Ranavalona I (1788-1861) dia mpanjakavavy malagasy izay nanjaka tao amin' ny Fanjakan' i Madagasikara nanomboka tamin' ny taona 1828 hatramin' ny taona 1861, izay mpanidrahindra tanindrazana sady nanohitra ny fitsabahan' ny Eorôpeana amin' ny raharaham-panjakany no nanandratra avo dia avo ny fanompoan-tsampy sy nanenjika fatratra ny fivavahana kristiana.
Tsy nana-janaka tamin-dRadama I izy nefa niteraka an-dRakoto (ilay lasa Radama II) efa ho iray taona mahery taorian' ny nahafatesam-badiny.
Tamin' ny taona 1828, tamin' ny nahafatesan-dRadama I vadiny sady zanak' Andrianampoinimerina, dia Ramavo no niakatra teo amin' ny fitondranana tamin' ny 4 Aogositra 1829, araka ny lalànan' ny fifandimbiasana eo amin' ny fiandrianana, ka niova anarana hoe Ranavalona na Ranavalomanjaka fa tsy natao hoe Ramavo na Mavo na Rabodonandrianampoinimerina intsony.
Satria noheveriny fa tia vazaha loatra sy tsy niraharaha firy ny fivavahan-drazana ary nanova ny lamim-piarahamonina nifandovan' ny mpanjaka nifandimby Radama I, dia nataony izay tsy hisian' ireo mpiara-miasa tamin-dRadama I ka nasandrany avo indray ny fanompoana ny sampin' ny mpanjaka.
Tsy dia ny andriana loatra, araka izany, fa olon-tsotra no nianteherany hanatanjahany ny fahefany.
Nanjaka tanteraka ny antokon' ny Hova taorian' ny niambohon' ilay Mpanjaka tia fahalalahana, ary dia nanjaka tokoa ny habibiana izay tsy mbola fahita tao Madagasikara tamin' izany.
Nihevitra izy fa fanitsakitsahana ny fiandrianany ny fanao sy hevitra nampidirin' ireo misiônera nitory ny Filazantsara teo amin' ny fanjakany satria sady nitory ny haratsian' ny fanompoan-tsampy no nampianatra ny fitovian' ny olombelona rehetra ka mifanohitra amin' ny fomba nolovana hatramin' izay, dia ny fisian' ny saranga samihafa, indridra ny fisian' ny fanandevozana. Hoy izy: "Ny fomban-drazako tsy mba mahamenatra ahy na mampatahotra ahy !". Tsy azo nomena fampianarana noho izany ny andevo nanomboka tamin' ny taona 1832 nanomboka nihamafy koa ny fanenjehana ny Kristiana ka nisy ny novovoina ary maro no nandao ny fonenany.
Namono Kristiana maro dia maro tamin' ny taona 1857 izay heveriny ho mpivarotra tanidrazana. Hoy izy, mantsy an' ireo Kristiana malagasy "Miala amiko ka mba ialako, mahafoy ahy ka mba foiko !".
nofoanany ny finoana kristiana, noheverina ho fahavalon' ny fanjakana sy mpamadika ireo misiônera sy ny mpanaraka azy. Tamin' ny taona 1849 no tena nafana ny fanenjehana ireo Kristiana izay nodorana velona, notapahan-doha na navarina avy teny amin' ny havoana.
Tsy ny tanin' ny Madagasikara manontolo no nofehezin' ny Fanjakana merina, izay nataon' ny Eorôpeana hoe "Fanjakan' i Madagasikara", ka noho izany dia niezaka Ranavalona I mba hanjaka koa tamin' ireo mponina tany amin' ny tapany atsimo-atsinanan' i Madagasikara sy ny ao afovoany atsimo ary any avaratra-andrefana izay teo ambany fiarovan' ny Frantsay nanorim-ponenanan tao Nosibe hatramin' ny taona 1841, faha Napoléon III.
Noroahiny hody ny solontenan' ny fanjakana britanika sady nanohitra ny fidiran' ny tafika frantsay tao amin' ny fanjakany izy tamin' ny taona 1829. Nobodoiny ny tany sy fananan' izy ireo
Nifandraharaha tamin' ny mpivarotra eorôpena ihany Ranavalona I tamin' ny hisian' ny fanamboarana fanaka sy fitaovam-piadiana eto an-toerana hiarovany ny fanjakany, ka ilay Frantsay atao hoe Jean Laborde, izay mpanao taozavatra tsy niankina tamin' ny fanjakana frantsay, no nisahana izany nanomboka tamin' ny taona 1843.
Nila fiarovana tamin' ny Frantsay i Rakotondradama nefa tsy nampahalala mialoha izany an-dRanavalona I izay tezitra noho izany ka nandroaka ny Eorôpeana izay noheveriny fa nikononkonona fanonganana.
Frantsay vitsy dia vitsy no mba navahan' ny mpanjakavavy tamin' izany, ka isan' ireo i Jean Laborde, izay olona nitokisany tokoa nandritra ny 25 taona. Izy no nanangana ozinina maro, sy nampiditra indostria maro tao amin' ny firenena ary izy koa no vy nahitana ny Rovan' i Manjakamiadana, izay nilana olona an' arivorivony tamin' ny nananganana azy. I Jean Laborde no naharesy lahatra ny Mpanjakavavy ka nampalefaka azy tamin' ny vahiny. Nanomboka nisokatra ny fifanakalozana ara-barotra amin' ny tany ivelany.
Anisan' ireo nanohy niaina tao Imerina i Jean Laborde, mpandraharaha iray izay nanamboatra basy sy nanorina orinasa hafa tamin' ny anaran' ny fitondram-panjaka, ary Joseph-François Lambert, mpiantoka frantsay sy mpivarotra andevo niaraka tamin' i Printsy Radama II, dia nanao sonia fifanarahana fifaneraserana fantatra amin' ny anarana hoe Charte Lambert.
Namoaka karazana lalàna izay nanageja tokoa ny vahoakany ny mpanjakavavy. Ireo mponina eto Madagasikara dia afaka niampanga ny heloka isan-karazany toy ny halatra, ny fanarahana ny fivavahana kristiana ary indrindra ny famosaviana, izay voasazy amin' ny fihinanana tangena. Teo anelanelan'ny taona 1828 sy 1861, dia nahafaty olona 3 000 teo ho eo isan-taona ny fandaràn' ny tangena.
Ny zoma 16 Aogositra 1861, tamin' ny 7 ora maraina no niamboho tamin' ny faha-73 taonany ny mpanjakavavy rehefa nanjaka 33 taona, ka Rakotondradama izay antsoina hoe Radama II no nandimby azy.
This article uses material from the Wikipedia Malagasy article Ranavalona I, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Mitondra ny lisansa CC BY-SA 4.0 ny votoatiny raha tsy misy zava-kafa ambara. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Malagasy (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.