Brandwaterkom: Topografiese bekken weerskante van die Brandwaterrivier in die oos-Vrystaat

Dit word in die weste begrens deur die Witteberge, en aan die ooste deur die Rooiberge. Dit is noordwes van (en nie te verwar met) die Slaapkransbekken op die grens van Lesotho. Dorpe in die Brandwaterkom is Fouriesburg, gestig in 1892, en Clarens, gestig in 1912.

 

Die hooftoegangs- en uitgangpunte van die Brandwaterkom suid van Bethlehem is kloksgewys vanaf die noorde: Retief se Nek, Naauwpoort se Nek (Noupoortsnek), Golden Gate oos van Clarens, Kommando Nek noordoos van Ficksburg, en Slabbert's Nek suidoos van Senekal. Klein passe is Witnek, Nelspoort, en Bamboeshoek.

Die Brandwaterkom was die toneel van 'n massiewe oorgawe van Boeremagte onder bevel van generaal Marthinus Prinsloo in die Tweede Vryheidsoorlog op 30 Julie 1900. Nadat Britse troepe beide die Boerestaatshoofstede Bloemfontein (13 Maart 1900) en Pretoria ingeneem het. (5 Junie 1900) het Prinsloo en sy manne die bergpasse van die Drakensberge by die Brandwaterkom bewaak. Generaals Christiaan de Wet, Paul Roux en Jonathan Crowther sou elk met hul troepe noordwaarts en ooswaarts uit die Brandwaterkom terugtrek. De Wet het die begeleier van president Marthinus Theunis Steyn se ontsnaping, terwyl die res van die Boere-magte nie daarin geslaag het om die pas Slabbert's Nek op 15 Julie 1900 te verdedig nie en Retief's Nek na 'n geveg op 23–24 Julie 1900 prysgegee het.

Die Britte het Prinsloo omsingel deur ook die passe van Witnek, Kommandonek, Noupoortsnek (Nauwpoortsnek) en uiteindelik die Golden Gate-pas na die ooste aan die Klein Caledonrivier te versper, sodat Prinsloo gedwing gevoel het om op 30 Julie 1900 saam met sy leër aan generaal Archibald Hunter oor te gee. Boere-generaal Piet Fourie of generaal Jan Hendrik Olivier het betyds met 1500 man en verskeie bevelvoerders in die ooste oor die Golden Gate-pas weggekom.

Sowat 4 300 van sy vegters, insluitend Prinsloo, Roux en Crowther, is naby Fouriesburg krygsgevange geneem, die meeste van hulle by Surrender Hill. Dit was die grootste aantal Boere wat tot dusver in die oorlog gevange geneem is, selfs meer as die 4000 by die oorgawe van generaal Piet Cronjé by Paardeberg op 27 Februarie 1900. Terwyl die meeste van die gevangenes van Prinsloo se leër na Ceylon gestuur is, is Prinsloo self aangehou in Simonstad. Prinsloo se oorgawe in 1900 is deur sommige van sy landgenote as 'n verraadlike daad beskou. Christiaan de Wet het dit 'n “aaklige moord op regering, land en volk” genoem.

•  
  Prinsloo se Kommando in die berge wat terugtrek na die Brandwaterkom na die verlore geveg by Retief se Nek op 23–24 Julie 1900.
•  
  Die massiewe oorgawe van Prinsloo se Boeremagte in Brandwaterkom, beginnend op 30 Julie 1900. Tekening omstreeks 1902.
•  
  Sandkol, warm sanderige heuwel naby Surrender Hill, op die R711-pad, Slaapkrans, Oranje-Vrystaat. Foto 2015.
•  
  Surrender Hill monument, langs die Clarens-Fouriesburg pad. Foto 2011.

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Brandwaterkom.