Taal Ewe
Ewe (Èʋe of Èʋegbe, , luister (hulp·inligting)) is 'n Niger-Kongo-taal in Wes-Afrika wat deur sowat 3,8 miljoen mense gepraat word.
Dit word deur die Ewe-volk gepraat en is veral in die suide van die lande Ghana, Togo en Benin versprei.
| Ewe Èʋe, Èʋegbe | ||
|---|---|---|
| Uitspraak: | [èβeɡ͡be] | |
| Gepraat in: |  Benin Ghana Togo | |
| Gebied: | Wes-Afrika | |
| Totale sprekers: | 4,7 miljoen | |
| Taalfamilie: | Niger-Kongo Volta-Kongo Volta-Niger Left Bank Gbe Ewe | |
| Skrifstelsel: | Latynse alfabet | |
| Taalkodes | ||
| ISO 639-1: | ee | |
| ISO 639-2: | ewe | |
| ISO 639-3: | onderskeidelik:ewe – Ewewci – Wacikef – Kpesi | |
| Nota: Hierdie bladsy kan IFA fonetiese simbole in Unicode bevat. | ||
Ewe behoort tot 'n groep van verwante tale, die Gbe-tale, wat in die weste deur die Voltarivier begrens word en oor die suide van die lande Ghana, Togo, Benin en Nigerië langs die kus van die Bog van Benin streek. Hierdie Gbe-tale vorm 'n dialekkontinuum bestaande uit Aja, Ewe, Fon, Gen en Phla-Pherá.
Ewe is nes baie Afrikatale tonaal met 'n onderwerp-werkwoord-voorwerp-volgorde. Tydens die Duitse koloniale tydperk is 'n skrifstelsel vir Ewe ingevoer, gebaseer op die Latynse alfabet met bykomende letters. Die bekendste woord is waarskynlik vodun [vodṹ] wat in Ewe en Fon "gees" of "godheid" beteken. Ewe vorm saam met ander tale die grondslag waaruit Haïtiaanse Kreools ontwikkel het.
Ortografie
Die Afrika-alfabet word gebruik wanner Ewe ortografies daargestel word en die skriftelike weergawe is 'n soort kombinasie van die Latynse alfabet met die Internasionale Fonetiese Alfabet.
| A a | B b | D d | Ɖ ɖ | Dz dz | E e | Ɛ ɛ | F f | Ƒ ƒ | G g | Gb gb | Ɣ ɣ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| [a] | [b] | [d] | [ɖ] | [d͡z] | [e], [ə] | [ɛ] | [f] | [ɸ] | [ɡ] | [ɡ͡b] | [ɣ] |
| H h | I i | K k | Kp kp | L l | M m | N n | Ny ny | Ŋ ŋ | O o | Ɔ ɔ | P p |
| [h] | [i] | [k] | [k͡p] | [l] | [m] | [n] | [ɲ] | [ŋ] | [o] | [ɔ] | [p] |
| R r | S s | T t | Ts ts | U u | V v | Ʋ ʋ | W w | X x | Y y | Z z | |
| [l] | [s] | [t] | [t͡s] | [u] | [v] | [β] | [w] | [x] | [j] | [z] | |
'n "n" word dikwels na vokale geplaas om nasalisering te merk. Toon word algemeen nie gemarkeer nie, behalwe in sommige algemene gevalle wat vereenvoudiging vereis, byvoorbeeld die eerste persoon meervoud mí "ons" is hoog gemerk om dit van die tweede persoon meervoud mi "julle" te onderskei en die tweede persoon enkelvoud wò "jy" is laag gemerk om dit van die derde persoon meervoud wó "hulle" te onderskei.
- ekpɔ wò [ɛ́k͡pɔ̀ wɔ̀] — "Hy het jou gesien"
- ekpɔ wo [ɛ́k͡pɔ̀ wɔ́] — "Hy het hulle gesien"
Verwysings
Eksterne skakels
- Wiki Afrikaans
Wiki Commons het meer media in die kategorie Ewe (taal). - (en) "Ewe (Eʋegbe)". Omniglot. Besoek op 10 Augustus 2019.
This article uses material from the Wikipedia Afrikaans article Ewe (taal), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Inhoud is onderhewig aan CC BY-SA 4.0, tensy anders vermeld. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Afrikaans (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.