Taetse Hamersma

Taetse Hamersma (Uitwellingerga, Wymbritseradeel, Friesland, 3 September 1865 – Colesberg, Kaapland, Suid-Afrika, 9 Junie 1932) was van 1893 tot sy dood predikant in twee gemeentes van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika.

Taetse Hamersma
Taetse Hamersma, predikant van Philipstown en Colesberg
Naam	Taetse Hamersma
Geboorte	3 September 1865 Uitwellingerga, Friesland
Sterfte	9 Junie 1932 (op 64) Colesberg, Suid-Afrika
Kerkverband	Gereformeerd
Gemeente(s)	Philipstown, 1893–1922 Colesberg, 1922–1932
Jare aktief	1893–1932
Kweekskool	Onbekend

 

Hamersma se ouers was Bouwe Hamersma en Trijntje Holtrop. Volgens die beskikbare bronne het hy net een broer gehad, Hendrik (1873–1944), wat ook na Suid-Afrika gekom het en tussen 1900 en 1906 twee dogters en twee seuns gehad het, van wie die jongste ook Taetse geheet het. Hendrik Hamersma is op 7 April 1899 getroud met Anna Catharina Vorster (1879–1953), ’n boorling van Middelburg, Kaap. Hendrik, wat in 1896 na Suid-Afrika gekom het, se beroep word aangegee as "timmerman".

Hy het blykbaar in 1891 na Suid-Afrika geëmigreer toe hy nagenoeg 23 jaar oud was en hy hom bes moontlik reeds in sy vaderland as predikant bekwaam het, want hy verskyn nie op die foto van studente aan die Gereformeerde Kerk se Teologiese Skool Burgersdorp van 1892 nie. Anders as sy broer, was ds. Hamersma met ’n Fries getroud, Minke de Jong, gebore in Sneek op 30 Oktober 1867 en oorlede op Colesberg op 22 September 1922. Uit dié huwelik is vyf seuns gebore, Johan, Bouwe, Hendrik, Eise en Pieter, lid van die Kaaplandse provinsiale raad en vooruitstrewende Karooboer, en drie dogters, Riemke, Trijntje en Mayke. Riemke is op 19 Maart 1894 op Burgersdorp gebore en in Oktober 1991 oorlede op Colesberg. Nes haar oom is sy ook met ’n Vorster getroud, Willem Adriaan (1893–1953) van die plaas Ketelfontein, distrik Colesberg. Hulle is op 29 September 1926 op Colesberg getroud, na alle waarskynlikheid in die plaaslike Gereformeerde kerk, waarvan Riemke se pa predikant was.

Prof. Johan Hamersma was professor in fisiologie aan die PU vir CHO. Hy is in September 1969 oorlede en sy vrou, Mien, op 22 April 2003 in die ouderdom van amper 92 jaar. Sy het al die jare ná haar man se dood in hul huis by Joostestraat 8 gewoon. Dit is intussen tot 'n provinsiale erfenisterrein verklaar.

 

Ongelukkig het in sy meer as 150-jarige bestaan nog nie ’n gedenkboek of -geskrif oor die geskiedenis van die Gereformeerde kerk Philipstown, gestig op 21 Augustus 1863, verskyn nie; daarom is nie veel gegewens geredelik beskikbaar oor ds. Hamersma se amper 30-jarige bediening in die gemeente nie. Wel is dit bekend dat syne verreweg die langste ampstyd in die gemeente se bestaan was en dat hy die gemeente se vierde predikant was, ná die bediening van di. A.A.J. de Klerk Coetsee (1969–1872), Jan Lion Cachet (1875–1893) en Louis Vorster (1883–1893). Aan die vooraand van die Tweede Vryheidsoorlog was Philipstown die vierde grootste van die 13 Gereformeerde gemeentes in die Kaapkolonie wat belydende lidmate betref. Burgersdorp se lidmaattal was 859, Middelburg s’n 559, Steynsburg s’n 430 en dié van Philipstown 352. In 2016 was dit onderskeidelik 122, 104, 34 en 18.

Van Philipstown se Gereformeerde kerk het oudl. A.L. Venter van die plaas Ganzgat en die gemeente se eerste ouderling, die gedenksteen op 30 Desember 1876 gelê. Dié kerk is in gebruik geneem op 10 Januarie 1879, toe ds. Lion Cachet die eerste erediens daarin gehou het. ’n Uitstaande gebeurtenis tydens ds. Hamersma se bediening was die besluit van die kerkraad op 19 Februarie 1916 om die notules voortaan in Afrikaans te hou, terwyl dit voorheen in ds. Hamersma se moedertaal, Nederlands, was. Terselfdertyd het die kerkraad besluit om ’n beskrywingspunt op die eersvolgende Sinode in te doen vir die vertaling van die Drie Formuliere van Enigheid en die Dordtse Kerkorde in Afrikaans. In Philipstown se kerk is vir die eerste keer op 27 Augustus 1933 uit die Afrikaanse Bybel gepreek en in 1938 uit die pasverskene Afrikaanse Psalmboek gesing.

’n Harmonium, wat oudl. A.L. Venter geskenk het, is sedert 1891 in die kerk gebruik. Kort ná die Tweede Vryheidsoorlog het die inisiatief vir ’n pyporrel momentum begin kry. Die predikantsvrou, Mienke Hamersma, het aktief aan die pogings deelgeneem om die orrel te bekom. Nadat die geld met moeite bymekaargemaak is, is die orrel in 1906 van die firma Walcker in Duitsland bestel. Dis per skip en daarna per ossewa (die afstand na Port Elizabeth is amper 500 km) na Philipstown gebring. Hierdie orrel is vandag (2019) nog in gebruik.

Hamersma se opvolger in Philipstown se gemeente was ds. H.S. van Jaarsveld, wie se dienstyd van 1924 tot 1946 die naaslangste in die gemeente se bestaan was.

 

 

 

Hamersma is op 15 Julie 1922 in die Gereformeerde kerk Colesberg bevestig as opvolger van ds. P.W. Bingle, wat hier in sy eerste gemeente gestaan het van 1910 tot 1921. Philipstown is in ’n sekere opsig van Colesberg afgestig omdat heelparty Doppers tydens die hewige stryd wat in die 1850's hier gewoed het oor die sing van die evangeliese gesange en die vervolging en smaad wat hulle nog in die 1860's, al is die Gereformeerde gemeente op Colesberg reeds einde 1860 afgestig, hier moes verduur, weswaarts getrek en die gemeente en dorp Philipstown in 1863 gestig het. ’n Groot groep Doppers het ook oor die Oranje getrek en hulle in die Suid-Vrystaat gaan vestig sodat Colesberg destyds reeds een van die kleiner gemeentes in die Gereformeerde Kerkverband was. Dié noordwaartse trekkery om aan die Kaapse Kerk (NG) te ontsnap, het Colesberg se Gereformeerde Kerk weldra so verswak dat dit van 1896 tot 1910, met die koms van ds. Hamersma se voorganger, vakant was.

Van ds. Hamersma skryf dr. G.C.P. van der Vyver in die Colesbergse Gereformeerde kerk se eeufeesgedenkboek hy "was 'n waardige en toegewyde dienskneg van die Here". Nouliks tweede maande ná sy bevestiging is sy huis en ook die gemeente swaar beproef deur die afsterwe van mev. Hamersma op 22 September.

Dr. Van der Vyfer skryf: "Die bedieningstyd van ds. Hamersma maak die indruk van 'n normale ordelike verloop van gebeure. Die gemeente was wat uiterlike dinge (betref,) nou goed versorg." Die kerkgebou en pastorie is doeltreffend ingerig. Enkele uitbreidings het die doeltreffendheid daarvan verhoog. So is in 1922 'n badkamer in die pastorie aangebring en in 1923 die plafon wat nog tydens die eeufees in 1960 diens gedoen het. In 1925 is die kerk "geskilder" en in 1927 is besluit om elektriese ligte in die kerk en pastorie te installeer. Die susters van die gemeente het met 'n ywerige helpende hand 'n leeueaandeel aan dié uitbreidings gehad. Die Gereformeerde Sustershulpvereniging, onder leiding van onder andere sr. Maria Steyn, het kort voor ds. Hamersma se koms hard gewerk vir ’n orrel, wat in Januarie 1922 geïnstalleer is.

Wat die wyke Noupoort betref, is besluit om vanaf 1926 ses maal per jaar daar dienste te hou, waarvoor ds. Hamersma verantwoordelik was. Op 15 Mei 1925 het oudl. P. Viljoen die belangrike aankondiging gedoen dat die gedagte ontstaan het om oor te gaan tot die bou van 'n kerk op Noupoort. Die kerkraad was die saak goedgesind en het toestemming gegee dat daarvoor in die wyke Noupoort gekollekteer kon word. Hierdie kerk is op 19 Maart 1938 in gebruik geneem, ses jaar ná ds. Hamersma se dood, en einde 1950 is die Gereformeerde kerk Noupoort van Colesberg afgestig.

Hamersma, die kerkraad en gemeente het besonder swaargekry tydens die depressiejare van 1929 tot 1933. Hieroor skryf dr. Van der Vyfer in 1960: "Die onmiskenbare spore daarvan weerspieël hulle duidelik in die notule. Die predikant sien telkemale vrywillig van 'n deel van sy traktement af. 'n Oortrokke rekening in die bank knel die gemoed van die kerkraad. Persone wat lenings het uit die Vryefonds (wat gestig is om die gemeente geldelike staande te hou tydens moeilike tye) raak agterstallig met hulle rente. Die kerkraad moes selfs oorweeg of hulle nie verbande moet opsê nie. In 1932 gaan 'n broeder selfs insolvent en moes die kerkraad sy borge aanspreek. Dit was inderdaad 'n donker tyd."

Midde-in dié worstelstryd het ds. Hamersma in April 1932 'n bemoedigende woord tot die kerkraad gespreek. Hy was seker, aldus die notule, "dat die Here ons nie sal verlaat in die swaar tye nie". Ten spyte van die swaarkry het die gemeente se geloofsmoed nie verflou nie, skryf dr. Van der Vyfer: "Kerkraad en gemeente het moedig gestry. Selfs is nog 'n helpende hand buite aangebied. Naas verskeie spesiale kollektes, waaronder vir 'n kerkgebou te Kaapstad, is in die tyd besondere finansiële steun verleen aan die destydse PUK vir CHO." Die gemeente Colesberg was, deels danksy ’n besoek van proff. Ferdinand Postma en Joon van Rooy wat indertyd reise deur die land onderneem het om steun vir hul sukkelende instelling te werf, "'n besondere weldoener van die inrigting in sy uur van nood".

Dr. Van der Vyfer skryf daar was in ds. Hamersma se tyd ook "(k)leiner probleempies soos in elke gemeente voorkom ... Tipies is die van die ou broeder wie se spoor telkemale in die notule terug gevind word. Hy het van die diakonie vleis ontvang. Hy was vir 'n tyd lank weg en by sy terugkoms eis hy toe die agterstallige vleis. Die kerkraad, wat 'n klag ontvang het, was genoodsaak om te besluit dat die broeder 'niet achterstallig vlees kan eisen'." Oor die algemeen het die ampte getrou en ywerig gefunksioneer. " Hamersma was 'n ernstige, ervare en waardige dienskneg van die Here. Die gemeente het hom waardeer en respekteer." Daarom was sy afsterwe op 9 Junie 1932 vir die gemeente 'n gevoelige verlies. Dr. Van der Vyfer skryf: "Hulle eerbied en dankbare nagedagtenis het (o.m.) daarin uiting gevind dat hulle £45 bygedra het vir sy grafsteen.

Ná sy dood het P. Hamersma (bes moontlik sy seun Pieter) briewe van ds. Hamersma wat in Die Kerkblad verskyn het, in boekvorm uitgegee met die titel Van hart tot hart. 61 uitgesoekte briewe van ds. Taetse Hamersma (in lewe predikant te Philipstown en Colesberg) (1943).

•  
  Die Algemene Vergadering gehou te Burgersdorp, 1897. Eerste ry: (vyfde van links) prof. Stephanus Postma, (sewende van links) ds. J.A. van Rooy, ds. Taetse Hamersma, ds. P.S. Snyman, ds. L.J. Vorster. Tweede ry: Di. Martinus Postma, J.L. Maury, Dirk Postma, (moontlik Petrus Viljoen), prof. Jan Lion Cachet, ds. A.J.J. de Klerk Coetsee, Maarten Pelser, M.P.A. Coetsee sr., Petrus Postma, L.J. du Plessis, W.J. Snyman.
•  
  1904: Die Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerk in sitting op Rustenburg. Eerste ry: Di. Willem de Klerk, Flippie Snyman, J.G.H. van der Walt, Totius, G.H.J. Kruger. Tweede ry: Di. Martinus Postma, Petrus Postma, prof. Jan Lion Cachet, di. L.J. du Plessis, W.J. Snijman. Derde ry: Di. T. Hamersma, Willem Postma, Louis Vorster, Dirk Postma, J.A. van Rooy en prof. J.A. du Plessis.
•  
  Die Algemene Sinode in sitting te Middelburg, Kaap, April 1904, waartydens besluit is om die Teologiese Skool Burgersdorp na Potchefstroom te verplaas. Voor: (vyfde van links) G.H.J. Kruger. Eerste ry op stoele: (vyfde van links) ds. A.J.J. de Klerk Coetsee, oudl. G. Henning, J.G.H. van der Walt, L.J. du Plessis, prof. Jan Lion Cachet, Petrus Postma, J.D. du Toit, P.C. Snyman, Taetse Hamersma. Eerste ry staande: (sesde van links) Willem Postma, Martinus Postma, J.A. van Rooy, onbekend, prof. Jan Kamp, W.J. de Klerk, J.C. Kruger, J.A. du Plessis, W.J. Snyman, Dirk Postma.
•  
  1905: Algemene Vergadering van die Gereformeerde Kerk in die OVS op Ladybrand. In die twee ry sit vanaf derde van links: ds. J.C. Kruger, onbekend, Louw du Plessis, Willem Postma en Jacobus du Plessis.
•  
  1907: Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerk in sitting te Pretoria. Voorste ry (derde van links) T.N. Venter. Tweede ry (van links): J.H. Kruger, Jacobus du Plessis, Koos van Rooy, Willem Postma, ses kerkraadslede, J.G.H. van der Walt, T.N. van der Walt. Derde ry: Vyf kerkraadslede, Martinus Postma, Louis Vorster, Willem Johannes de Klerk, Dirk Postma, prof. Jan Lion Cachet, W.J. Snyman, Louw du Plessis, Taetse Hamersma. Vierde ry: Twee kerkraadslede, H.J.R. du Plessis.
•  
  Afgevaardigdes na die Gereformeerde Kerk se Algemene Sinode te Reddersburg, 1910. Voor: J.A. van Rooy, Martinus Postma, Petrus Postma, W.J. Snyman, Jan Lion Cachet, Louw du Plessis, Louis Vorster, Pieter Biewenga. Middel: J.G.H. van der Walt, Jacobus du Plessis, Willem de Klerk, G.H.J. Kruger, Dirk Postma, H.J.R. du Plessis, Willem Postma, Hendrikus Pasch. Agter: J.P. van der Walt, N.H. van der Walt, T.N. Venter, P.C. Snyman, J.H. Kruger, J.D. du Toit, Sietse Los, T. Hamersma, Derk Rumpff.
•  
  Die Klassis Kaapkolonie se vergadering op Molteno, tussen 1907 en 1911. Voor van links: P.W. Bingle, J.H. Kruger, J.G.H. van der Walt en G.H.J. Kruger. Middel: Di. W.J. de Klerk, Taetse Hammersma, Dirk Postma en Louw du Plessis. Agter: Di. W.J. Snyman, Hendrikus Pasch, Pieter Biewenga en dr. P.J. Snyman.
•  
  Die Algemene Vergadering van die Gereformeerde Kerk in die Kaapprovinsie, gehou in 1911 te Barkly-Oos: Eerste ry: Izak van Heerden, onbekend (of andersom), ds J.G.H. van der Walt, ds. G.H.J. Kruger, ds. D.P. du Plessis, onbekend. Tweede ry: T. Hamersma, ds. P.W. Bingle, ds. W.J. de Klerk, ds. J.H. Kruger, ds. W.J. Snyman, onbekend, ds. P.C. Snyman. Derde ry: Nick van der Walt, ds. Dirk Postma, onder andere (nie in regte volgorde) I.J. Aucamp, D. Lessing, M. Neser. Vierde ry: G.C. Coetsee (onbekend watter plek).
•  
  1912: Afgevaardigdes na die Algemene Vergadering van die Gereformeerde Kerke in die OVS. Voor: Onbekend, Willem Johannes de Klerk, A.G. Henning, Willem Postma, Louw du Plessis, Koos van Rooy, Hendrikus Pasch, T.N. Venter, Pieter Bingle, onbekend.
•  
  Die Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerk in sitting te Steynsburg, 1913: Eerste ry: Onbekend, J.H. Kruger, F.P.J. Snyman. Tweede ry: T.N. Venter, onbekend, J.G.H. van der Walt, G.H.J. Kruger, Totius, H.J.R. du Plessis, onbekend, onbekend, Jacobus du Plessis, onbekend, Izak Krüger, onbekend, onbekend, H.C. van Rooy, J.A. van Rooy. Derde ry: Onbekend, Hendrikus Pasch, N.H. van der Walt, Pieter Bingle, Taetse Hamersma, J.P. van der Walt, Petrus Postma, Louis Vorster, onbekend, W.J. de Klerk, W.L. Steenkamp, onbekend (of dié twee andersom), W.J. Snyman, drie onbekend. Vierde ry: Dirk Postma (agtste van links), prof. Sietse Los (11de van links, skuins agter man voor hom), Derk Rumpff (derde van regs), D.P. du Plessis (regs).
•  
  Die Algemene Vergadering van die Kaapprovinsie te Venterstad, omstreeks 1913. Die agterste twee rye is blykbaar die Gereformeerde kerk Venterstad se kerkraad. Voor sit van links: Di. Taetse Hamersma, G.H.J. Kruger, I.D. Krüger, P.W. Bingle, Dirk Postma, J.G.H. van der Walt, P.C. Snyman en Derk Rumpff.
•  
  Algemene Vergadering gehou te Aliwal-Noord, 1917, geneem in ’n tuin op die dorp. Voor: Onbekend, prop. C.W.M. du Toit, oudl. J.L. Hatting, onbekend (of andersom), ds. J.H. Kruger, ds. P.W. Bingle, ds. F.P.J. Snyman. Tweede ry: N.F. Alberts, J.H. Kruger en twee onbekende kerkraadslede (volgorde van dié vir onbekend), ds. J.G.H. van der Walt, ds. G.H.J. Kruger (res onbekend). Derde en vierde ry (saam gereken): (vierde van links) ds. Derk Rumpff, (sewende van links) ds. Dirk Postma en sy vader, Martinus Postma, (heel regs) Taetse Hamersma.
•  
  Die kerkraad van Postmasburg en besoekende predikante, onder andere dr. Casparus de Wet (eerste ry, tweede van links), J.G.H. van der Walt (eerste ry, vierde van links) en in die tweede ry vanaf vierde van links: Pieter Bingle, Taetse Hamersma, Martinus Postma, G.H.J. Kruger, Dirk Postma en J.H. Kruger, in 1918.
•  
  1924:Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika op Rustenburg, 4 April, onder die seringboom waaronder die Kerk in 1859 gestig is en met prof. H.H. Kuyper as deputaat van die Geref. Kerke in Nederland. Eerste ry: A.S.E. Yssel, C.W.M. du Toit, J.V. Coetzee, J.G.H. van der Walt, J.H. Boneschans, J.C. van der Walt. Tweede ry: D.P. du Plessis, D. Rumpff, T. Hamersma, D. Postma, M. Postma, prof. H.H. Kuyper, L.P Vorster, proff. J.D. du Toit, J.A. du Plessis, I.D. Kruger. Derde ry: D.N. Kotzé, N.H. van der Walt, A. Duvenage, J.A. van Rooy, C.J.H. de Wet, B.J. de Klerk, W.J. de Klerk, G.H.J. Kruger, D.G. Venter, H.P.J. Pasch. Vierde ry: F.P.J. Snyman, H.J. Venter, P.J.S. de Klerk, H.S. van Jaarsveld, H.J.R. du Plessis, J.H. Kruger.
•  
  Die Algemene Vergadering van die Kaapprovinsie in sitting te Aliwal-Noord, 1926. In die middelste ry sit van links: P.J du Plessis, ds. J.H. Boneschans, dr. E.L.J. Venter, ds. D. Postma, ds. T. Hamersma, ds. J.G.H. Van der Walt, ds. D.G. Venter, ds. H.S. van Jaarsveld, W. Buys en J.A. Venter.
•  
  1927: Die Algemene Sinode van die GKSA op Reddersburg. Eerste ry: D. Rumpff, N.H. van der Walt, J.G.H. van der Walt, prof. J.A. du Plessis, prof. C.J.H. de Wet, T. Hamersma, L.P Vorster, J.A. van Rooy, H.P.J. Pasch. Tweede ry: H.S. van Jaarsveld, H. Venter, F.P.J. Snyman, J.C. van der Walt, D.G Venter, C.W.M. du Toit, I.D Krüger, H.J.R. du Plessis. Derde ry: J.V. Coetzee, G.H.J. Kruger, E.L.J. Venter, D. Postma, D.P. du Plessis, A.S.E Yssel, D.N. Kotze. Vierde ry: J.H. Boneschans, T.T. Spoelstra, W.J. Postma, W.J. Snyman, A. Duvenage, P.J.S. de Klerk, B.J. de Klerk.
•  
  1930: Die Algemene Sinode van die GKSA in sitting op Burgersdorp. Eerste ry: S. van der Walt, Jacs van Rooy. Tweede ry: Dr. E. Venter, J.C. van der Walt, H.J. Venter, J.G.H. van der Walt, G.H.J. Kruger, W.J. Postma, W.J. Snyman, Dirk Postma, D.N. Kotzé, J.H. Boneschans, A. Duvenage. Derde ry: H.P.J. Pasch, N.H. van der Walt, W.J. de Klerk, T. Hamersma, J.A. van Rooy, J.V. Coetzee, D.P. du Plessis, H.S. van Jaarsveld en D.G. Venter. Vierde ry: H. du Plessis, A.S.E. Yssel, J.P. Jooste, A. Postma, I.D. Krüger, W.F. Venter, T.T. Spoelstra, F.P.J. Snyman, dr. P.J.S. de Klerk, prof. J.A. du Plessis, H.J.R. du Plessis, Derk Rumpff.