जाभानी भाषा

जाभानिज
ꦧꦱꦗꦮ Basa Jawa
Basa (language) written in the Javanese script
उच्चारण	ढाँचा:IPA-jv
मूलभाषी	Java (Indonesia)
रैथाने(हरू)	९ करोड ५० लाख इन्डोनेसियाका जाभानिजहरू (जनगणना २०११)
मातृभाषी वक्ता	८२ million
भाषा परिवार	अष्ट्रोनेशियन जाभानिज
प्रारम्भिक रूप	प्राचीन जाभानिज
स्तरीय स्वरूप	Kawi (Early standard form) Surakartan Javanese (Modern standard form)
आञ्चलिक भाषाहरू	जाभानिज
लिपि	Latin script Javanese script Pegon alphabet
सरकारी दर्जा
आधिकारिक भाषा	ढाँचा:Country data Special Region of Yogyakarta (with Indonesian Language)
अल्पसङ्ख्यक भाषाको रूपमा मान्यता	Malaysia  Suriname  New Caledonia
भाषा सङ्केतहरू
आइएसओ ६३९-१	jv
आइएसओ ६३९-२	jav
आइएसओ ६३९-३	विविध: jav – Javanese jvn – Caribbean Javanese jas – New Caledonian Javanese osi – Osing tes – Tenggerese kaw – Kawi
ग्लोटोलग	java1253
भाषाविद् प्रयोगशाला	31-MFM-a
गाढा हरियोमा जाभानिज भाषीको बहुमत भएको क्षेत्र हल्का हरियो जाभानिज भाषा बोलिने तर अल्पसंख्यक क्षेत्र
यो लेखमा आइपिए ध्वन्यात्मक चिह्नहरूको प्रयोग गरिएको छ। सही आइपिए सक्षम नभएमा तपाईँले युनिकोड अक्षरहरू प्रश्न चिह्न, कोठा अथवा अन्य कुनै चिह्न जस्तो देखिनेछ।

जाभानिज भाषा अष्ट्रो-एशियन भाषा परिवारमा पर्दछ तर यो भाषा अरू भाषा सँग धेरै नजिकनभएकोले यसको बर्गीकरण गर्न कठीन छ। यस भाषाका नजीकका भाषामा छिमेकमा बोलिने सुडानिजऽ मादुरेशी र बालिनिज पर्दछन्। जाभानिज भाषा बोल्ने अधिकांशले इण्डोनेशियन भाषा बोल्दछन्।

प्राचीन जाभानिज

 

जाभानिज प्राचिन लिपी भएको र यो सन् ४५० देखि प्रचलनमा आएको इतिहास छ। यसको सबैभन्दा प्राचिन अभिलेख सुकबुमी शिलालेख मानिन्छ जुन मार्च २५ सन् ८०४ मा लेखिएको थियो। ८ ओ र नवौँ शताव्दीमा जाभानिज साहित्यको ठूलो विकास भएको थियो। त्यसबेला साङ ह्याङ कामाहायानिकनऽ काकाविन रामायण आदिको रचना भएको थियो। यस ताकाका रचनाहरू संस्कृत रामायणकालिन विष्णवी छन्दमा रहेका पाइन्छन्। भाषा र संस्कृतिको व्याख्याका कृतिहरु जाभानिज भाषामा लेखिएको भने सन् १२९३ ताका देखि हो जुन बेला पूर्वी जाभामा माजापाहितऽ मदुराऽ बाली क्षेत्रमा हिन्दू बौद्ध साम्राज्यहरू थिए।

मध्यकाल

मध्यकालको मजापहित साम्राज्यमा जाभानिज भाषाको तीब्र विकास भएको पाइन्छ। यो साम्राज्य सन् 1405 देखी 1406 को बीचमा इस्लाम सुल्तान देमक द्वारा पराजित भएका थिए। सन् 1478 मा अन्तिम हिन्दू साम्राज्यको अन्त्य भएपनि जाभानिज भाषा जिवितै रह्यो।

आधुनिक काल

१६औं शताब्दी देखि मातराम सुल्तानहरूको उदय सँगै जाभानिज भाषाको पनि उत्थान हुन थाल्यो।

यो भाषा योग्याकार्टा मध्य तथा पूर्वी जाभा तथा टापुको उत्तरी तटीय भेकमा समेत बोलिन्छ। अन्यत्र बसोबास गर्ने जाभानिज हरूले पनि यो भाषा बोल्दछन्। दक्षिण पूर्वी एसियाका अन्य देशमा पनि जाभानिज भाषा बोलिन्छ। त्यसका अतिरिक्त नेदरल्याण्डऽ सुरिनाम न्यू क्यालिडोनिया लगायतका अन्य देशमा पनि यो भाषा बोलिन्छ। तलको तालिकाले १९८० मा उपलब्ध भएको जाभानिज भाषा बोल्नेको तथ्याङ्क देखाउँछ।

 

जाभानिज भाषाको आफ्नै जाभानिज लिपी पनि छ तर प्रचलनमा भने ल्याटिन र अरेबिक लिपीको बढी छ।  जाभानिज भाषामा ल्याटिन लिपीको प्रयोगले ओगटेपछि हाल प्राथमिक र माध्यमिक विद्यालयमा जाभानिज लिपीको अनिवार्य पठन पाठन सुरू गरिएको छ। 

 

जाभा टापु इन्डोनेसिया।