Џамија: место за следбениците на Исламот

Џамијата може да се сретне во различни форми, а најчесто е во форма на коцка покриена со една или повеќе куполи. На некој од периметарските ѕидови се наоѓа едно или повеќе минариња.

Првите џамии биле изградени на Арапскиот Полуостров. Со ширењето на исламот, речиси во секој град започнало да се гради џамија. Подоцна, во почетокот на средниот век и проширувањето на Османлиското Царство, многу цркви и христијански објекти биле претворени во џамии.

Првите џамии

 

Според исламските верувања, првата џамија која била изградена била Ќабата во Мека, Саудиска Арабија, а била изградена од самиот Алах, кој им наредил на Ибрахим и неговиот син Исмаил да ја исполнат Неговата заповед. Исто така се верува дека тој бил испратен од страна на Бог по првиот грев направен од страна на Адам. Ибрахим овде го жртвувал своето јагне кон Бога.

Меѓу првите џамии кои биле изградени е Ал Куба во Медина, Саудиска Арабија. Нејзиниот прв камен темелник бил поставен од страна на пророкот Мухамед кога се преселил од Мека во Медина,, а подоцна била доградена од неговите сопатници и истомисленици. По само неколку денови откако се започнало со изградбата на џамијата Ал Куба, пророкот Мухамед започнал со изградба и на друга џамија во Медина, Џамија на Пророкот (Месџид ел-Небеви) која во превод значи “џамијата на пророкот“. За местото каде што била изградена џамијата било одлучено од негова страна. По неговото основање, некои од принциите и начинот на изградба на една џамија се зачувани до ден денес.

 

Првите џамии кои биле изградени на континентот биле на Арапскиот Полуостров, поточно во Мека и Медина. Но со ширењето на исламот надвор од Арапскиот Полуостров дошло до градење на муслимански храмови и во новоосвоените територии од страна на новите господари.

Едно од првите проширувања на Арапите се случило во 640 година, кога го зазеле Египет. Со самото воспоставување на исламска власт во Египет започнале да се градат и првите џамии. Со текот на времето, престолнината на Египет, Каиро, започнал да се нарекува “град со илјадници минариња. Со изградбата на џамиите, истоивремено во склопот на џамиите се граделе и исламските верски училишта наречени медреси, други пак џамии во својот комплекс вклучувале болници или гробишта.

Маварското освојување на Пиринејскиот Полуостров започнало во периодот од 711 до 718 година. И овде веднаш започнала изградбата на голем број храмови, чија архитектура не се разликувала од онаа како на арапскиот полуостров. Се смета дека се вметнувале некои елементи од пред-исламската архитектура, како на пример лакови во форма на потковица.

Првата џамија во Кина била изградена во 8 век, позната како Големата џамија во Сиан. При изградбата на овие исламски храмови на територијата на Кина треба да се напомене дека не била користена исламската архитектура, туку традиционалната кинеска архитектура. Посебно ова е застапено во западна Кина, но сепак овие градби многу се разликуваат од будистичките храмови.

Во текот на 15 век, исламот се проширил и на островите Јава и Суматра. Претходно на овие простори постоеле само две основни религии: будизам и хиндуизам. Новата религија започнала многу брзо да се шири, а денес во поглед на вкупниот број на верници таа зазема 88%, што означува дека е водечка религија во земјата. Денес, во Индонезија главно седиште на исламот е џамијата Агунг Демак.

Во Отоманското Царство џамиите започнале интензивно да се градат со подемот на самата империја, во 11 век. Со падот на Цариград и целосното пропаѓање на Византија, многу цркви и катедрали изградени од христијаните биле претворани во џамии, додавајќи им минариња и слични елементи од исламски дух. Еден од најпознатиот такви објекти кој бил претворен во џамија е црквата Света Софија (денес музеј) во Истанбул, Турција.

Во западна Европа, џамиите започнале да се градат во време на големите миграции на муслиманското население. Најголемите џамии во западна Европа се наоѓаат во Германија, Англија и Италија. Во САД денеска се претпоставува дека има од 40.000 до 50.000 муслимански храмови. Таму, првата џамија била изградена во 1920 година во Ајова.

Денес, џамијата ел-Харам во Мека, Џамијата на Пророкот во Медина и Ал Акса во Ерусалим се сметаат за трите најсвети места на исламот.

 

Претворање на храмовите во џамии

Во текот на исламската историја, и со ширењето на исламот, многу верски објекти како цркви или синагоги биле претворани во џамии. Еден од раните такви примери е денешната Омајадска џамија во Дамаск, Сирија, која била изградена како црква посветена на Свети Јован Крстител, и каде ден денес се чува главата на погубениот светител. Во истиот период, околу десет цркви само во Дамаск биле претворени во џамии во тој период.

Овој принцип на претворање на цркви во џамии бил најмногу спроведуван во време на Отоманското Царство. Над триесет цркви, манастири и катедрали биле претворени во џамии после падот на Цариград во 1453 година. Една од најпознатите е црквата Света Софија.

И во Македонија голем број цркви биле претворени во џамии по османлиската окупација: црквите Света Софија и Свети Климент и Пантелејмон во Охрид се некои од нив.

Сите возрасни муслимани имаат должност да се молат пет пати на ден. Повеќето од нив имаат организирано определено време за молитва. При собирот на верниците, тие одржуваат Џамах, што се определува на средното молење во петоците. За разлика од оваа молитва, другите можат да се одржат на било кое место. Џамиите кои се во центарот на исламските организации се во братство и имам.. Молитвите на намаз обично се одржуваат во дворот на џамијата со сите почести, вклучувајќи го и имам. До затемнувањето, во џамиите има специјални верници кои се нарекуваат Сунах Салат.

Во исламскиот календар постојат два најголеми празника: Курбан бајрам и Рамазан бајрам. На овие празници, верниците во поголеми или помали групи се собираат во џамија каде ги одржуваат своите молитви. За време на овие празници, некои од џамиите изнајмуваат посебни сали, со цел да има место за големиот број верници. Ова особено се случува во земјите каде преовладува исламот.

Изградба на џамии

Влијанието на Саудиска Арабија во исламот се зголемило кон 1960 година кога владата на Саудиска Арабија започнала да финансира изградба на повеќе џамии и исламски училишта низ целиот свет. Се претпоставува дека биле одвоени околу 45 билиони американски долари. Саудискиот дневен весник Аин Ал-Јаген напишал во 2002 година дека биле собрани пари за џамии за околу 1500 џамии и околу 2000 исламски објекти. Џамијата Фахд во Калифорнија и исламскиот културен центар во Рим, Италија се едни од најголемите инвестиции на тоа поле од страна на Саудиска Арабија. Само нивната вредност чинела околу 60 милиони американски долари.

Една конструкција на џамија или самото постоење на таков муслимански храм, на некои места во светот доведуваат до социјален или религиозен конфликт. Постојат многу џамии кои биле урнати поради таквите проблеми. Еден таков случај е џамијата Барби во Индија. Џамијата била урната од страна на хиндуистичките националисти во 1992 година.

При бомбардирањето на Самара, Ирак во 2006 година, џамијата Ал-Аскари била многу оштетена. Во 2005 година при бомбашки напад биле убиени 19 луѓе во џамија во Авганистан.

Архитектурата на џамиите претставува продолжение на праисламската архитектура, во времето на Персија. По инвазијата на Арапите врз Персија, новите господари зеле многу елементи од архитектурата на Сасиндското царство (226. - 651.) и на тој начин започнале да го создаваат новиот исламски поредок. Низ историјата, обликот на џамиите и самата нејзина изработка се менувал, во зависност од културата, местоположбата или начинот на владеење на една империја, но секогаш основните елементи на џамијата биле зачувувани и претставувани.

Внатрешност на џамија

Во внатрешнсота на џамијата нема поставено слики на светци, пророци како во црквите, ниту пак се пушта некаква религиозна музика. Наместо сликовно прикажување на Библијата и самите светци, во џамијата се појавува арапската калиграфија, како уметност на убавиот ракопис, како и предавање за Куранот и тоа исклучиво на арапски јазик. За време на големиот исламски празник Рамазан, се рецитира целиот Куран. Покрај џамијата обично се наоѓа и медреса, арапско училиште, каде верниците се запознаваат со исламот. Во внатрешноста на џамијата се поклонуваат пет дневни намази, во џемата тоа е посеба формација која ја прават верниците кога се спремаат за молитва.

Со самото влегување во џамијата, може да се види еден специфичен дел во облик на полумесечина, со мал дел вграден во самиот ѕид. На тоа место стои предводникот на секоја молитва, кој се нарекува имам. Имамот и сите учесници во намазот се свртуваат со лицата кон „кибла“, која е свртена во насока на Ќабата во Мека, Саудиска Арабија.

Во џамијата често се наоѓа и молитвена ниша, но понекогаш доволно е да има само една црта, стрелка или плочка која се вика кибла и која го означува правецот кон Ќабата во Мека, најсветото место во исламот. Составен дел од речиси секоја џамија е просторијата наречена бунар каде верниците ги праваат своите ритуални капења (вуду), пред секоја молитва. Во повеќето џамии можат да влезат само муслимани. Пред секој влез на џамијата, верниците ги соблекуваат и ги оставаат своите обувки. Во џамијата се влегува со десна нога, а се излегува со лева нога. Обично во џамијата е поставен ќилим.

Покрај основните делови кои се предвидени за намаз, во склоп на џамијата може да се наоѓа и Мектеб или Кутаб, почетно училиште за исламските науки. Во една џамија може да има и Абдест, место каде се врши верско чистење на верникот пред молитва.

По 7 век, џамиите најчесто биле градени во формата на четириаголник, со внатрешен двор, вклучувајќи едно до две минариња (кула, од која мујезинот ги повикува верниците на молитва). Единствената џамија која се состои од 6 минариња е Султан Ахмедовата џамија која се наоѓа во Истанбул, Турција.

Молитвената ниша претставува место каде имамот, водителот на молитвата, ја проповеда молитвата завртен кон Мека. Имам може да биде секој полнолетен муслиман кој има пропишано знаење и го владее Куранот. Во џамијата обично се укажува за калиграфските стихови од Куранот, а елементи од прикажувањето на Бог, луѓе или животни се забранети.

Минаре

Минарето претставува кула во исламската архитектура која се наоѓа околу џамијата и е местото од каде мујезинот ги повикува верниците на молитва. На почетокот минареата служиле за набљудување и контрола и обично овие кули биле опремени со факли. Денес мујезинот им се обраќа на верниците не од минарето, туку од мусалот, посебно место во џамијата опремено со микрофон и големо озвучување. Според тоа, улогата на минарето во денешно време повеќе е традиционална и декоративна отколку практична.

Првото минаре било изградено во 665 година во Басра. Во исламската архитектура минарето многу често е нарекувано и “вратата меѓу небото и земјата“. Височината на минарето согласно канонот е 63 метри, точниот број на годините кој живеал пророкот Мухамед. Највисокото минаре во светот се наоѓа во џамијата Хасан II во Казабланка, Мароко со висина од 210 метри.. Овој рекорд може да биде срушен од страна на минарето кое се гради во Техеран, Иран. Џамија која има најмногу минариња е Масџид ел-Харам, вкупно девет.

Куре

Куполата или купето го претставува кровот на самата џамија, и најчесто се среќава во полукружна или квадратна форма. Најпознати куполи кои се наоѓаат на врвот се онаа на Селимовата џамија во Едрене, Турција, Имам Реза во Иран и Златната купола во Ерусалим, Израел.

Мусала

 

Мусалата е просторот каде верниците се поклонуваат во правецот кон Мека за време на молитвата.

Минбер

Минберот е местото во џамијата од каде имамот (оџата) проповеда молитва. До минберот обично се стигнува со скали и неговото место во џамијата е околу аголот.

Во првите години по хиџра, не постоел минбер во џамиите, но со зголемување на џемата се наложило да се изгради некакво место, од каде пророкот Мухамед ќе може да ги гледа и слуша сите присутни верници. Така бил изграден минберот , а првиот минбер бил изработен од дрво. И ден денес постои минбер од дрво, а некои од сосема друг материјал: цемент со гранит или мермер. Но и покрај тоа што формата на минберот може да биде различна, сепак неговата функција е насекаде иста.

Турбе

Турбето претставува надгробен споменик. Турбе не е одлика за исламската архитектура, но под влијание на надворешни фактори тоа се појавува и кај муслиманите, посебно за време на Османлиското Царство. Обично се наоѓаат во дворот на една џамија и во него се погребувале големи религиозни верници.

Медреса

Медресата претставува свето муслиманско училиште. Многу од тие образовни установи се наоѓаат во склопот на џамијата. Распространувањето на медресата започнало во периодот од 9 век до 13 век, во земјите каде преовладувал исламот. Обично во големите џамии има медреса. Во медресата се учи арапски јазик, теологија, право и историја.

Познати џамии

Галерија на слики