औद्योगिक क्रान्ति

रोजगार,पूँजी लागानी र उत्पादन मुल्यको हिसाबले टेक्सटाइल उद्योग औद्योगिक क्रान्तिको समयमा अग्रणी उद्योग थियो। आधुनिक उत्पादन प्रक्रिया सुरु गर्ने पहिलो उद्योग पनि टेक्स्टाइल उद्योग नै थियो।^:40

औद्योगिक क्रान्तिको सुरुवात बेलायतमा भयो र धेरै प्राविधिक तथा यान्त्रिक आविष्कारहरू बेलायती मुलका थिए। १८ औं शताब्दीको मध्य सम्ममा बेलायत विश्वको अग्रणी व्यापारिक राष्ट्र थियो, र यसले अमेरिका र क्यारिबियनमा उपनिवेश, भारतीय उपमहाद्वीपमा सैन्य तथा राजनैतिक प्रभुत्व सहितको वैश्विक व्यापारिक साम्राज्यको नियन्त्रण गरेको थियो। व्यापार व्यवसायमा विकास र उदय नै औद्योगिक क्रान्तिको मुख्य कारण थियो।^:15

• बेलायतको भौगोलिक स्थिति
• बेलायतमा भएको राजनितिक स्थिरता
• औपनिवेशिक एकाधिकार
• बेलायती वैज्ञानिकहरूको योगदान
• कुशल कालीगढ र सस्ता मजदुरको उपल्बधता
• ठुला युद्दहरूको असर
• कृषि क्रान्ति

पश्चिमी मुलुकहरूमा औद्योगिक क्रान्ति १८औँ शताब्दीमा भएको थियो तर इङ्ल्यान्ड सबैभन्दा सफल हुनुमा कृषि क्रान्ति, प्रविधिको विकास, उर्जाका लागि प्रशस्त कोइला उपलब्ध, उल्लेख्य मजदुर सङ्ख्या, पुँजी परिचालनका लागि बैङ्क, स्टक मार्केटको सुरुवात, सरकारी उत्प्रेरणा आदिलाई मानिन्छ। एक जमाना इङ्ल्यान्डको संसारभर साम्राज्य थियो जसले गर्दा उद्योगका लागि चाहिने कच्चा पदार्थ सहज आपूर्ति हुन्थ्यो। रोजगारीले गर्दा मानिसको जीवनस्तर बढेपछि सामानको माग बढ्न थालेको थियो। बेलायतभित्र मात्र नभई निर्यातका लागि पनि आफ्नो साम्राज्य उपयोगी भएको थियो। सन् १७७० मा जेम्स हारग्रीभ्सले आठवटा धागो घुम्ने परम्परागत चर्खाको सट्टा एकैपटक १२० वटा धागो राखी घुम्ने आधुनिक चर्खा आविष्कार गरेर बेलायतमा औद्योगिक क्रान्ति सुरुवात भएको मानिन्छ। यसपछि कपडा र फलाम उद्योगमा ठूलो फड्को देखिएको थियो।

 

औद्योगिक क्रान्तिले कारखानाको विकास, रेलको सुरुवात, पुँजीवाद र खुल्ला बजार तथा अन्य प्रविधि विकासले बेलायतको रूप फेरेको थियो।यसले नकारात्मक प्राभाव समेत पारेको छ