Saksakielâ

Saksakielâ lii virgálâš kielâ ubâ Saksaast, Nuorttâriijkâst já Liechtensteinist. Tot lii meid ohtâ virgálâš kielâin Belgiast, Luxemburgist, Sveeicist já Bolzano provinsist Italiast. Tai lasseen saksakielâ lâi Namibia virgálâš kielâ iivij 1884–1919 já iivij 1984–1990.

Puustav ẞ kiävttoo Saksaast já Nuorttâriijkâst, mut tot ij kevttuu Sveeicist. Ton saajeest sveicciliih kevttih "ss" ađai kyehti "s".

 

Uánihis vokaleh

• a /a/
• e /ɛ/
• i /ɪ/
• o /ɔ/
• u /ʊ/
• ä /ɛ/
• ö /œ/
• ü /ʏ/
• er [ɐ]
• r [ɐ̯] vookaal maŋa

Diftoŋeh já kuhes vokaleh

• ei/ai/ay/ey /aɪ̯/
• au /aʊ̯/
• eu/äu /ɔʏ̯/
• a/aa/ah /aː/
• e/ee/eh /eː/
• i/ih/ie/ieh /iː/
• o/oo/oh /oː/
• u/uh /uː/
• ä/äh /ɛː/ tai /eː/
• ö/öh /øː/
• ü/üh /yː/

Konsonanteh

• b /b/, [p] sääni loopâst
• c /t͡s/, /k/
• ch [x] a, o teikâ u maŋa, mudoi [ç]
• chs /ks/, /xs/ tai /çs/ morfeemrääjist
• ck /k/
• d /d/, [t] sääni loopâst
• dt /t/
• dsch /d͡ʒ/
• f /f/
• g /ɡ/, [ç] ig-loppâsiijn saanijn, mudoi [k] sääni loopâst
• h /h/
• j /j/
• k /k/
• l /l/
• m /m/
• n /n/
• ng /ŋ/, /nɡ/ kuálussaanijn
• p /p/
• pf /p͡f/
• ph /f/
• qu /kv/
• r /ʀ/, /ʁ/ tai /r/
• s [z] sääni aalgâst já vokalij kooskâst, [ʃ] ovdil p teikâ t staavvâl aalgâst, mudoi [s]
• sch /ʃ/, [sç] ko s-loppâsijn saanijn lii kiäjus -chen
• ß (ss) /s/
• t /t/
• th /t/
• ti /t͡sɪ̯/ kiäččusijn tion, tiär, tial, tiell, mudoi /tɪ/
• ts /t͡s/
• tsch /t͡ʃ/
• tz /t͡s/, uánihis vookaal maŋa
• tzsch /t͡ʃ/
• v /f/, /v/ lovnâsaanijn (ij sääni loopâst)
• w /v/
• x /ks/
• z /t͡s/
• zsch /t͡ʃ/