Селимова Џамија

Џамијата била нарачана од султанот Селим II, а била изградена од царскиот архитект Мимар Синан во периодот помеѓу 1568 и 1575 година Синан ја сметал џамијата за негово ремек дело и таа претставува едно од највисоките достигнувања на исламската архитектура во целина и особено на османлиската архитектура.

Селимова џамија
Основни податоци
Место	Едрене, Турција
Координати	41°40′41″N 26°33′34″E / 41.67806° СГШ; 26.55944° ИГД / 41.67806; 26.55944
Припадност	ислам
Архитектонски опис
Архитект(и)	Мимар Синан
Архитектонски тип	џамија
Архитектонски стил	Османлиска архитектура
Поставен темел	1568
Завршен	1574
Особености
Висина (најг.)	43 м (141 ст)
Пречник на куполата (надв.)	31.2 м (102 ст)
Минариња	4
Висина на минарето	83 м (272 ст)
Материјали	камен, мермер
Светско наследство на УНЕСКО
Службен назив: Селимова џамија и нејзиниот социјален комплекс
Тип	Cultural
Услови	i, iv
Прогласен	2011 (35-та сесија)
Број	1366
Членка	Турција
Регион	Европа и Северна Америка

Џамијата, заедно со нејзиното кулије, била вклучена на списокот на светско наследство на УНЕСКО во 2011 година

Изградба

Џамијата Селимије била изградена на врвот на османлиската воена и културна моќ. Султанот Селим II, синот и наследникот на Сулејман Величествениот, го избрал Едрене наместо Истанбул (османлискиот главен град) како место за изградба на сопствена султанска џамија. Причините за оваа одлука се предмет на дебата помеѓу историчарите. Се смета дека Селим II имал голема страст кон градот, бидејќи служел како негов гувернер во периодот помеѓу 1548 и 1550 година, а тој често го посетувал откако станал султан. Едрене, поранешен османлиски главен град, исто така бил еден од најважните градови во Отоманското Царство и главна станица на царскиот автопат меѓу Истанбул и балканските провинции. Други мотивации можеби го вклучувале фактот што немало повеќе истакнати локации на врвот на ридот во Истанбул достапни за изградба на комплекс на царска џамија - барем не без прибегнување кон масовни експропријации. Во времето на работата на џамијата, Селим II, исто така, не командувал со победничка воена кампања, што исламските научници од тоа време го сметале за услов за изградба на султанска џамија во Истанбул.

Во март 1568 година, Селим II побарал од Синан да ја обнови Старата џамија во градот. Плановите за нова царска џамија, сместена на врвот на ридот над Старата џамија, веројатно биле започнати во исто време. Изградбата на џамијата била започната во 1568 или 1569 година (976 според хиџра) и била завршена во 1574 или 1575 година (982 година). Изградбата на џамијата и нејзиниот вакаф (добротворна донација) на крајот биле финансирани со помош на султановиот дел од пленот од успешното освојување на Кипар, кое било завршено во 1571 година со предавањето на Фамагуста. Селим II починал во декември 1574 година, пред да може да ја види џамијата целосно завршена.

Подоцнежна историја

Џамијата била подложена на своите први поправки од Синан во 1584 година, по мала штета предизвикана од гром. Земјотресот во 1752 година, исто така, предизвикал помали штети. Во 1808 година, дел од калиграфската декорација во џамијата била обновена и бил додаден покрив над фонтаната во дворот, иако оттогаш исчезнал. За време на владеењето на Абдул Меџид I (1839–1861), внатрешноста на џамијата била повторно малтерисана и нејзината декорација била преработена, во стил делумно имитирајќи ја поранешната орнаментација.

Во 1865 година, Бахаула, основачот на Бахаизмот, пристигнал со своето семејство во Едрене како затвореник на Отоманското Царство и престојувал во куќа во близина на Селимовата џамија, која често ја посетувал до 1868 година. Во џамијата Селимије се отворила јавна дебата со Мирза Јахја Нури (исто така познат по титулата Шуб-и-Азал), важен настан во расцепот на Бахаизмот, што на крајот резултирало во формирањето на бахаистичката вера водена од Бахала и верата Азали Баби предводена од Мирза Јахја.

За време на Руско-турската војна од 1877-1878 година, некои од украсните плочки на ѕидовите на ложата на султанот биле ограбени и пренесени во Москва. За време на опсадата на градот во 1913 година, куполата на џамијата била оштетена од артилериски оган. По наредба на Ататурк, трагите од штетата останале необновени, како потсетување и предупредување за идните генерации. Набргу потоа, на крајот на Втората балканска војна, некои од најстарите теписи на џамијата биле украдени од бугарските трупи кои се повлекувале.

Џамијата била реставрирана помеѓу 1954 и 1971 година, а некои делови биле обновени и во 1982 и 1984 година Џамијата била прикажана на задната страна на турските банкноти од 10.000 лири од 1982 до 1995 година. Кон крајот на 2021 година започнал уште еден сеопфатен проект за реставрација на џамијата, планиран да биде завршен до 2025 година

Џамија

Џамијата нашироко се смета за крунисувачко ремек дело на Мимар Синан, а самиот Синан ја сметал за негово најдобро дело. Главната зграда се состои од два еднакви дела: правоаголен двор и правоаголна сала за молитва, секоја со димензии околу 60 на 44 метри.

Двор

 

Дворот на џамијата формира драматичен пристап кој помага да се врами погледот на главната купола однадвор. Централната надворешна порта на северозападната страна на дворот е невообичаено едноставна, бидејќи вообичаената крошна мукарнас е заменета со едноставен кружен лак. Внатре, дворот е опкружен со четири порти со сводови и куполи. Југоисточниот трем, непосредно пред влезот во салата за молитви, е значително повисок од другите три тремови за да одговара на големата висина на самата џамија. Овој трем е составен од три широки сводови со два многу мали сводови помеѓу нив, конфигурација што нејасно наликува на триумфална порта и многу различна од претходниот монументален трем дизајниран од Синан за Сулејмановата џамија. Фасадите над овие сводови се украсени со два мермерни кругови испишани со цитати од Куранот. Големите долни прозорци околу дворот се обложени со украсни лунети, освен двата прозорци од двете страни на влезниот портал, кои наместо тоа се поставени под мукарнасните ниши. Лунетите на прозорците од страната на молитвената сала се исполнети со изнички ќерамиди насликани со калиграфија.

Мермерниот шадрван или фонтаната за абдуст во центарот на дворот, изработен од делкан и прободен камен, е еден од најубавите примероци од овој вид од овој период, но нема вообичаен покрив и настрешница. Доган Кубан смета дека тоа укажува дека таа никогаш не била завршена, додека Ѓулру Неџипоглу наведува дека ова само дополнително го нагласува погледот на главната купола на џамијата горе.

Влезниот портал во молитвената сала на џамијата има повеќе типична мукарнас настрешница, додека куполата што го покрива просторот пред неа е силно извиткана и украсена. Се вели дека дрвените врати на влезот биле земени од Улу Ками (Големата џамија) во Бирги.

•  
  Централниот (северозападен) влезен портал во дворот
•  
  Шадрванот (фонтаната) на дворот
•  
  Прозорци со лунети од изнички плочки околу дворот
•  
  Декоративна купола пред влезот на молитвената сала
•  
  Мукарнас скулптура на влезниот портал на молитвената сала

Сала за молитва и главната купола

 

Внатрешноста на молитвената сала е забележлива по тоа што е целосно доминтна од една масивна купола, чиј поглед е непречен од структурните елементи видени во другите големи куполи на џамиите градени пред неа. Овој дизајн е кулминација на просторните експерименти на Синан, користејќи го дизајнот „октагонален балдахин“ со кој тој експериментирал претходно. Во овој дизајн главната купола е поддржана од систем од осум столбови засечени во правоаголна обвивка од ѕидови. Ова бил најефективниот достапен метод за интегрирање на тркалезната купола со правоаголната сала долу, притоа минимизирајќи го просторот окупиран од потпорните елементи на куполата.

Генијалноста на дизајнот на џамијата лежи во организацијата на нејзиниот внатрешен простор. Сите архитектонски елементи се подредени на огромната централна купола. Осумте масивни столбови се делумно самостојни, но тесно интегрирани со надворешните ѕидови. Дополнителни надворешни потпори се сокриени во надворешната обвивка на џамијата, дозволувајќи им на ѕидовите меѓу нив да бидат пробиени со голем број прозорци. Четири полукуполи на аглите, помеѓу главните столбови, се посредни делови помеѓу ѕидовите и главната купола. Во споредба со полукуполите во некои други османлиски џамии, тие се многу помали во однос на главната купола. Синан, исто така, добро ги користел просторите помеѓу потпорните столбови и потпорите, исполнувајќи ги со издигната галерија во внатрешноста на молитвената сала, усогласена однадвор со заоблени тремови. Издигнатите галерии во внатрешноста помагаат да се елиминира малиот простор на нивото на земјата што постои надвор од централната куполна структура на балдахинот, осигурувајќи дека куполата доминира во погледот од секоја страна каде што може да застане посетителот.

Друга од основните цели на Синан била да ја надмине големината на централната купола на Света Софија, наводно мотивирана од христијански архитекти кои тврделе дека муслиманите не се способни да се совпаднат со конструкцијата на таа купола. Биографиите на Синан ја фалат куполата на Селимовата џамија за нејзината големина и висина, која е приближно со ист пречник како главната купола на Света Софија и малку повисока; за првпат тоа било постигнато во османлиската архитектура. Хемисферичната купола има пречник од 31,28 метри. Нејзината точна висина понекогаш е спорна, но е приближно 42 метри. Во Tezkiratü'l-Bünyan, биографијата напишана од Сај Мустафа Челеби, се вели дека Синан кажал: „Во оваа џамија... [имам] подигната купола шест лакти повисока и четири лакти поширока од куполата на Аја Софија“.

•  
  Поблизок поглед на централната купола
•  
  Генерален поглед на внатрешноста
•  
  Галерија на горниот кат
•  
  Надворешен поглед на долните ѕидови и порти
•  
  Надворешен поглед на горните ѕидови и потпорите што ја поддржуваат куполата

Михраб, верски мебел и декорација

 

Михработ е поставен назад од останатиот дел од салата за молитва, кој стои во проекција слична на апсида со доволно длабочина за да се овозможи осветлување на прозорецот од три страни. Ова има ефект да ги прави плочките од долните ѕидови да светат со природна светлина. Плочките од двете страни на михработ се одличен пример за изработка на изничките керамиди. Самиот михраб е изработен од мермер и е добар пример за отоманско резбарење на камен во овој период, со мукарнас и лента со натпис. Украсувањето на михработ кулминира горе во заоблен триаголник поставен помеѓу две алеми (вид на финијал со јарбол од знаме).

Минбарот, кој се наоѓа до областа на михработ, е помеѓу најдобрите примери на камени минбари кои дотогаш станале вообичаени во отоманската архитектура. Камените површини се украсени со сводови, прободени геометриски мотиви и врежани арабески. Приватниот балкон на султанот за молитви, или хункар махфили, е поставен на возвишена позиција во источниот агол на џамијата и исто така е украсен со одлични изнички плочки. Муезин махфили, платформа за муезинот, се наоѓа во центарот на салата, директно под главната купола. Оваа позиција, која го замаглува погледот на михработ од влезот на џамијата, е невообичаена во отоманската архитектура и никогаш не ја повторил Синан. Можеби е поставен таму за дополнително да се нагласи централноста на куполата горе. Подигнатата платформа е изработена од убаво обоено дрво, поддржано од дванаесет ниски лакови со повеќеслојни форми. Под платформата има мермерна фонтана за абдест и пиење.

Декорацијата околу внатрешноста на џамијата вклучува мермерна каменина, сликана декорација и повеќе изнички плочки. Поголемиот дел од насликаната декорација, која вклучува мотиви со арабеска, растителни или цветни мотиви и калиграфски натписи, главно потекнува од реставрација од 19 век во времето на султанот Абдул Меџид I и од подоцнежните реставрации. Оригиналната сликана декорација веројатно била слична на декорацијата на другите џамии од класичниот период. Таа вклучувала калиграфија од Хасан Карахисари (чирак на Ахмед Карахисари), која била пофалена од отоманските писатели кои ја виделе во тоа време. Некои од најдобро зачуваните сликани украси од класичниот период (16-17 век), откриени за време на реставрацијата во 1980-тите, може да се видат на дрвените површини на муезин махфили. Прозорците веројатно првично биле украсени со обоено венецијанско стакло.

•  
  Изнички плочки до михработ
•  
  Минбарот
•  
  Хункар махфили
•  
  Декорација со изничка плочка околу михработ
•  
  Платформа на муезинот (музеин махфили)
•  
  Насликана декорација на муезинската платформа

Минариња

 

Надворешноста на џамијата е обележана со четири минариња кои се едни од највисоките отомански минариња некогаш изградени, високи 70,89 метри. Со цел да се нагласи и привлече вниманието на централизираната структура на џамијата, традиционалното поставување на минариња со различна големина било напуштено од дизајнот. Наместо тоа, четири идентични минариња биле ставени на секој агол од мермерниот двор за да ја врамат централната купола. Четирите вертикално испружени, симетрични минариња го засилуваат ударот нагоре, пукајќи кон небото како ракети од секој агол на џамијата, според зборовите на Ѓулру Неџипоглу.

Останати објекти

Џамијата се наоѓа во центарот на кулије (религиозен и добротворен комплекс) во рамките на надворешниот периметарски ѕид, зафаќајќи издигната локација со димензии приближно 130 на 190 метри. Комплексот вклучува две медреси: Дарул Кура Медреса (училиште за рецитирање на Куранот) и Дарул Хадис Медреса (хадиско училиште). Дарул Кура Медреса го зазема југоисточниот агол на комплексот и Дарул Хадис Медреса го зазема североисточниот агол, и двете распоредени во симетрична конфигурација околу главната оска на комплексот. Двете структури се состојат од внатрешен квадратен двор опкружен со тремови од четири страни, редови од мали куполни соби од двете страни и поголем куполен дершане (училница) од едната страна. И двете биле завршени од Синан додека тој сè уште бил во Едрене за да ја надгледува изградбата на џамијата.

Во Дарул Кура Медреса денес се наоѓа Музејот на Фондацијата Селимије (турски: Selimiye Vakıf Müzesi), која била отворена во 2006 година и прикажува уметност и артефакти од верските фондации (вакафи ) во и околу Едрене. Претходно била претворена во градски музеј во 1930 година, по наредба на Ататурк, а потоа имала разни други функции, вклучувајќи канцеларија, студентски хостел и магацин, пред сегашниот музеј. Во Дарул Хадис Медреса денес се наоѓа Музејот на турската и исламската уметност во Едрене (турски: Türk İslam Eserleri Müzesi), кој прикажува предмети од исламската уметност од регионот на Едрене, како и предмети доделени од збирките на Музејот на Топкапи-сарај и Етнографски музеј во Анкара. Првично бил отворен во 1925 година, а повторно бил отворена во 2012 година по долга реставрација.

Комплексот вклучува и сибјан мектеби (основно училиште) и араста (покриена пазарна улица), кои се наоѓаат по јужниот периметар на комплексот. Тие биле изградени подоцна и можно е да биле завршени од Давуд-ага, наследникот на Синан како главен дворски архитект, иако Синан можеби ги дизајнирал. Сибјан мектеби се состои од куполна сала на која се придружува отворен трем на неговата југозападна страна.

•  
•  
  Внатрешност на пазарот
•  
  Дарул Кура Медреса (денес музеј)
•  
  Дворот пред Дарул Кура Медреса
•  
  Дарул Хадис Медреса (денес Музеј на турската и исламската уметност во Едрене)
•  
  Дершане (училница) на Дарул Хадис Медреса

Дизајнот на џамијата влијаел на архитектурата на некои подоцнежни џамии. Формата на џамијата Лалели во Истанбул, изградена во 18 век во инаку османлиски барокен стил, се заснова на онаа на Селимовата џамија. Современатаџамија Шабанџи Меркез во Адана, завршена во 1998 година, делумно е направена по примерот на џамијата Селимије. Џамијата Низамије во Јужна Африка е направена по примерот на Селимовата џамија. И покрај тоа што е 80% од големината на Селимије, џамијата Низамије е најголемата на јужната хемисфера.

Цитати