Узбекистан

Узбекистан се граничи со Казахстан на север и запад, со Киргистан и Таџикистан на исток и со Авганистан и Туркменистан на југ. Република Узбекистан е наследничка на Узбечката ССР. Узбекистан е една од туркиските држави во Азија.

Република Узбекистан O‘zbekiston Respublikasi Ўзбекистон Республикаси
Знаме амблем
Химна: Химна на Узбекистан "O‘zbekiston Respublikasining Davlat Madhiyasi"
Главен град (и најголем)		Ташкент 41°16′N 69°13′E / 41.267° СГШ; 69.217° ИГД / 41.267; 69.217
Службен јазик		узбечки
Признаени регионални јазици		каракалпачки
Јазик за меѓуетничко општење		руски
Народности (1996)		80,0% Узбеци 5,5% Руси 5,0%–5,5% (официјални податоци) (30% Фолц, Кордел, Џонсон) Таџици 3,0% Казаци 2,5% Каракалпаци 1,5% Татари 2,5% останати
Демоним		Узбеци
Уредување		претседателска република
•	в.д. Претседател	Нигматила Јулдашев
•	Премиер	Шавкат Мирзијоев
Законодавство		Врховно собрание
•	Горен дом	Сенат
•	Долен дом	Законодавна комора
Независност		од СССР
•	основање	17471
•	Узбечка СССР	27 октомври 1924
•	објавена	1септември 1991
•	призната	8 декември 1991
•	завршена	25 декември 1991
Површина
•	Вкупна	447,400 км2 (56-та)
•	Вода (%)	4.9
Население
•	проценка за 2012 г.	29,559,100 (45-та)
•	Густина	61.4 жит/км2 (136-та)
БДП (ПКМ)		проценка за 2011 г.
•	Вкупен	$95.239 милијарди
•	По жител	$3,302
БДП (номинален)		проценка за 2011 г.
•	Вкупно	$45.353 милијарди
•	По жител	$1,572
Џиниев коеф. (2003)		36.8 среден
ИЧР (2013)		▬ 0.661 среден · 116та
Валута		узбекистански сом (UZS)
Часовен појас		UZT (UTC+5)
•	(ЛСВ)	н.п. (UTC+5)
Се вози на		десно
НДД		.uz
Повик. бр.		998
1.	Како Бухарско царство, Кокандски ханат, Хорезм.

Низ историјата територијата на Узбекистан била дел од неколку империи, меѓу кои Персија, Саманидската империја и Тимуридското царство. Регионот бил освоен и населен од Узбеци во раниот XVI век. Денес повеќето од узбекистанското население се Узбеци и зборуваат на узбечки јазик. Во XIX век територијата била присвоена од Руската Империја и во 1924 година станала составен дел од СССР. Узбекистан својата независност ја стекнала на 31 август 1991.

Економијата на Узбекистан се потпира на производството на стоки како памук, злато, ураниум и земен гас. Иако државата минува низ процесот на транзиција, сепак Узбекистан има контролирана економија, која често е причина за неинвестирање странски капитал во државата. По 1995 година државата забележала позитивни резултати од контролираната економија и транзиција. Узбекистанската политика за човековите права била под силна критика од меѓународните организации.

Името „Узбекистан“ е составено од зборовите уз („свое“ на туркиските јазици), бек („господар“ на согдиски јазик) и -стан (персиски збор за „земја“). Така, името протолкувано значи „дом на слободните“ или „земја на слободните“. Од името „Узбекистан“ се изведени две придавки: „узбечки“ и „узбекистански“. Поимот „узбечки“ се користи за јазикот и народот Узбеци, додека „узбекистански“ се користи за граѓаните на Узбекистан (Узбекистанци) и сè што е поврзано со државата.

Територијата на Узбекистан е центар на многу древни цивилизации. Во VI век п.н.е. земјата на денешен Узбекистан била во составот на Персиската империја и династијата на Ахеменидите.

Во 327 п.н.е. земјата била под власта на Александар Македонски, по војната со Дариј III. Победата на Александар Македонски над персиската армија го дала крајот на владеење на династијата на Ахеменидите.

Арапите ја освоиле територијата на денешен Узбекистан во 712 година. Со доаѓањето на Арапите започнала и исламизацијата на месните народи, кои до тогаш биле приврзаници на зороастризмот. Династијата на Саманидите е првата персиска династија, која ја наметнува својата власт над територијата на денешен Узбекистан (819-1005). Големиот монголски владетел Тимур (1336-1405), роден во градот Самарканд, ја основа својата моќна империја, која ги опфаќа земјите на цела Средна Азија. Неговата држава пропаѓа во 1507 година и потпаѓа во рацете на узбечката династија на Шајбанидите.

Узбекистан бил освоен од Русите кон крајот на XIX век со победата на рускиот генерал Михаил Црнарев. Во 1884 година ги потчинуваат прво Бухарското ханство и ханството Хива, а после тоа и источните области на денешен Узбекистан, вклучително и Ташкент. Освоените територии во Средна Азија се вклучени во составот на Руската Империја и се организирани во генералгубернија Туркестан.

Во 1924 година е основана Узбечка ССР. Следната година (1925) Узбечката ССР влегла во составот на Советскиот Сојуз.

Со распаѓањето на СССР на 1 септември 1991 година Узбекистан ја прогласува својата независност.

 

Узбекистан има вкупна површинаод 447.400 км² и население од 29.559.100 според проценките за 2012 година. Според површината, Узбекистан е 56 најголема држава во светот и 42 најголема држава по бројот на населението. Во рамките на Заедницата на независни држави, Узбекистан е петта најголема по површина и 3 по население. Главен град на државата е Ташкент.

Територијата на Узбекистан се протега на 1.425 километри од запад кон исток и 930 километри од север кон југ. На север се граничи со Казахстан, на југозапад се граничи со Туркменистан, на југоисток се граничи со Таџикистан, на североисток се граничи со Киргистан и на југ се граничи со Авганистан. Узбекистан е единствена држава која се граничи со сите централноазиски држави.

Узбекистан е сува држава без излез на море. Помалку од 10% од територијата е обработлива и има системи за наводнување, кои воглавно се во речните долини. На територијата на Узбекистан се наоѓа големата пустина Кизилкум и поголем дел од територијата е планинска. Највисока точка во државата е Казрет Султан, кој има 4.643 метри надморска височина. Врвот се наоѓа во близина на границата со Таџикистан. Порано врвот се нарекувал „Врв на 22 конгресс на Комунистичката партија“

Климата во Узбекистан е континентална, со послаби врнежи од дожд. Просечната летна температура во државата е 40 степени, додека просечната зимска температура е -23 степени.

 

Узбекистан е поделен на 12 области (вилаети), една автономна република и еден независен град. Областите се поделени на окрузи.

Статистиката за областа на Ташкент ја вклучува статистиката за градот Ташкент.

Без излез на море, Узбекистан е вториот извозник на памук во светот. Основно производство е златото.

• Узбеци
• Узбечки јазик
• Ташкент
• Средна Азија

• Ташкент Архивирано на 4 октомври 2010 г.
• Долниот дом на узбекистанското собрание
• Шеф на држава и кабинет на министри Архивирано на 28 септември 2013 г.
• „Светска книга на факти“ на ЦИА — запис за „Узбекистан“ (англиски)
• Узбекистан на U.S. Library of Congress
• Издаваштво и национална библиотека во Узбекистан Архивирано на 10 декември 2010 г.
• Узбекистан на UCB Архивирано на 7 јуни 2008 г.
• Градови и население во Узбекистан^{[мртва врска]}
• Узбекистан на Curlie (англиски)
• Узбекистан на BBC News