Fanjakan' I Menabe

Nitombo haingana io fanjakana io tamin' ny taonjato faha-16 noho ny harena nateraky ny varotra nifavaovany tamin' ny Eorôpeana, indrindra fa ny varotra andevo. Tany am-piandohana dia tonga hatrany amoron' ny reniranon' i Tsiribihina any avaratra izy; Nanitatra ny fanjakany hatrany atsinanana ny mpanjaka Andriamisara I tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-16. Nametraka ny renivohitry ny fanjakana tao Bengy, teo amoron' io renirano io i Andriamisara, ary avy eo dia naka ny anaran' ny foko nisy azy ireo ny mponina tao Menabe.

Andriandahifotsy, zanak' Andriamisara, dia nanandrana asa goavana hampiraisana an' i Madagasikara eo ambany fanapahany, nefa tsy nahomby. Nanomboka very fahefana ilay fanjakana, ary nizarazara be tamin' ny nahaterahan' ny Fanjakan' i Boina, izay naorin' ny taranaky ny mpanjaka, atao hoe Andriamandisoarivo (1685-1712) tao Mahajanga. Na dia kely aza ny habeny, dia nitoetra nahaleo tena ny Fanjakan' i Menabe hatramin' ny taona 1834, rehefa nampidirina tao amin' ny Fanjakan' Imerina.

Fanjakàna tao amin' ny tapany andrefan' i Madagasikara ny Fanjakan' i Menabe, izay niorina tamin' ny taonjato faha-15 tao amin' ny faritra manodidina an' i Morondava. I Menabe dia faritra amin' ny tapany atsimon' ny faritanin' ny Sakalava. Ny lovantsofina dia milaza fa Adriamandazoala (nanjaka tamin' ny taona 1540 - 1560) no nanorina azy. Nitombo io faritany io teo ambany fanapahan' Andriandahifotsy (1610 - 1685). Izy no lasa fanjakana natanjaka indrindra teto Madagasikara hatramin' ny tapaky ny taonjato faha-18. Anisan' ireo mpitondra nalaza indrindra Ranaimo na Andriandrainarivo (nanjaka tamin' ny taona 1718-1727).

Nandefa tafika intelo tao amin' ny Fanjakan' i Menabe ny mpanjakan' Imerina Radama I, tamin' ny taona 1820 sy tamin' ny taona 1821 ary farany tamin' ny taona 1822. Farany, dia nila fihavanana i Ramitraho mpanjakan' i Menabe tamin' izany, ka nanome an-dRasalimo zanany vavy ho vadin-dRadama. Tsy nisy anefa ny fandriam-pahalemana raha tsy nanao fifanekena momba izany indray Rasalimo tamin' ny taona 1827. Maty anefa Radama vao vita ny fifampiraharahana.

Tamin' ny farany dia resin' ny Fanjakan' Imerina sy nanjakany ny tapany atsimon' i Menabe tamin' ny taona 1834 taorian' ny nahafatesan-dRamitraho. Niafara tamin' ny fandresen' ny Merina tamin' ny taona 1846 ny ady tsy an-kijanona. Nanao toby miaramila tao amin' ny tanàna lehibe tao Menabe ny mpanjakavavy merina Ranavalona I avy eo ary nandefa tantsaha hanjanaka an' ilay faritra. Navela hitazona ny fahefany ny mpitondra sakalava tao saingy teo ambany fahefan' ny governora merina teo an-toerana. Tsy nanaiky ny fahefan' ny Merina ny mponina tao amin' ny tapany avaratr' i Menabe fa nijanona ho nahaleo tena na dia tsy nandrahona ny fitondrà-mpanjaka tao Antananarivo intsony aza.

Nandritra ny fanafihan' ny Frantsay an' i Madagasikara dia nampiray ny heriny ny mpanjakan' i Menabe. Tamin' ny 14 Aogositra 1897 sy 30 Aogositra 1897 no nifanehatra tamin' ny miaramila frantsay teny Anosimena sy Ambiky ny mpitarika an' i Menabe 100 niaraka tamin' ny miaramila 10 000 nirongo basy. Ny mpanjaka Toera dia novonoina niaraka tamin' ny mpitari-tafika sy ny andriana maro. Tsy nilamina anefa i Menabe raha tsy tamin' ny taona 1900.

Nampidirina tao amin' ny Faritanin' i Toliara i Menabe tamin' ny andron' ny fanjanahan-tany frantsay izay tsy nifarana raha tsy tamin' ny taona 1960.

1. Andriamisara ()
2. Andriamandazoala (1540-1560)
3. Andriamandresy (1560)
4. Andriandahifotsy (1610-1685)
5. Ratsimanongarivo na Ratrimilahy na Andriamanetriarivo (1630 - 1718)
6. Ranaimo na Andriandrainarivo (nanjaka 1650-1727)
7. Ramiteny (1670)
8. Ratrimolahy Ramasoandro na Ratrimolahy II
9. Ramiakala na Andriantsihoenarivo (1710)
10. Andrianamboatsimarofy (1774 - 1794)
11. Ramitraho na Andriamahatantearivo (1807 - 1834)
12. Rainasa na Renasa na Raihasy na Resinaotse (1834)
13. Rakelisambae na Andrianilaenarivo (1834-1837)
14. Tarane Vinany na Andriatahoranarivo (1837-1852)
15. Naharova (1852-1869)
16. Toera na Andriamilafikarivo (1852-1897)
17. Ingereza (1897-1904)
18. Kamamy (1904)

• Fanjakana Sakalava

• Fanjakan' i Boina

• Suzanne Chazan-Gillig, « Les luttes d'influence entre alliés : leur référence au mythe d'Andriamisara », in La société sakalave : le Menabe dans la construction nationale malgache : (1947-1972), ORSTOM, Karthala, Paris, 1991, p. 59-62. (ISBN 2-86537-276-6)
• Dominique Ranaivoson, Madagascar : dictionnaire des personnalités historiques, Sépia, Saint-Maur-des-Fossés ; Tsipika, Antananarivo, 2011 (2^e éd.), p. 38 (ISBN 978-2-84280-101-4)