बङ्गलादेश बैङ्क

सन् १९७१ को स्वतन्त्रता युद्धमा बङ्गलादेशको विजय पश्चात् बङ्गलादेश सरकारले बङ्गलादेश बैङ्कको नाममा बङ्गलादेशको केन्द्रीय बैङ्कको रूपमा ढाकामा स्टेट बैङ्क अफ पाकिस्तानको शाखा राजधानी ढाकामा स्थापना गरेको थियो। बङ्गलादेश बैङ्क आदेश, सन् १९७२ पारित भएपछि बङ्गलादेश बैङ्कको स्थापना सन् १९७१ डिसेम्बर १६ का दिन भएको थियो। सन् १९७१ मा मुजिबनगर सरकारले समाजवादी प्रणालीको अर्थतन्त्र निर्माण गर्न र युद्धग्रस्त देशको विकासका लागि पर्याप्त रकम प्रदान गर्न सबै बैङ्कहरूलाई राष्ट्रियकरण गर्ने निर्णय गरेको थियो। सन् १९८२ मा बङ्गलादेश सरकारले छ वटा सरकारी बैङ्कहरूलाई एकीकरण गरी निजी बैङ्कहरूको स्थापनालाई अनुमोदन गरेको थियो। बैङ्कीय क्षेत्रको पुनर्संरचना, ऋण चुक्ता, ऋण नियन्त्रण र निजी लगानी संस्थाहरूको स्थापना र नियमन गर्न सन् १९८६ मा राष्ट्रिय मुद्रा बैङ्कीय र ऋण आयोग गठन गरिएको थियो। आयोगको गठन गरिएतापनि बैङ्कीय क्षेत्र सक्षम र प्रभावकारी हुन सकेको थिएन।

बङ्गलादेश बैङ्कले आफ्ना गतिविधिहरू प्रमुख कार्यालय र थप १० शाखा कार्यालयहरूमार्फत सञ्चालन गर्दै आएको छ। यसको मुख्य कार्यालय राजधानी ढाकाको मोतीझिलमा अवस्थित छ। यस बैङ्कका १० शाखा कार्यालयहरू यस प्रकार छन्;

• मोतिझिल
• सदरघाट
• बगुडा
• चट्टोग्राम
• राजशाही
• बरिशाल
• खुलना
• सिलेट
• रङ्पुर
• मयमनसिङ्ह

यसबाहेक बङ्गलादेश बैङ्कको एक प्रशिक्षण केन्द्र पनि रहेको छ जुन बङ्गलादेश बैङ्क प्रशिक्षण प्रतिष्ठानको रूपमा परिचित छ। यसको प्रशिक्षण केन्द्र ढाकाको मिरपुरमा अवस्थित छ।

•  
  बङ्गलादेश बैङ्क प्रधान कार्यालय, ढाका।
•  
  बङ्गलादेश बैङ्क राजशाही शाखा, राजशाही
•  
  बङ्गलादेश बैङ्कको रङ्पुर शाखा, रङ्पुर
•  
  बङ्गलादेश बैङ्क प्रशिक्षण केन्द्र, मिरपुर, ढाका।

सन् १९७२ जनवरी १८ का दिन एएन एम हामिदुल्लाहले बङ्गलादेश बैङ्कको प्रथम गभर्नरका रूपमा नियुक्ति प्राप्त गरेका थिए। यस बैङ्कका गभर्नरहरू मध्ये सन् १९७४ नोभेम्बर १९ देखि सन् १९७६ जुलाई १३ सम्म यस पदमा रहेका एके नाजिरउद्दीन आहमेदले यस पदमा रहेर सबै छोटोसमयका लागि सेवा गरेका थिए भने सन् १९७६ जुलाई १३ देखि सन् १९८७ अप्रिल २२ सम्म यस पदमा रहेका अधिकारी मोहाम्मद नूरुल इसलामले सबैभन्दा लामो समयसम्म यस पदमा रही सेवा गरेका थिए। हाल बङ्गलादेश बैङ्कका गभर्नर फजले कविर हुन् जो सन् २०१६ मार्च १६ देखि यस पदमा रही आएका छन्

क्रस	नाम	तस्वीर	पद ग्रहण	पद परित्यमग
१	एएनएम हामिदुल्लाह		१८ जनवरी १९७२	१८ नोभेम्बर १९७४
२	एके नाजिरउद्दिन आहमेद		१९ नोभेम्बर १९७४	१३ जुलाई १९७६
३	मोहाम्मद नूरुल इसलाम		१३ जुलाई १९७६	१२ अप्रिल १९८७
४	शेगुफात बख्त चौधुरी		१२ अप्रिल १९८७	१९ डिसेम्बर १९९२
५	मोहाम्मद खेरशेद आलम		२० डिसेम्बर १९९२	२१ नोभेम्बर १९९६
६	मोहाम्मद लुतफर रहमान सरका		२१ नोभेम्बर १९९६	२१ नोभेम्बर १९९८
७	डाक्टर मोहाम्मद फरासउद्दिन		२४ नोभेम्बर १९९८	२२ नोभेम्बर २००१
८	फखरुद्दिन आहमद		२९ नोभेम्बर २००१	३० अप्रिल २००५
९	डाक्टर सालेहउद्दिन आहमेद		१ मे २००५	३० अप्रिल २००९
१०	डाक्टर आतिउर रहमान		१ मे २००९	१५ मार्च २०१६
११	फजले कविर		१६ मार्च २०१६	वर्तमान

बङ्गलादेश बैङ्कले देशको अर्थतन्त्रमा गरिएको अनुसन्धान र अर्थतन्त्रमा पुर्‍याएको महत्वपूर्ण योगदानको सम्मानका लागि पुरस्कार वितरण गर्दै आएको छ। बङ्गलादेश बैङ्क पुरस्कार सन् २००० मा पेश गरिएको थियो। बङ्गलादेश बैङ्कका गभर्नरको नेतृत्वमा रहेको एक बोर्डले देशका केही प्रतिष्ठित अर्थशास्त्रीहरू सहितको पुरस्कारका लागि नामाङ्कनलाई अन्तिम रूप दिएको थियो। पुरस्कार विजेताहरूको नाम तल उल्लेख गरिएको छ;

• रेहमान सोबहार (सन् २०००)
• नुरुल इसलाम (सन् २००९)
• मोशाररफ होसेन (सन् २०११)
• मोजाफफर आहमद र स्वदेश रञ्जन बसु (सन् २०१३)
• आजिजुर रहमान खान र माहबुब होसेन (सन् २०१७)

• बङ्गलादेशका बैङ्कहरूको सूची