Ulv: Pattedyrart

Ulv
Ulv i snø Foto: Bernard Landgraf, 2005
Utbreiing og status
Status i verda: Livskraftig Status i Noreg: Kritisk truga Utbreiinga av ulv
Systematikk
Rike:	Dyr Animalia
Rekkje:	Ryggstrengdyr Chordata
Klasse:	Pattedyr Mammalia
Orden:	Rovpattedyr Carnivora
Familie:	Hundefamilien Canidae
Slekt:	Canis
Art:	Ulv C. lupus
Vitskapleg namn
Canis lupus Linnaeus, 1758

Ulven var tidlegare vanleg i store delar av verda, men i dag finst han berre i enkelte område i Nord-Amerika, Europa, Asia og Midtausten. Ulven var tidlegare vanleg i Noreg òg, men er nå blitt ein svært truga art i landet. Vår heimlege ulveart blir kalla gråulv for å skilja han frå andre ulvetypar, som raudulv, prærieulv og etiopisk ulv. I tillegg har han gått under andre namn, som varg og gråbein.

Ulvar blir vanlegvis rundt 1 meter høge og éin til éin og ein halv meter lange. Halen er rundt ein tredjedel av heile lengda. Dei kan vega mellom 23 og 60 kg, hannane er større enn tispene.

Pelsfargen er vanlegvis grå eller gråbrun, men dyra kan òg ha andre vanlege hundefargar, som raudleg, brun, svart og kvit, det siste særleg i område der snø er vanleg. Svært gamle ulvar grånar i fargen. Dei har sjeldan mønster i pelsen, bortsett frå rundt auga.

Tamme hundar stammar frå ulvar, og sjølv om dyra skil seg frå kvarandre i lynne og utsjånad, er dei framleis same art. Ulven skil seg likevel anatomisk frå hunden på nokre område: Han har ein duftkjertel på oversida av halen som hundane manglar, han har alltid gylne auge, føtene er lengre med større labbar og kjeven er skarpare i forma.

 

Ulvar lever i flokkar med eit strengt sosialt hierarki. Dei blir styrte av éin dominerande ulv av kvart kjønn, ofte eit par, men ikkje alltid. Dei dominerande ulvane et først av eit nedlagt bytte og kan formeira seg. Dei andre ulvane et etterpå og kan sjeldan få kvelpar som veks seg store.

Yngre ulvar forlet gjerne flokken og vandrar rundt åleine til dei finn ein ny flokk. I villmarka er vanleg levealder 6–9 år, men ulvar i fangenskap kan nå ein alder på 16 år.

 

Menneske har lenge sett på ulvar med ærefrykt. Ein har oppfatta dyra som trugande beist, slik som til dømes Fenresulven i norrøn gudetru. Omskrivingar som varg og gråbein blei brukte for å sleppa å omtala ulven ved namn. Samstundes har menneska ønskt å ta i bruk styrken til dyra ved å bruka dei i namn, som Ulf, eller namn med ulv som element. Jentenamnet Ylva kjem òg frå dette dyret.

Dyra har hatt rolla som fosterforeldre i myten om Remus og Romulus og i den nyare Jungelboka. Ein ulv er også dyktig hjelpar i teikneserien Fantomet.

Menneske og ulvar har og vore konkurrentar om dei same byttedyra. Ein ulveflokk kan drepe opptil 144 elgar i året, og det same kan eit ulvepar utan kvelpar kan gjere det same. Medan dei to artane slo seg saman i eit fruktbart samarbeid i form av hunden, har menneske alltid ført krig mot ulvar som tok husdyra deira. Det er òg tilfelle der ulv har drepe menneske. Dei siste 50 åra kjenner ein til at det er 17 tilfelle i Europa og Russland der ulv har drepe menneske. Det siste (2017) tilfelle var ei svensk dyrepassar som vart drepen i 2012.

 

Med det industrialiserte samfunnet er mange av leveområda til ulvane blitt øydelagde og mange av dei viktigaste byttedyra forsvunne, samstundes som ein har drive effektiv ulvejakt. På grunn av dette er ulven utrydda eller svært truga i mange område. Ein del ser framleis på ulven som trugsmål mot seg sjølv og næringsgrunnlaget sitt, og ønskjer å avgrensa arten vidare.