अकबर

अकबर (जल्मः 1542, उमरकोट- सिंध; मरणः 15 ऑक्टोबर 1605, आग्रा) भारताचो तिसरो मोगल सम्राट. ताचें पुराय नांवः अबूल फतेह जलाल ऊद्दीन मुहम्मद अकबर. फु़डाराक तो 'अकबर द ग्रेट' ह्या नांवान फामाद जालो. आवयचें नांव हमिदाबानू. ताचो बापूय हुमायूँ हाका अफगाणचो शेर शाह हाणें दिल्लीच्या राजासना वेल्यान निखळायल्ल्यान तो इराणाक पळून गेल्लो. तीन वर्सांच्या अकबराचो सांबाळ ताच्या बापोलयान केलो. 1555 वर्सा हुमायूँन हिंदुस्तान जिखलें आनी तो परत सत्तेर आयलो. 1556 वर्सा जेन्ना हुमायूँक अपघाती मरण आयले तेन्ना अकबराक फकत चवदा वर्सां आशिल्लीं. अकबराचो गुरू सरदार बहरामखान हाणें हुमायूँच्या मर्णा उपरांत अकबराचो प्रतिनिधी म्हूण स्वता राजकारभार पळोवपाक सुरवात केली.

1556 –राज्यप्राप्ती. हेमूचेर पानीपताक जैत. 1557 –पंजाबचेर घुरी. सिकंदरशहा शरण आयलो. 1560 – बहरामखानाचें बंड मोडून काडलें. 1564 –चुन्नार घेतलें. 1565 – आग्र्याचो किल्लो बांदपाक सुरवात. 1568 – चितोड घेतलें. 1572 – गुजराताचेर घुरी. 1575 – बंगाल आनी बिहार शेकातळा हाडलीं. 1576 – मेवाडचो राजा राणा प्रतापसिंह हाचेर घुरी. 1577 – ओरिसांत दाऊदखानाचें बंड मोडलें. 1582 – आपलो भाव हकिम हाचेर जैत. 1587 – कश्मिर जिखलें. 1588 – सिंध प्रांत आपल्या राज्याक जोडलो. 1594 – कंदाहार जिखलें. 1596 – अहमदनगरचेर घुरी. वऱ्हाड घेतलें. 1600 – अहमदनगर जिखलें. 1605 – मेरेन अकबराच्या साम्राज्याचो विस्तार हिंदू कुश ते गोदावरी न्हंय आनी बंगाल ते गुजरात मेरेन पातळ्ळो. 

मोगल साम्रज्याची बुन्याद घट करपी ह्या राजाचें भुरगेपण खूब कश्टांत आनी दगदगांत गेलें. तरी आसतना फुडाराक एक प्रशासक म्हूण अकबर बादशाह नामनेक पावलो. ताणें आपल्या साम्राज्याचे 15 विभाग करून सगळ्यांक समान राज्य वेवस्था सुरू केली. शेतवडीक उत्तेजन दिवप, वसुलाची वेवस्था पद्दतशीर दवरप आनी काटकसरीन खर्च करप हें ताचें राज वेवस्थेचें खाशेंलेपण. सबंद लश्करी पुनर्घटना करून मनसबदारी पद्दत ताणें सुरू केली. लोकांची आर्थीक, सामाजीक आनी धार्मीक उदरगत जावंची म्हण ताणें जायते कायदे केले. त्या कायद्यांची अंमलबजावणी जावंची म्हण अधिकारी नेमलें. दिसाचीं सुमार 15-16 वरां तो राज्याचो कारभार पळोवपांत सारतालो. हिंदूंक त्रास जाता म्हण तांचे वेले जिझिया कर आनी यात्रा कर ताणें रद्द केले. आपल्या साम्राज्य थापणूके वेळार ताणें हिंदू धर्म- संस्कृतायेचो आदार आनी राजपुतांचो सल्लो घेतलो. हिंदू विशींचें ताचें धोरण उदारपणाचे आशिल्लें.

1562 – 1570 ह्या काळांत तो कांय राजपूत राजकुंवरीं कडेन लग्न जालो. ताणें कांय रजपुतांक म्हत्वाच्या मनसब खात्यांत आनी तहसील खात्यांत मुखेली म्हण नेमलें. हिंदू रजपूत अकबराचे निश्ठावान सेवक जाल्ले. हिंदूस्थानाक आपलो देश मानपी हो पयलोच मुसलमान बादशाह. सगळे धर्म एकठांय करून एक व्यापक धर्म निर्माण करपाची ताची इत्सा आशिल्ली. ताका अनुसरून 1581 वर्सा ताणें ‘दीन-ए-इलाही’ हो सगळ्या धर्मांतल्या वेंचीक तत्वांचेर आदारीत असो नवो धर्म पंथ निर्माण केलो. ‘दीन-ए- इलाही’ हाचो अर्थ ‘देवाचो धर्म’. ताका ‘तौहीदे इलाही’ (एकेश्र्वरी धर्म) अशेंय म्हणटात.

नवरोजा सारके कांय पारशी सण तो मनयतालो. तो सुर्याचीय उपासना करतालो. जैन धर्माचो ताचेर प्रभाव पडिल्लो. पूण हिंदूच्या 'दिवाळे' सारक्या परबेंत तो खोशयेन वांटो घेतालो. ताणें आपल्या राजवटींत साहित्य, संगीत आनी कला हांची खूब उदरगत केली. तानसेन, बाबा रामदास, बैजू बावरा हे नामनेचे गवय आनी फैझी, अबुल फजल, बदायुनी, बिरबल, तोडरमल, मानसिंग सारकील्या नामनेच्या पंडितांक ताणें आपल्या दरबारांत आलाशिरो दिलो. ताणें फारसी आनी संस्कृत साहित्य- निर्मणेच्या वावराक खूब उर्बा दिल्ली. अथर्ववेद, भगवद्गीता, रामायण, महाभारत, हरिवंश, लीलावती, पंचतंत्र ह्या संस्कृत ग्रंथांचे ताणें विद्वाना कडल्यान फारसी भाशेंत अणकार करून घेतले. निजीमुद्दीन, बदायुनी ह्या इतिहासकारांनी पार्सी भाशेंत इतिहास बरयले. अकबराचे जिणेचेर बरयल्लो अबुल फज्ल हाचो ‘अकबरनामा’ हो ग्रंथ खूब नांवाजिल्लो आसा. तुलसीदास, सुरदास, रहीम, रसखान, बिरबल आनी भक्तीपंथाचो म्हान फुडारी विठ्ठलनाथ हे म्हान कवी ताच्या काळांत जावन गेले.

शिक्षणाच्या मळार अकबरान केल्लो वावर मोलाचो. इस्लामी धर्माचो शिक्षणाचेर आशिल्लो प्रभाव ना करपाक ताणें अभ्यासक्रमांत नीतिशास्त्र, गणित, शेती, भुमिती, ज्योतिषशास्त्र, तत्वज्ञान, इतिहास, संस्कृत हे नवें विशय सुरू केले. तशेंच हिंदू- मुसलमानांक एकेच शाळेंत शिकपाची वेवस्था केली. ताणें सुलेखन कलेक उत्तेजन दिलें. त्या काळांत प्रचारांत आशिल्ल्या सुलेखनकलेच्या आठ प्रकारांतलो ‘नस्तअलीक’ हो प्रकार ताच्या आवडीचो आशिल्लो. चित्रकला, शिल्पकला, वास्तूकला हांचीय ताचे मुस्तींत खूब उदरगत जाली. 1575 वर्सा ताणें फत्तेपूर सिक्री हांगा ‘इबादत- खाना’ (प्राथना घर) बांदलो. वास्तुकलेक उत्तेजन दिवपा खातीर ताणें एक वेगळेंच खातें उगडिल्लें. ताच्या काळांत बांदिल्ल्या वास्तूंत हिंदू आनी इराणी पद्दतीचो सुंदर मिलाफ दिसता. देखीकः जोधाबाईचो महाल, सती बुरूज, जहांगीर महाल.

•  
  Akbar as a boy
•  
  Rejoicing at the birth of the emperor the great 1542
•  
  The Mughal Emperor Akbar is depicted training an elephant
•  
  Akbar hawking with Mughal chieftains and nobleman accompanied by his guardian Bairam Khan
•  
  The Mughal Emperor Akbar shoots the Rajput warrior Jaimal during the Siege of Chittorgarh in 1567
•  
  Bullocks dragging siege-guns up hill during Akbar's attack on Ranthambhor Fort in 1568
•  
  The court of young Akbar, age 13, showing his first imperial act: the arrest of an unruly courtier, who was once a favorite of Akbar's father. Illustration from a manuscript of the Akbarnama
•  
  Young Abdul Rahim Khan-I-Khana son of Bairam Khan being received by Akbar
•  
  Mughal Army, artillery men during the reign of Akbar.
•  
  Diwan-i-Khas (Hall of Private Audience) in Fatehpur Sikri
•  
  Silver coin of Akbar with inscriptions of the ‘shahada’ Islamic declaration of faith, the declaration reads: "There is no god but God, and Muhammad is the messenger of Allah."
•  
  Akbar leads the Mughal Army during a campaign.
•  
  Death of Bahadur Shah of Gujarat at Siege of Diu, in front of the Portuguese Empire
•  
  The Akbari Mosque, overlooking the Ganges
•  
  Akbar receives an embassy sent by Queen Elizabeth
•  
  Portrait of the Mughal Emperor Akbar invocation of a Dua prayer.
•  
  The Mughal Emperor Akbar welcomes his son Jahangir Prince Salim at Fatehpur Sikri, Akbarnameh
•  
  Akbar holds a religious assembly of different faiths in the Ibadat Khana in Fatehpur Sikri.
•  
  Akbar hunting with Asiatic Cheetah, c. 1602
•  
  Akbar plays draughts with living pieces at Fateh pur Sikri, 1575
•  
  Abu'l-Fazl ibn Mubarak presenting Akbarnama to Akbar, Mughal miniature
•  
  Gate of Tomb of Akbar the Great’s mausoleum at Sikandra, Agra, 1795
•  
  Akbar remains a popular historical figure in many parts of South Asia

Akbar