John Tavener

Hy het as ’n wonderkind begin; in 1968 op die ouderdom van 24 is hy deur The Guardian beskryf as “die musikale ontdekking van die jaar”, terwyl The Times gesê het hy is “onder die allerbeste kreatiewe talente van sy generasie.” Gedurende sy loopbaan het hy een van die bekendste en gewildste komponiste van sy generasie geword. Tavener is in 2000 tot ridder geslaan vir sy dienste aan musiek. Hy is ook met die Ivor Novello-toekening beloon.

Tavener is op 28 Januarie 1944 in Wembley in Londen gebore. Sy ouers het ’n boubedryf beheer en sy vader was ook ’n orrelis in die St Andrew’s Presbiteriaanse Kerk in Frognal, Hampstead. Op twaalfjarige ouderdom is Tavener na Glyndebourne geneem om Mozart se Die Towerfluit te sien; dit was ’n werk waar hy vir die res van sy lewe van gehou het. In dieselfde jaar as wat hy Stravinsky se mees onlangse werk, Canticum Sacrum gehoor het – ’n stuk wat hy later beskryf het as “die stuk wat my wakker gemaak het en my geïnspireer het om ’n komponis te word.”

Tavener was ’n musiekleerling aan die Highgateskool (waar John Rutter ook ’n leerling was). Die skoolkoor is dikwels deur die BBC gebruik in werke waarvoor seunstemme benodig is. Hierdeur het Tavener koorervaring opgedoen waar hy werke soos Mahler se Derde Simfonie en Orff se Carmina Burana. Hy het aan Highgate begin met komposisie maar ook klavier gespeel. Hy het onder andere Beethoven se Vierde Klavierkonsert en saam met die Nasionale Jeugorkes in 1961 Sjostakowitsj se Tweede Klavierkonsert gespeel. Hy het in 1961 orrelis en koorleier aan St John’s Presbiteriaanse Kerk in Kensington geword waar hy vir 14 jaar betrokke was.

Tavener het in 1962 aan die Koninklike Musiekakademie (Royal Academy of Music) begin studeer waar Sir Lennox Berkeley, onder andere, sy dosent was. Gedurende sy studies aldaar het hy besluit om klavier te laat vaar en homself aan komposisie te wy.

Tavener het in 1968 op die voorgrond gekom met sy dramatiese kantata genaamd The Whale wat gebaseer was op die Ou Testamentiese verhaal van Jona. Dit is vir die eerste keer gehoor tydens die debuutkonsert van die Londen Sinfonietta wat ook die openingskonsert van die Koningin Elizabeth-saal was. Tavener se jonger broer, Roger, was in daardie tyd besig met bouwerk aan Ringo Starr se huis. Deur die musikant se belangstelling in musiek het Roger die Beatles oortuig om The Whale te laat opneem deur Apple Records en in 1970 vry te stel. Die volgende jaar het Tavener begin klasgee aan die Trinity Musiekkollege in Londen. Van Tavener se ander werke wat deur Apple vrygestel is, sluit sy Celtic Requiem in. Benjamin Britten was so beïndruk met laasgenoemde werk dat hy Covent Garden oorreed het om Tavener opdrag te geen vir ’n opera: die resultaat was Thérèse, ’n libretto wat deur die dramaturg Gerard McLarnon geskryf is. Toe dit in 1979 opgevoer is, was die gevoel dat dit te staties is om ’n suksesvolle drama te wees.

Tavener is diep geraak deur sy kortstondige huwelik van agt maande aan die Griekse danseres Victoria Maragopoulou in 1974. Sy kameropera A Gentle Spirit (1977) met ’n libretto deur McLarnon gebaseer op ’n storie deur Fjodor Dostojefski, handel oor ’n pandhandelaar wie se huwelik misluk in so ’n mate dat sy vrou selfmoord pleeg. Dit is beskou as “ver verhewe bo Thérèse met die interne drama meer geskik vir die verhoog.” Wat noemenswaardig is, is dat dit die Russiese Ortodoksie aangeraak het waartoe McLarnon jare vantevore reeds bekeer is.

Tavener het hom in 1977 tot die Russies-Ortodokse Kerk bekeer. Ortodokse teologie en liturgiese tradisies het ’n groot invloed op sy werke geword. Hy was in die besonder nuuskierig oor die mistisisme daarvan. Hy het daarom musiek getoonset van die Kerkvaders en ’n toonsetting van die Heilige Liturgie van St. Johannes Chrysostomus wat die belangrikste eucharistiese liturgie van die Ortodokse Kerk is. Dit was ook Tavener se eerste direk Ortodoksgeïnspireerde musiek.

Tavener se gevolglike ontdekkings van Russiese en Griekse kultuur het uitgeloop in die Akhmatova Requiem: hierdie stuk het egter nie veel sukses geniet tydens die debuut in 1981 by die Edinburgh-fees of tydens die daaropvolgende week se vertoning tydens die Proms, waar talle gehoorlede uit die vertoning gestap het. ’n Stuk wat groter sukses behaal het was Tavener se kort acapella toonsetting van William Blake se gedig The Lamb wat hy op ’n middag in 1982 vir sy neef Simon se derde verjaardag geskryf het. Hierdie eenvoudige homofone stuk word normaalweg as ’n kerslied opgevoer. Latere prominente werke sluit The Akathist of Thanksgiving (1987) wat geskryf is ter viering van die duisendjarige bestaan van die Russies-Ortodokse Kerk, The Protecting Veil (1987) wat vir die eerste keer in 1989 tydens die Proms uitgevoer is deur die tjellis Steven Isserlis en die Londense Simfonieorkes, en Song for Athene (1993). Die twee koorwerke was toonsettings van tekste deur Moeder Thekla, ’n Russies-Ortodokse abdis wat tot haar dood in 2011 Tavener se geestelike adviseur was. Song for Athene het besondere blootstelling geniet toe dit uitgevoer is tydens die begrafnis van Diana, Prinses van Wallis in 1997.

Tavener se Fall and Resurrection wat die eerste keer in 2000 opgevoer is, het instrumente soos ’n ramshoring, neyfluit en kaval gebruik. Dit is gewei aan die Prins van Wallis wat ’n lewenslange vriend van Tavener was. In 2003 het Tavener The Veil of the Temple gekomponeer (dit is gedebuteer in die Temple-kerk in Londen) wat gebaseer is op tekste uit ’n aantal verskillende gelowe. Tavener het dit geïdentifiseer as “die hoogste prestasie van my lewe”; dit is ’n stel vir vier kore, verskeie orkeste en soliste en duur sewe uur. Prayer of the Heart wat vir Björk geskryf is en deur haar opgevoer is, is vir die eerste keer in 2004 opgevoer. In 2007 het Tavener The Beautiful Names gekomponeer. Dit is ’n toonsetting van die 99 name van God in die Moslemtradisie en gesing in Arabies.

In die Britse media is wyd gespekuleer dat Tavener die Ortodokse Christenskap laat vaar het om ’n aantal ander gelowe insluitend Hindoeïsme en Islam te ondersoek, en dat hy ’n volgeling van die tradisionalistiese filosoof Frithjof Schuon geword het. In ’n onderhoud met The New York Times het Tavener aan die Britse musiekjoernalis Michael White gesê: “Ek het ’n punt bereik waar alles wat ek geskryf het verskriklik strak en bekrompe was volgens die tonale stelsel van die Ortodokse Kerk en ek het die behoefte gehad, ten minste in my musiek, om meer universeel te wees: om ander kleure en tale in te neem.” Die onderhoudvoerder het ook geskryf dat hy “nie die Ortodoksie laat vaar het nie. Hy bly ’n toegewyde Christen.” In ’n onderhoud in 2010 met Sacred Music, ’n televisoeprogram vir BBC Four, het Tavener homself as “essensieel Ortodoks” beskryf. Hy het sy behoefte na die ontdekking van die musikale tradisies van ander gelowe en sy nakoming van die Ortodokse Christelike geloof op Start The Week, wat enkele dae voor sy dood (11 November 2013) opgeneem en uitgesaai is, benadruk.

Tavener het in 1991 met Maryanna Schaefer getrou (dit was sy tweede huwelik); hulle het drie kinders gehad, Theodora, Sofia en Orlando. Hy het regdeur sy lewe noemenswaardige gesondheidsprobleme gehad. Toe hy in sy dertigs was het hy ’n beroerte gehad en hartsjirurgie ondergaan en in sy veertigs is ’n gewas verwyder en het hy twee hartaanvalle gehad wat hom baie broos gemaak het. Hy is in 1990 gediagnoseer met Marfansindroom gediagnoseer. Lady Tavener het in Oktober 2008 op BBC Radio 4 ’n liefdadigheidsappèl ten bate van die Marfantrus uitgesaai.

Tavener is op 12 November 2013 in die ouderdom van 69 oorlede in sy huis in Child Okeford in Dorset. In die musiekwêreld het die komponiste John Rutter en Peter Maxwell Davies, tjellis Steven Isserlis, Neil Portnow, president van die Nasionale Akademie vir Opnamekuns en -wetenskap, Roger Wright, beheerder van BBC Radio 3 en regisseur van die Proms, en die sopraan Patricia Rozario hulde gebring. ’n Huldeblyk is ook van Charles, Prins van Wallis ontvang.

John Rutter beskryf Tavener as iemand wat die “baie unieke gawe” het om “ ’n gehoor tot diepe stilte te bring.” Volgens Steven Isserlis “het hy sy eie stem gehad. Hy het nie geskryf om gewild te wees nie – hy het die musiek geskryf wat hy moes skryf.”

Styl en ontwikkeling

Terwyl Tavener se vroegste musiek deur Igor Strawinski en Olivier Messiaen – hy het dikwels die klankwêreld van Strawinski opgeroep, in die besonder in Canticum Sacrum en die ekstatiese kwaliteit wat in verskeie werke van Messiaen gevin word – sy latere musiek het al hoe yler begin word en het wye registerruimte gebruik en was gewoonlik diatonies-tonaal. Tavener het Arvo Pärt erken as ’n “geesgenoot” en het ’n gemene gelowige tradisie en ’n voorliefde vir tekstuele deursigtigheid met hom gedeel.

• 1968 – The Whale se eerste uitvoering deur die London Sinfonietta en gevolglik opgeneem op die Beatles se Apple-platemaatskappy.
• 1971 – Celtic Requiem opgeneem deur Apple.
• 1973 – Thérèse, die storie van Sint Theresia van Lisieux, in opdrag van die Koninklike Opera, Londen.
• 1989 – première van The Protecting Veil by die Proms in Londen.
• 2000 – première van Fall and Resurrection in St Paulus se Katedraal, Londen (4 Januarie 2000).
• 2000 – word tot ridder geslaan in die Millennium Erelys.
• 2001 – komponeer die klankbaan van Werner Herzog se kort dokumentêr Pilgrimage.
• 2003 – première van die naglange nagwaak The Veil of the Temple deur die Holst Singers en die Koor van die Temple-kerk in die Temple-kerk, Londen.
• 2005 – première van Laila (Amu), Tavener se eerste dansmedewerking met die Random Dance-geselskap en Wayne McGregor se choreografie.
• 2006 – dra Fragments of a Prayer by tot die rolprent Children of Men van Alfonso Cuarón.
• 2007 – première van The Beautiful Names deur die BBC Simfoniekoor en -orkes in Westminster-katedraal. Die werk, gesing in Arabies, is ’n toonsetting van die 99 name van Allah soos in die Koran. Ontvang eregraad van die Universiteit van Winchester.
• 2008 – wêreldpremière van "the anthem" gesing in St. Paulus se Katedraal in die teenwoordigheid van Koningin Elizabeth II en die Hertog van Edinburgh.
• Maart 2009 – Die Kamerorkes van Philadelphia voer die wêreldpremière van Tu ne sais pas uit, ’n werk vir mezzo-sopraan, keteltromme en strykers. Katherine Pracht het die teks gesing wat afgelei is van Franse gedigte deur Jean Biès (een van die mense aan wie die werk opgedra is) en van Islamitiese en Hindoe-bronne.
• April 2013 – wêreldpremière van Tolstoy's Creed en Three Hymns of George Herbert soos uitgevoer deur die Stadskoor van Washington in die Washington Nasionale Katedraal.
• 7 Julie 2013 – wêreldpremière van Love Duet from The Play of Krishna, If Ye Love Me en The Death of Ivan Ilyich gedurende ’n toegewyde Tavener-konsert uitgevoer as deel van die Manchester Internasionale Fees.

Klanklêers