जलाल उद्दीन मोहम्मद अकबर (جلال الدین محمد اکبر ) (१५ अक्टोबर, १५४२-२७ अक्टोबर, १६०५) तैमूर वंशका मुगल साम्राज्यका तेस्रो शासक थिए। अकबरलाई अकबर-ऐ-आजम (अर्थात अकबर महान), शहंशाह अकबर, अकबर बादशाह, महाबली शहंशाहको नामबाट पनि चिनिन्छ। अकबर मुगल साम्राज्यको संस्थापक जहीरुद्दीन मुहम्मद बाबरका नाति र राजा नसिरुद्दीन हुमायूँ तथा रानी हमीदा बानोका छोरा थिए। अकबरको वंश तैमुर थियो र उनकी आमा मंगोल राजा चंगेज खाँका वंशकी थिइन् । अकबरको शासन कालमा मुगल साम्राज्यमा उत्तरी र मध्य भारतको अधिकांश भाग सम्मिलित थिए । मुगल साम्राज्य त्यस समयको सर्वाधिक शक्तिशाली साम्राज्यहरू मध्ये एक थियो। त्यस समयका बादशाहहरूमा अकबर हिन्दू र मुसलमान दुइटै धर्मालम्बीहरूले बराबर प्रेम र सम्मान प्राप्त गर्ने एक मात्र राजा थिए । उनले हिन्दू-मुसलमान सम्प्रदाहरूको बीचको दूरीहरू कम गर्नको लागि दीन-ए-इलाही नामक धर्मको स्थापना गरे । उनको दरबार सबैको लागि हर समय खुला रहन्थ्यो । उनको दरबारमा दरबारियाहरू मुसलमान अपेक्षामा हिन्दु धेरै थिए ।
अकबर | |||||
---|---|---|---|---|---|
तेस्रो मुगल सम्राट | |||||
शासनकाल | २७ जनवरी १५५६ - २५ अक्टोबर १६०५ (४९ वर्ष, २७५ दिन) | ||||
राज्याभिषेक | १४ फेब्रुअरी १५५६ | ||||
पूर्वाधिकारी | हुमायूँ | ||||
उत्तराधिकारी | जहाँगिर | ||||
Regent | बैराम खान (१५५६-१५६१) | ||||
जन्म | उमेरकोट, सिन्ध | १४ अक्टोबर १५४२||||
मृत्यु | २७ अक्टोबर १६०५ फतेहपुर सिकरी, आगरा | (उमेर ६३)||||
Burial | सिकन्द्रा, आगरा | ||||
जीवनसाथीहरू | रुकैया सुल्तान बेगम सलिमा सुल्तान बेगम मरियम-उज-जमानी | ||||
सन्तान | जहाँगिर मुराद दनियाल अन्य ६ छोरीहरू | ||||
| |||||
घराना | तैमुर | ||||
वंश | मुगल | ||||
बाबु | हुमायूँ | ||||
आमा | हमिदा बानु बेगम | ||||
धर्म | इस्लाम |
अकबर आफ्नो पिता नसिरुद्दीन मुहम्मद हुमायूँको मृत्यु पश्चात तेह्र वर्षको उमेरमा दिल्लीको राजगद्दीमा बसेका थिए। आफ्नो शासन कालमा उनले शक्तिशाली पश्तून वंशज शेरशाह सूरीको आक्रमणलाई रोक्नुको साथै पानीपतको द्वितीय युद्धमा नवघोषित हिन्दू राजा हेमूलाई पराजित गरेका थिए। अकबरलाई आफ्नो साम्राज्यको गठन गर्न तथा उत्तरी र मध्य भारतको सबै क्षेत्रहरूलाई एकछत्र अधिकारमा ल्याउन लगभग दुइ दशक लागेको थियो।
अकबरको जन्म पूर्णिमाको दिन भएको थियो यस कारण उनको नाम बदरुद्दीन मोहम्मद अकबर रखिएको थियो । यहाँ बद्रको अर्थ पूर्ण चन्द्रमा हुन्छ र अकबर उनको हजुरबुबा शेख अली अकबर जामीको नामबाट लिइएको थियो। काबुलमा विजय प्राप्त भए पछि उनको पिता हुमायूँले नराम्रो दृष्टिबाट बचाउनको लागि अकबरको जन्म तिथि तथा नाम बदलेएका थिए भन्ने भनाई छ। किम्वदन्ती अनुसार भारतको जनताले उनलाई सफल एवं कुशल शासनको लागि अकबर नामबाट सम्मानित गरेका थिए। अरबी भाषामा अकबर शब्दको अर्थ "विशाल" वा ठूलो हुन्छ।
अकबर एक मुसलमानी थिए तर पनि अन्य धर्म एवं सम्प्रदायहरूका लागि पनि उनको मनमा आदर थियो । अकबरले आफ्नो पूर्वजहरू भन्दा अलग भएर धेरै हिन्दू राजकुमारीहरूसँग विवाह गरे । यसका वाहेक अकबरले हिन्दुहरूलाई राज्यका विभिन्न ठूला पदभार दिएका थिए ।
निरक्षर भए पनि अकबरलाई कलाकारहरू एवं बुद्धिजीवीहरूसँग विशेष प्रेम थियो । उनको यसै प्रेमका कारण अकबरका दरबारमा नौ जना गुणवान दरबारियाहरू थिए जसलाई अकबरका नवरत्नको नामबाट पनि चिनिन्छ।
अकबरको व्यक्तित्व बहुचर्चित रहेको छ । भारतीय साहित्य तथा सिनेमाहरूले उनको जिवनी सम्बन्धि अकबरबाट प्रेरित धेरै पात्र रचेका छन् ।
अकबर जन्म: १५ अक्टोबर १५४२ मृत्यु: २७ अक्टोबर १६०५ | ||
राजकीय पद | ||
---|---|---|
पूर्वाधिकारी | मुगल सम्राट १५५६-१६०५ | पछिल्लो जहाँगिर |
This article uses material from the Wikipedia नेपाली article अकबर, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). सामाग्री CC BY-SA 4.0 अनुसार उपलब्ध छ, खुलाइएको अवस्था बाहेकको हकमा। Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki नेपाली (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.