धरान उपमहानगरपालिका

धरान
उपमहानगरपालिका
उपनाम:  धरान बजार
देश	नेपाल
अञ्चल	कोशी अञ्चल
जिल्ला	सुनसरी
संस्थापना	सन् १९५८
संस्थापक	रत्न प्रसाद श्रेष्ठ
सरकार
• अङ्ग	धरान उपमहानगरपालिका
• मेयर	हर्क साम्पाङ
• उप मेयर	ऐन्द्रविक्रम बेघा
क्षेत्रफल
• जम्मा	३९.९२ वर्ग माइल (१०३.३८ किमी२)
• पानी	१.७ वर्ग माइल (४.४ किमी२)
जनसङ्ख्या  (सन् २०२२)
• जम्मा	१६६५३१
• जातिहरू (मुख्य)	लिम्बू याक्खा राई सुनुवार नेवार बाहुन क्षेत्री
• जातिहरू (अन्य)	मगर तामाङ गुरुङ भुजेल मुसलमान शेर्पा भोटे
समय क्षेत्र	GMT +5:45
हुलाक कोड	५६७०० (सुनसरी), ५६७०२ (मङ्गलबारे)
क्षेत्रीय सङ्केत	०२५
वेबसाइट	www.dharan.gov.np

यो सहरमा पहिले पूर्वीय नेपालको लागि गोर्खा सैनिक भर्ती केन्द्रको रूपमा परिचित थियोे, जसको स्थापना सन् १९५३ मा भएको हो। धरानमा गोर्खा सैनिक भर्ती केन्द्र बन्द भई सकेको छ र त्यस भर्ती केन्द्रले उपयोग गरेको जग्गाजमिन एवम् स्थानको प्रयोग वी.पी. कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले थप केही नयाँ भवनहरू निर्माण एवम् पुरानाहरूको मर्मतसम्भार गरी सन् १९९३ देखि भोगचलन गर्दै आइरहेको छ।

नेपाल सरकारको मन्त्री परिषदले २०७१ वैशाख २५ गते धरान नगर पालिकामा पाँचकन्या गा.वि.स. (पानमारा)लाई समावेश गरेको एवं २०७१, मंगसीर १६ गते ६१ वटा नगरपालिका थप गर्ने र ७ वटा नगरपालिकालाई उपमहानगरपालिका बनाउने निर्णय गरेकोमा धरानलाई पनि नगरपालिकाबाट उपमहानगरपालिकामा विस्तार गरिएको हो। धरानलाई उपमहानगरपालिका घोषित गर्दा यसमा बिष्णुपादुका गाविसलाई समावेश गरिएको छ।

हालको आधुनिक धरान सहर रहेको स्थानमा पहिले घना जङ्गल रहेको र सो जङ्गल फँडानीका क्रममा काठ चिर्ने आरावालाहरूले तयार गर्ने गरेको धरान (धराप)बाट नै आजको धरान सहरको नामकरण भएको भन्ने भनाई छ।

गोर्खाली राजा पृथ्वीनारायण शाहले एकिकरण गर्ने क्रममा नेपाल अधिराज्यमा गाभिनु भन्दा अगाडि धरान लिम्बुवान (पल्लो किरात) राज्यमा पर्दथियो। बुद्धिकर्ण राय खेवाङ लिम्बुवान का अन्तिम लिम्बु राय /राजा हुन। वि.स. १९५० तिर घना जङ्गल फँडानी गरेर सानो बस्तीबाट सुरूवात भएको धरान, वि.स. १९५९ मा तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री चन्द्र शमशेरले चन्द्रनगर (हाल पुरानो बजार) र वि.सं १९९० को भुइँचालामा धरान ध्वस्त भएकाले जुद्ध शमशेरले जुद्ध नगर (हालको नयाँ बजार) बसालेको इतिहासमा पाइन्छ।

वि.स. २०१० सालमा पूर्वाञ्चलको लागि ब्रिटिस गोर्खा भर्ती केन्द्र धरानमा स्थापना भए पछि मुख्य रूपमा धरानमा बसोबास तथा चहलपहल बढेको पाइन्छ। नेपाल गजेट (मार्ग ६ गते २०१६) मा धरान नगरपालिका घोषित भएको भनिएको छ। वि.सं. २०१७ मङ्सिर १ गते घोषणा भएको धरान नगरपालिकाको पहिलो नेतृत्व दिने व्यक्तित्वमा स्वर्गीय केदारनाथ खनाल (प्रमुख) र कृष्णप्रसाद श्रेष्ठ (उपप्रमुख) हुनुहुन्थ्यो। वि.स. २०१८ सालमा नेपाललाई १४ अञ्चल ७५ जिल्लामा विभाजन गर्दा कोशी अञ्चलको सदरमुकाम समेत घोषित भएको थियो।

सुरूमा ११ वडाहरू मात्र रहेको धरानलाई वि.स. २०३५ सालमा पूर्वतर्फ रहेको बाँझगरा गाउँ पञ्चायत र पश्चिम तर्फ रहेको घोपा गाउँ पञ्चायतलाई गाभेर क्षेत्र विस्तार गरी १९ वडामा विभाजन गरियो र हालमा २७ वडासम्म कायम रहेकोमा हाल २७ वडालाई समायोजन गरेर २० वटा वडा बनाईएको छ।

नेपालको सन् २०११को जनगणना अनुसार धरानको जनसङ्ख्या ११९,९१५ छ। यस मध्ये पुरुष ४८%, र महिला ५२% छन्। नेपालको जनसङ्ख्याका हिसावले छैठौ ठूलो सहर हो। धरानमा २०,४२८ वटा घरधुरी छन्।

 

ऐतिहासिक महत्त्व बोकेको धरान सहरको सुरूवात विक्रम संवत्् १९५० तिर विजयपुर डाँडामुनिको घनाजङ्गल फाड्ने क्रमबाट सुरू भएको हो। पूर्वाञ्चल क्षेत्रको शैक्षिक केन्द्र एवम् व्यापारिक मार्ग तथा पर्यटकीय नगरी धरान चारकोसे जङ्गलदेखि उत्तर महाभारत डाँडादेखि दक्षिण र स्थानीय सर्दुखोलादेखि पूर्व तथा सेउती खोलादेखि पश्चिमतर्फको भू-भाग समुद्र सतहदेखि ३६५ मिटर माथिको उचाइमा छ। दुई हजार ११२ हेक्टर क्षेत्रफलमा फैलिएको धरानमा दन्तकाली, बुढासुब्बा, पञ्चकन्या, पिण्डेश्वर, विश्वकर्मा मन्दिर लगायत ३६ मठमन्दिर तथा देवस्थल छन्।

महेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस, पिण्डेश्वर संस्कृत विद्यापीठ, केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पस, पूर्वाञ्चल इन्जिनियरिङ क्याम्पस, वी.पी. कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान लगायत अन्य थुप्रै सरकारी तथा निजी शैक्षिक संस्था यो सहरमा छन्।

धरानभित्र तथा बाहिरबाट धरान भित्रिने पर्यटकहरू धरानको देखि केही माथि रहेको धनकुटा जिल्लामा अवस्थित भेडेटार चढने गर्दछन, जहाबाट धरान नगर तथा सुनसरी र मोरङ जिल्लाका अधिकांश स्थान देख्न सकिन्छ। धरान सहर भित्रै रहेको आकर्षक घन्टाघर तथा भुकम्प स्मारक धरानका गहना भएर रहेका छन। धरान कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्षको पूर्व दिशा तर्फको द्वार समेत रहेकाले पर्यटक आवागमन पनि भइनै रहेको हुन्छ। पूर्वाञ्चलको प्रमुख वाणिज्य केन्द्र धरान पूर्वाञ्चलको सबै भन्दा महत्त्वपूर्ण शिक्षा तथा स्वास्थ्यको पनि केन्द्र हो। धरान जनसङ्ख्याको हिसाबले नेपालका काठमाडौँ, पोखरा, ललितपुर, बिराटनगर र वीरगन्ज पछि छैठौ ठूलो सहर हो। धरानमा आधुनीक सहरमा हुनुपर्ने सञ्चार सुविधा, इमेल, इन्टरनेट, मोवाइल, एस टि डी, आइ एस डि लगायतका टेलीफोन सेवा तथा सबै प्रकारका यातायात सेवा उपलब्ध छन। धरानको टेलीफोन कोड ०२५ हो। यहाँ भारत सरकारको सहयोगमा २०२९ सालमा २०२ रोपनी औध्योगिक क्षेत्रमा स्थापना भएका २५ उद्योगमध्ये हालसम्म पनि आधीभन्दा बढी उद्योग सञ्चालनमा छन्।

१) तीनतिर डाँडोले घेरेको, दक्षिण तिर चारकोशे झाडी रहेको र दुवै तर्फ खोलाले घेरेको।

२) पहाड र तराईको संगम स्थल (भाबर प्रदेश) तथा समशीतोष्ण प्रकारको हावापानी पाईने।

३) थोरै दूरीमा पनि उचाइको धेरै फरक रहेको। (४ कि.मि.को दूरीमा ३०५ मी‌ देखि ७०० मी सम्म)।

४) नेपालको दोश्रो धेरै पानी पर्ने स्थान (२६२६ मि.मि./वर्ष)।

५) धरान नयाँ शैलीका फेसन, घर, सडक र सरसफाइ आदीले पनि प्रसिद्ध छ।

६) यो नेपालको सुन्दर ठाऊँ हो।