आँखा

• स्क्लेरा
• कोरोइड
• रेटिना
• कंजंक्टिभा
• कर्निया
• आइरिस
• प्युपिल
• एन्टेरियर च्याम्बर
• पोस्टेरियर च्याम्बर
• एक्वस ह्युमर
• भिट्रस ह्युमर आदि

यो तह आँखाको सबैभन्दा बाहिरी तह हो, जुन सेतो, एकदमै चाम्रो र संयोजी तन्तु (connective tissue)बाट बनेको हुन्छ । यसको अगाडिको भाग पारदर्शी हुन्छ, जसलाई कर्निया (cornea) भनिन्छ । कर्नियालाई अर्को पारदर्शी झिल्लीले ढाकेको हुन्छ, जसलाई कन्जङ्टिभा (conjunctiva) भनिन्छ । यसले आँखाको आकार दिनुका साथै यसको भित्री भागलाई बचाउने काम गर्दछ ।

यो तह आँखाको दोस्रो तह हो, जसमा संयोजी तन्तु (connective tissue) को नरम जालोमा प्रशस्त रक्तनलीहरू मिसिएका हुन्छन् । यो तह कालो हुने भएकाले विकिरणहरू सोसेर आँखालाई खाना र अक्सिजन प्रदान गर्नुका साथै प्रकाशका किरणहरूलाई परावर्तन हुन दिँदैन ।

यो तह आँखाको तेस्रो तह वा सबैभन्दा भित्री तह हो । यस तहमा वस्तुको आकृति बन्दछ । यो तहमा थुप्रै प्रकाशसँग चेतनायुक्त कोषहरू (-light sensitive cells) जस्तै रड (rods) र कोन (cones) रहेका हुन्छन् । रड सेलहरूमा भएको रोडोप्सिन (rhodopsin) ले मधुरो प्रकाशमा हेर्न सघाउँछ भने कोन सेलहरूमा आयोडोप्सिन (iodopsin) पाइन्छ । यसले उज्यालो प्रकाशमा हेर्न सघाउनुको साथै रङ छुट्याउनमा (colour distinction) सघाउँछ । रङ अन्धता (colour blindness) एक पुर्खौली गुणबाट सर्ने दृष्टिदोष हो । त्यसैगरी आँखामा रतन्धो (night blindness) रोग पनि लाग्दछ । यो रोग लागेका व्यक्तिले रातमा राम्रोसँग देख्न सक्दैन ।

यसको साथै आँखाका अन्य भागहरू पनि छन्, जसलाई निम्नानुसार वर्णन गर्न सकिन्छ ।

कर्निया (cornea)

स्क्लेरा तहको अगाडिको भागलाई कर्निया भनिन्छ । यो तह पारदर्शी हुन्छ र यसले प्रकाशका किरणहरूलाई आवर्तन गर्दछ ।

आइरिस ; (iris)

आँखाको लेन्स र कर्नियाको बिच भागमा आइरिस रहेको हुन्छ । यो आँखाको रङ्गीन भाग हो । यसले आँखामा प्रवेश गर्ने प्रकाशका किरणहरूलाई नियन्त्रण गरी आवश्यक किरणमात्र भित्र पठाउँछ ।

नानी (pupil)

आइरिसको बिचमा रहेको प्वाललाई नानी भनिन्छ । नानीको आकार सानो हुने कि ठुलो हुने भन्ने कुरा आइरिस मांसपेशीले निर्धारण गर्दछ । उज्यालो प्रकाश वा नजिकको वस्तुलाई हेर्दा नानी सानो हुन्छ भने अन्धकार वा टाढाको वस्तुलाई हेर्दा नानी ठुलो हुन्छ । यसले प्रकाशका किरणहरूलाई भित्र पठाउने काम गर्दछ ।

लेन्स (lens)

आइरिसको पछाडि रहेको पारदर्शी, बाइकन्भेक्स स्फटिक (cystaliine) वस्तु लेन्स हो । यसले प्रकाशका किरणलाई रेटिनामा आवर्तन गरी वास्तविक, उल्टो र सानो आकृति बनाउन सहयोग गर्दछ ।

सिलिएरी मांसपेशी (ciliary muscles)

सिलिएरी मांसपेशीको खुम्चाइ र पैmलावटबाट लेन्सको पातलो र बाक्लो हुन्छ । अर्थात् यसको केन्द्रीकरण दुरीमा परिर्वतन आउँछ । टाढाको वस्तुलाई हेर्ने व्रmममा सिलिएरी मांसपेशी खुम्चिन्छ र लेन्स पातलो हुन्छ भने नजिकको वस्तुलाई हेर्दा सिलिएर मांसपेशी फैलिन्छ, जसले गर्दा लेन्स बाक्लो हुन्छ ।

अप्टिकल नर्भ (optical nerve)

यो नशा मस्तिष्कसँग जोडिएको हुन्छ । यसले रेटिनामा बनेको वस्तुको आकृतिलाई मस्तिष्कसँग जोडेको हुन्छ । यसले रेटिनामा बनेको वस्तुको आकृतिलाई सुल्टो बनाउने काम गर्दछ ।

एक्वायस ह्युमर (aqueous humour)

कर्निया र लेन्सको बिचको खाली ठाउँमा रहेको पातलो तरल पदार्थलाई एक्वायस ह्युमर भनिन्छ । यसले कर्नियाको अगाडिको भागलाई केही घुमाउरो पार्नसहयोग गरेको हुन्छ ।

भिट्रिअस ह्युमर (vitreous humour)

लेन्स र रेटिनाबिचको खाली ठाउँ बाक्लो जेली जस्तो वस्तुले भरिएको हुन्छ, जसलाई भिट्रिअस ह्युमर भनिन्छ । यसले आँखालाई गोलो आकारमा राख्नुका साथै प्रकाशको परावर्तन कार्यमा सहयोग पु¥याउँछ ।

आँखाको लेन्सले कुनै पनि वस्तुबाट आएको प्रकाशको किरणलाई रेटिनामा केन्द्रित गरी आकृति बनाउँछ । उक्त आकृति वास्तविक र उल्टो हुन्छ । यसरी रेटिनामा बनेको आकृति अप्टिक नर्भ हुँदै मस्तिष्कमा पुग्छ । मस्तिष्कले वस्तुको आकृतिलाई सुल्टो बनाइदिन्छ र हामी वस्तु देख्न सक्छौँ ।

भिटामिन B ब् युक्त पहेँला फलफुल तथा हरिया सागसब्जी खाने, चर्को र मधुरो प्रकाश भएको ठाउँमा नपढ्ने, सधैँ सफा पानीले आँखा सफा राख्ने, आँखामा जथाभावी रूपमा औषधीको प्रयोग नगर्ने गर्नुपर्छ । आँखालाई हातले नमिच्ने, डण्डीबियो जस्ता खतरानाक खेलहरू नखेल्ने, बेला बेलामा आँखाको जाँच गराउने, कारखानामा काम गर्दा चस्मा तथा आँखालाई सुरक्षा दिने वस्तुको प्रयोग गर्ने गर्नाले आँखाको हेरचाह र सरसफाइ गर्न सकिन्छ ।