Groot Magellaanse Wolk

Op ’n afstand van sowat 163 000 ligjare is dit die naaste sterrestelsel aan die Melkweg naas die Sagittarius- Elliptiese en die moontlike Canis Major-dwergsterrestelsel (onderskeidelik 65 000 en 25 000 ligjare van hier). Gebaseer op die sigbare sterre en ’n massa van sowat 10 miljard sonmassas (M_☉), is die deursnee van die GMW sowat 14 000 ligjare; dit is rofweg ’n honderdste van die Melkweg se deursnee. Dit maak die GMW die vierde grootste sterrestelsel in die Plaaslike Groep (naas die Andromeda-sterrestelsel, die Melkweg en die Driehoek-sterrestelsel).

Groot Magellaanse Wolk
Sterrebeeld	Swaardvis en Tafel
Tipe	SB(s)m
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming	05h 23m 34.5s
Deklinasie	-69° 45′ 22″
Besonderhede
Afstand (ligjaar)	163 000 (49 970 parsek)
Skynbare grootte	10,75° × 9,17°
Massa	1010
Ander name	LMC, ESO 56- G 115, PGC 17223,
Lugkoördinate
05h 23m 34.5s, −69° 45′ 22″
Portaal    Sterrekunde

Die GMW word geklassifiseer as ’n Magellaanse spiraalstelsel. Dit bevat ’n staaf sterre wat geometries weg van die middel lê, wat daarop dui dat dit ’n dwergspiraalstelsel met ’n staaf was voordat sy spiraalarms versteur is, moontlik deur wisselwerkings met die swaartekrag van die Klein Magellaanse Wolk (KMW) en die Melkweg.

Met ’n deklinasie van sowat -70° is die GMW vanuit die Suidelike Halfrond as ’n dowwe "wolk" sigbaar. Dit lê in die sterrebeelde Swaardvis en Tafel en het in donker gebiede weg van ligbesoedeling ’n skynbare lengte van sowat 10° vir die blote oog, 20 keer die deursnee van die Maan.

Daar word voorspel dat die GMW en die Melkweg oor sowat 2,4 miljard jaar sal bots.

 

Hoewel die Groot en Klein Magellaanse Wolk albei in die voorgeskiedenis al maklik uit die Suidelike Halfrond sigbaar was, word die GMW die eerste keer omstreeks 964 n.C. deur die Persiese sterrekundige Al Soefi genoem in sy Boek van Vaste Sterre.

Die volgende rekord van ’n waarneming was in 1503-1504 in ’n brief deur Amerigo Vespucci. Hy noem drie "gewelwe, twee helder en een onduidelik"; "helder" verwys na die twee Magellaanse Wolke en "onduidelik" na die Koolsaknewel.

 

 

Ferdinand Magellaan het die GMW in 1519 tydens ’n reis gesien en dit het in die Weste bekend geraak danksy sy skrywes daaroor. Die sterrestelsel is later na hom genoem. Volgens metings deur die Hubble-ruimteteleskoop wat in 2006 aangekondig is, beweeg die Magellaanse Wolke dalk te vinnig om om die Melkweg te wentel.

Die Groot Magellaanse Wolk het ’n prominente sentrale staaf en spiraalarm. Dit lyk of die sentrale staaf gebuig is, sodat die oostelike en westelike punte nader aan die Melkweg is as die middel. In 2014 is met metings deur Hubble bepaal die rotasieperiode is 250 miljoen jaar.

Die GMW is lank beskou as ’n vlaksterrestelsel wat op ’n enkele afstand van die Sonnestelsel af lê, dus met ’n skuinste van 0°. Sedertdien is deur drie groepe vasgestel dit lê teen ’n skuinste van ~35°.

Wat die verspreiding van sterreswerms in die GMW betref, het Schommer et al. die snelhede van sowat 80 swerms gemeet en bevind die kinetika van die GMW se swermstelsel stem ooreen met swerms se beweging in ’n skyftipe verspreiding.

Soos baie onreëlmatige sterrestelsels is die Groot Magellaanse Wolk ryk aan gas en stof, en ondergaan dit tans lewendige stervorming. Dit bevat die Tarantula-newel, die aktiefste stervormingstreek in die Plaaslike Groep.

In die Groot Magellaanse Wolk is talle voorwerpe en verskynsels wat dit ’n "sterrekundige skatkis" maak, asook ’n groot "laboratorium" vir die bestudering van die groei en evolusie van die sterre, aldus die Amerikaanse sterrekundige Robert Burnham jr. In opnames van die sterrestelsel is 60 bolswerms, 400 planetêre newels en 700 oop sterreswerms gevind, asook honderdduisende reuse- en superreusesterre. Supernova 1987a – die grootste supernova in afgelope jare – was in die GMW.

’n Brug gas verbind die Groot en Klein Magellaanse Wolk, wat dui op getywisselwerkings tussen dié sterrestelsels. Die twee stelsels het ’n gesamentlike omhulsel van neutrale waterstof, wat daarop dui dat hulle lank reeds swaartekraggebonde is. Die gasbrug is ’n stervormingsgebied.

NGC 1783 is een van die helderste bolswerms in die GMW.     ’n Wyehoekbeeld van die GMW.     Die Klein en Groot Magellaanse Wolk bo die Paranal-sterrewag in Chili.

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Groot Magellaanse Wolk.

•   Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wiki vertaal.