Kuobžâ

Kuobžâ vyelišlaajah tiättojeh maaŋgâin kuávluin Euraasiast já Tave-Amerikist. Kuobžâ lii puohporree já tot uáđá tälvinahhaar tälviv. Kuobžâ lii Suomâ aalmugellee.

Kuobžâ Ursus arctos (Linnaeus, 1758)
Tile	LC (eellimvuáimálâš)
Tile Suomâst	NT (čalmeestoonnum)
Tieđâlâš luokittâllâm
Doomeen	Sellâvááimusliih Eucarya
Kodde	Elleekodde Animalia
Uáiviráiđu	Savosuonâsiih Chordata
Vyeliráiđu	Čielgitávtáliih Vertebrata
Luokka	Njomâtteijeeh Mammalia
Vyeliluokka	Šoddâdeijee njomâtteijeeh Theria
Uásiluokka	Vuosâmaadâlâš njomâtteijeeh Eutheria
Lahko	Piätuelleeh Carnivora
Vyelilahko	Caniformia
Hiäimu	Kuobžah Ursidae
Suuhâ	Kuobžah Ursus
Šlaajâ	arctos

Kuobžâ lii Euroop stuárráámus piätuellee. Eurooplâš ruškiskuobžâ kukkodâh lii 135–250 cm já seeibi kukkodâh 5–15 cm. Niŋálâs kuobžâ seve lii 80–90 cm já orráás 90–125 cm. Niŋálâsah teddih 60–200 kg já oráseh 100–300 kg. Stuárráámus viekkejum luándust iällám syemmilâš kuobžâ lii tiäddám 373 kg. Kuáccám stuorrâpiätukuávdáást ellee lojes Juuso-kuobžâ tiäddá 483 kg. Taveameriklâš vyelišlaajah räniskuobžâ já kodiakkuobžâ pyehtih leđe stuárráábeh já teddih joba 650 kg. Puoh ucemus vyelišlaajâ lii syyriakuobžâ.

Kuobžâin láá lieggâ soksâmeh já kievrâs rámáh, moh heivejeh pyereest kuáivumân. Kuobžâ peeljih láá uceh já jurbâseh, mutâ toh uáinojeh čielgâsávt. Tuurhâ ivne mulsâšud čappâdist ain kuovgis fiskisránásân.

 

Kuobžâ lii ovdil iällám vijđes kuávluin Euraasiast já Tave-Amerikist, mutâ lii kiäppánâm maaŋgâin kuávluin. Amerikist tiättojeijee räniskuobžâ já kodiakkuobžâ láá kuobžâ vyelišlaajah, mutâ čapiskuobžâ (Ursus americanus) lii sierâ šlaajâ. Alaska ABC-suolluin ellee ruškiskuobžâ lii aldasubbod hiäimu jieŋâkuobžân ko eres maailmist ellee ruškiskuobžáid.

Kuobžâ iälá jieškote-uvlágán eellimpirrâsijn Aasia koške aroin tuundran já liähmus arvemeccijd.

Kuobžah láá maailmist ohtsis suulân 230 000 ohtâgâssâd. Stuárráámus populaatioh kávnojeh Ruošâst (suulân 120 000), Ovtâstum staatâin (32 500) já Kanadast (21 750). Euroopist láá ohtsis 14 000 kuobžâd.

Suomâst kuobžâ lii čalmeestoonnum šlaajâ. Luánduriggodâhkuávdáá mield Suomâ kuobžânääli lii lasanâm 2000-lovvoost. Ovdil 2020 miäcástempaje Suomâst lijjii áárvu mield 2 300–2 500 kuobžâd. Čohčuv maaŋgah Suomâ kuobžah sirdâšuveh Ruošâ pel. Kuobžah tiättojeh pirrâ Suomâ peic Ålandist. Suomâ kuobžânääli tiättoo kuittâg enâmustáá Nuorttâ-Suomâst já Laapist.

Suomâst tiättojeijee kuobžah juáhhojeh kyevti juávkun geeniárbáduv mield. Kuobžâ masa suvâttui 1900-lovo aalgâst miäcástem tiet, mon maŋa kuobžah pottii Suomân Ruošâst. Piätârist puáttám kuobžah asâiduttii Maadâ-Suomâ ain Lieksa räi, já Kuáládâhnjaargâst puáttám kuobžah asâiduttii Tave-Suomâ.