanisht 1913   Rabindranath Tagore   India bengalisht 1914 çmimi nuk është dhënë 1915   Romain Rolland   Franca frëngjisht 1916   Verner von Heidenstam   Suedia suedisht 1917   Karl Adolph Gjellerup   Danimarka danisht   Henrik Pontoppidan   Danimarka danisht 1918 çmimi nuk është dhënë 1919   Carl Spitteler   Zvicra gjermanisht 1920   Knut Hamsun   Norvegjia norvegjisht 1921   Anatole France   Franca frëngjisht 1922   Jacinto Benavente   Spanja spanjisht 1923   William Butler Yeats   Irlanda anglisht 1924   Władysław Reymont   Polonia polonisht 1925   George Bernard Shaw   Irlanda anglisht 1926   Grazia Deledda   Italia italisht 1927   Henri Bergson   Franca frëngjisht 1928   Sigrid Undset   Norvegjia norvegjisht 1929   Thomas Mann   Gjermania gjermanisht 1930   Sinclair Lewis   SHBA anglisht 1931   Erik Axel Karlfeldt   Suedia suedisht 1932   John Galsworthy   Britania e Madhe anglisht 1933   Ivan Aleksejeviç Bunjin   Rusia (në ekzil) rusisht 1934   Luigi Pirandello   Italia italisht 1935 Çmimi nuk u dha. 1936   Eugene O'Neill   SHBA anglisht 1937   Roger Martin du Gard   Franca frëngjisht 1938   Pearl S. Buck   SHBA anglisht 1939   Frans Eemil Sillanpää   Finlanda finlandisht 1940 1943 çmimi nuk është dhënë 1944 Johannes Vilhelm Jensen   Danimarka danisht 1945   Gabriela Mistral   Kili spanjisht 1946   Hermann Hesse   Gjermaniaa   Zvicra gjermanisht 1947   André Gide   Franca frëngjisht 1948   Thomas Stearns Eliot   SHBA   Britania e Madhe anglisht 1949   William Faulkner   SHBA anglisht 1950   Bertrand Russell   Britania e Madhe anglisht 1951   Pär Lagerkvist   Suedia suedisht 1952   François Mauriac   Franca frëngjisht 1953   Winston Churchill   Britania e Madhe anglisht 1954   Ernest Hemingway   SHBA anglisht 1955   Halldór Laxness   Islanda islandeze 1956   Juan Ramón Jiménez   Spanja spanjisht 1957   Albert Camus   Franca frëngjisht 1958 Boris Pasternak (e rrefuzoi çmimin)   Rusia rusisht 1959   Salvatore Quasimodo   Italia italisht 1960 Saint-John Perse   Franca frëngjisht

-align="center" Viti Figura Emri Shteti Gjuha/ët 1961 Ivo Andrić Stampa:Country data SFR Yugoslavia Jugosllavia serbokroatisht 1962 John Steinbeck   SHBA anglisht 1963 Giorgos Seferis   Greqia greqisht 1964   Jean-Paul Sartre (rrefuzoi çmimin)   Franca frëngjisht 1965 Mihail Šolohov   Rusia rusisht 1966   Shmuel Yosef Agnon   Izraeli hebraisht   Nelly Sachs   Gjermania   Suedia gjermanisht 1967   Miguel Ángel Asturias   Guatemala spanjisht 1968 Jasunari Kavabata   Japonia japonisht 1969   Samuel Beckett   Irlanda anglisht/frëngjisht 1970 Aleksandar Solženjicin   Rusia rusisht 1971   Pablo Neruda   Kili spanjisht 1972   Heinrich Böll   Gjermania gjermanisht 1973   Patrick White   Australia anglisht 1974   Eyvind Johnson   Suedia suedisht Harry Martinson   Suedia suedisht 1975 Eugenio Montale   Italia italisht 1976 Saul Bellow   Kanadaja   SHBA anglisht 1977   Vicente Aleixandre   Spanja spanjisht 1978 Isaac Bashevis Singer   Polonia   SHBA hebraisht 1979 Odiseas Elitis   Greqia greqisht 1980   Czesław Miłosz   Polonia   SHBA polonisht 1981 Elias Canetti   Bullgaria   Austria gjermanisht 1982   Gabriel García Márquez   Kolumbia spanjisht 1983 William Golding   Britania e Madhe anglisht 1984 Jaroslav Seifert   Republika Çeke çekisht 1985 Claude Simon   Franca frëngjisht 1986   Wole Soyinka   Nigeria anglisht 1987   Joseph Brodsky   Rusia   SHBA ruse/anglisht 1988   Naguib Mahfouz   Egjipti arabisht 1989 Camilo José Cela   Spanja spanjisht 1990   Octavio Paz   Meksika spanjisht 1991 Nadine Gordimer   Republika Jugafrikane anglisht 1992 Derek Walcott   Britania e Madhe anglisht 1993   Toni Morrison   SHBA anglisht 1994   Kenzaburō Ōe   Japonia japonisht 1995   Seamus Heaney   Irlanda anglisht 1996   Wisława Szymborska   Polonia polonisht 1997   Dario Fo   Italia italisht 1998   José Saramago   Portugalia portugalisht 1999   Günter Grass   Gjermania gjermanisht 2000   Gao Xingjian   Kina   Franca kinezçe 2001   Vidiadhar Surajprasad Naipaul   Trinidadi dhe Tobago   Britania e Madhe anglisht 2002   Imre Kertész   Hungaria hungarisht 2003   J. M. Coetzee   Republika Jugafrikane   Australia anglisht 2004   Elfriede Jelinek   Austria gjermanisht 2005 Harold Pinter   Britania e Madhe anglisht 2006   Orhan Pamuk   Turqia turqisht 2007   Doris Lessing   Britania e Madhe anglisht 2008   Jean-Marie Gustave Le Clézio   Franca frëngjisht 2009   Herta Müller   Gjermania gjermanisht 2010   Mario Vargas Llosa   Peru spanjisht 2011   Tomas Tranströmer   Suedia suedisht 2012   Mo Yan   Kina kinezishtisht 2013   Alice Munro   Kanadaja anglisht 2014   Patrick Modiano   Franca frëngjisht 2015   Svetlana Alexievich   Belarus rusisht 2016   Bob Dylan   USA anglisht 2017   Kazuo Ishiguro   UK anglisht 2018   Olga Tokarczuk   Polonia polonisht 2019   Peter Handke   Austria gjermanisht 2020   Louise Glück   SHBA anglisht 2021   Abdulrazak Gurnah   Britania e Madhe anglisht Radhitja e shteteve fituese   Franca - 15   SHBA - 12   Britania e Madhe - 10   Gjermania - 10   Suedia - 8   Polonia - 6   Italia - 6   Spanja - 5   Rusia - 5   Irlanda - 4   Norvegjia - 3   Danimarka - 3   Zvicra - 2   Kili - 2   Greqia - 2   Japonia - 2   Austria - 2   Australia - 2   Kina - 2   Kanadaja - 2   Belgjika - 1   India - 1   Finlanda - 1   Islanda - 1 Stampa:Country data SFR Yugoslavia Jugosllavia - 1   Izraeli - 1   Guatemala - 1   Kolumbia - 1   Republika Çeke - 1   Nigeria - 1   Egjipti - 1   Meksika - 1   Republika Jugafrikane - 1   Portugalia - 1   Hungaria - 1   Turqia - 1   Peru - 1   Belarus Bjellorusia - 1 Radhitja e gjuhëve anglisht - 30 frëngjisht - 14 gjermanisht - 13 spanjisht - 11 suedisht - 7 italisht - 6 rusisht - 6 polonisht - 6 danisht - 3 norvegjisht - 3 hebraishte - 2 greqisht - 2 kinezçe - 2 bengalishte - 1 oksitanezishte - 1 finlandishte - 1 islandishte - 1 serbokroatisht - 1 çekisht - 1 arabisht - 1 portugalisht - 1 hungarisht - 1 turqisht - 1 Referime Shiko dhe këtë Alfred Nobel Lista e fituesve të Çmimit Nobel Lidhje të jashtme Nobelprize.org — Faqja Zyrtare The Nobel Prize Internet Archive The Nobel Committees Arkivuar 8 tetor 2006 tek Wayback Machine of the Royal Swedish Academy of Sciences The Nobel Committee of the Karolinska Institute The Swedish Academy The Norwegian Nobel Committee Britannica Spotlight: Guide to the Nobel Prizes CNN: Nobel Centennial Arkivuar 22 shtator 2006 tek Wayback Machine The Local (Sweden) - Nobel Prizes Ky article është i cunguar. Ju mund të ndihmoni Wikipedian duke e zgjeruar atë. v t e