სომხეთის საერთაშორისო ურთიერთობები

ქვეყანა ცდილობს შეინარჩუნოს მეგობრული ურთიერთობა, როგორც ირანსა და რუსეთთან, ასევე აშშ-სთან და ევროპასთან. ამასთანავე სომხების გენოციდისა და მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის გამო შეწყვეტილი აქვს დიპლომატიური ურთიერთობები მეზობელ აზერბაიჯანთან და თურქეთთან. სომხეთი 40-ზე მეტი საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრია, მათ შორის: გაერო, ევროპის საბჭო, დსთ, ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია, ნატო-ს პარტნიორობა მშვიდობისათვის, ჩრდილო-ატლანტიკური თანამშრომლობის საბჭო, საერთაშორისო სავალუტო ფონდი, საერთაშორისო რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია, ფრანკოფონია, ევრაზიული ეკონომიკური საზოგადოება და მიუმხრობლობის მოძრაობა.

სომხების გენოციდის აღიარება

სომეხთა გენოციდი აღიარებულია რიგი ქვეყნების მიერ, როგორებიცაა: არგენტინა, ავსტრია, ბელგია, ბოლივია, ბრაზილია, კანადა, ჩილე, კვიპროსი, საფრანგეთი, გერმანია, საბერძნეთი, იტალია, ლიბანი, ლიტვა, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, პოლონეთი, რუსეთი, სლოვაკეთი, შვედეთი, შვეიცარია, ურუგვაი, ვატიკანი, ვენესუელა, ახალი სამხრეთ უელსი ავსტრალიაში და უელსი დიდ ბრიტანეთში. 2007 წლის 30 იანვარს აშშ-ს კონგრესში მიიღეს რეზოლუცია 106, რომლის მიხედვითაც ყოველწლიურ მოხსენებაში პრეზიდენტ ჯორჯ ბუშს უნდა გამოეყენებინა ტერმინი გენოციდი 1915-1918 წლის მოვლენებთან მიმართებაში. 24 აპრილის გამოსვლაში ბუშმა ეს ტერმინი არ გამოიყენა. საარჩევნო კამპანიის დროს აშშ-ს შემდეგმა პრეზიდენტმაც გამოთქვა სურვილი ეღიარებინათ სომეხთა გენოციდი, თუმცა ეს ტერმინი არც ბარაკ ობამას გამოუყენებია არჩევის შემდეგ.

დავები

ბრძოლა ყარაბაღისთვის ჯერ კიდევ XX საუკუნის დასაწყისში დაიწყო, რომელიც მაშინ აზერბაიჯანის გამარჯვებით და მასზე კონტროლის დაწესებით დასრულდა. 1921 წელს რუსეთმა კავკასიის სამივე სახელმწიფო: სომხეთის დემოკრატიული რესპუბლიკა, აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკა, და საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა დაიპყრო. საბჭოთა კავშირის შექმნის შემდეგ, ყარაბაღი სომხეთის სსრ-ს გადაეცა, რასაც დიდი საპროტესტო მოძრაობა მოჰყვა აზერბაიჯანში. ხოლო ერევანში ისევ საბჭოთა ოკუპაციის წინააღმდეგ მიმართული აჯანყება მიმდინარეობდა. ამ ფაქტორების გათვალისწინებით, 1921 წელს მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანს გადაეცა. 1923 წელს, იგი მთიანი ყარაბაღის ავტონომიური რეგიონად გადაიქცა და აზერბაიჯანის სსრ-ში შევიდა. ამ დროისთვის, ყარაბაღის მოსახლეობის 94 %-ს სომეხი ეროვნების მოსახლეობა შეადგენდა.

მიმდინარე კონფლიქტი 1988 წელს დაიწყო, როცა სომეხმა მოსახლეობა მთიან ყარაბაღში აუჯანყდა აზებაიჯანულ ხელისუფლებას და სომხეთისა და მთიანი-ყარაბაღის უზენაესმა საბჭომ მოითხოვა, ავტონომიური რესპუბლიკა გამოყოფოდა აზერბაიჯანს და შეერთებოდა სომხეთს. საბჭოთა ხელოსუფლების მიერ მიღებულმა ზომებმა მშვიდობის შესანარჩუნებლად შედეგი არ გამოიღო, მთიან ყარაბაღში ომი გაჩაღდა, ორ მეზობელ ერს შორის კი ეთნიკური დაპირისპირებები დაიწყო. რეგიონი დღესაც სადავო ტერიტორის სტატუსს ატარებს.

ქვეყნები, რომლებთანაც სომხეთს დიპლომატიური ურთიერთობა არ აქვს

აზერბაიჯანი
უნგრეთი (აზერბაიჯანისთვის რამის სახიბ ოღლის გადაცემის გამო, რომელიც სომეხი გენერლის მკვლელობისთვის იძებნებოდა )
პაკისტანი (არ აღიარებს სომხეთის დამოუკიდებლობას)
პალესტინა (სომხეთი არ აღიარებს მას დამოუკიდებელ ქვეყნად)
თურქეთი
იემენი
დასავლეთი საჰარა

ქვეყნები, რომელთანაც სომხეთს დიპლომატიური ურთიერთობები აქვს

სომხეთს დიპლომატიური ურთიერთობები აქვს 151 სუვერენიტეტულ ქვეყანასთან (მათ შორის ვატიკანი და მალტა), ესენია: ალბანეთი, ავღანეთი, ანდორა, ავსტრალია, ავსტრია, ბაჰამის კუნძულები, ბელარუსი, ბელგია, ბენინი, ბუტანი, ბანგლადეში, ბრაზილია, ბულგარეთი, კანადა, ჩადი, ჩილე, ჩინეთი, კოტ-დ’ივუარი, ხორვატია, კუბა, კვიპროსი, ჩეხეთი, დანია, კონგოს რესპუბლიკა, ეგვიპტე, აღმოსავლეთ ტიმორი, ეკვატორული გვინეა, ესტონეთი, ეთიოპია, ფინეთი, საფრანგეთი, საქართველო, გერმანია, საბერძნეთი, გრენადა, ვატიკანი, ჰონდურასი, ისლანდია, ინდოეთი, ინდონეზია, ირანი, ერაყი, ირლანდია, ისრაელი, იტალია, იაპონია, ყაზახეთი, ქუვეითი, ჩრდილოეთ კორეა, სამხრეთ კორეა, ყირგიზეთი, ლატვია, ლიბანი, ლიხტენშტეინი, ლიტვა, ლუქსემბურგი, ლიბია, მაკედონია, მალტა, მავრიტანია, მექსიკა, მოლდოვა, მონაკო, მონტენეგრო, მიანმა, ნორვეგია, ნიდერლანდები, ნიგერია, ომანი, პარაგვაი, პოლონეთი, პორტუგალია, კატარი, რუმინეთი, რუსეთი, სან-მარინო, სერბეთი, სეიშელის კუნძულები, სლოვაკეთი, სლოვენია, სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა, ესპანეთი, სუდანი, ესვატინი, შვედეთი, შვეიცარია, სირია, ტაჯიკეთი, ტაილანდი, თურქმენეთი, ტუვალუ, უკრაინა, არაბთა გაერთიანებული საამიროები, დიდი ბრიტანეთი, ამერიკის შეერთებული შტატები, ურუგვაი და ვიეტნამი.

ევროპა

ქვეყანა	ოფიციალური ურთიერთობის დასაწყისი	საელჩოები (სომხეთი — სხვა ქვეყანა)
ალბანეთი	18 თებერვალი, 1993	ათენი, საბერძნეთი ათენი, საბერძნეთი
ანდორა	18 ნოემბერი, 2003	პარიზი, საფრანგეთი პარიზი, საფრანგეთი
ავსტრია	24 იანვარი, 1992	ვენა, ავსტრია ერევანი, სომხეთი
ბელარუსი	12 ივნისი, 1993	მინსკი, ბელარუსი ერევანი, სომხეთი
ბელგია	10 მარტი 1992	ბრიუსელი, ბელგია მოსკოვი, რუსეთი
ბოსნია და ჰერცეგოვინა	29 ივლისი, 1997	მოსკოვი, რუსეთი მოსკოვი, რუსეთი
ბულგარეთი	18 იანვარი, 1992	სოფია, ბულგარეთი ერევანი, სომხეთი ორივე ქვეყანა შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაციის წევრია. 30 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ბულგარეთში
გაერთიანებული სამეფო	20 იანვარი, 1992	ლონდონი, ინგლისი (სომხეთის პირველი საელჩო ევროპაში) ერევანი, სომხეთი გაერთიანებულმა სამეფომ სომხეთის დამოუკიდებლობა 1991 წლის 30 დეკემბერს აღიარა.
გერმანია	1992	ბერლინი, გერმანია ერევანი, სომხეთი
დანია	14 იანვარი, 1992	კოპენჰაგენი, დანია კიევი, უკრაინა
ესტონეთი	23 აგვისტო 1992	ვილნიუსი, ლიეტუვა ათენი, საბერძნეთი
ესპანეთი	27 იანვარი, 1992	მადრიდი, ესპანეთი მოსკოვი, რუსეთი
ვატიკანი	23 მაისი, 1992
ისლანდია
ირლანდია	13 ივნისი, 1996	ლონდონი, ინგლისი სოფია, ბულგარეთი ორივე ქვეყანა ევროპის საბჭოს წევრია.
იტალია	12 მაისი 1993	რომი, იტალია ერევანი, სომხეთი იტალიამ სომხების გენოციდი 2000 წელს აღიარა. 4 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს იტალიაში.
ლატვია	22 აგვისტო, 1992	ვილნიუსი, ლიეტუვა რიგა, ლატვია (საგარეო საქმეთა სამინისტრო) 5 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ლატვიაში.
ლიეტუვა	21 ნოემბერი, 1991	ვილნიუსი, ლიეტუვა ერევანი, სომხეთი 2 500 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ლიეტუვაში.
ლიხტენშტაინი	7 მაისი, 2008
ლუქსემბურგი	11 ივნისი 1992	ბრიუსელი, ბელგია ბრიუსელი, ბელგია
მალტა	27 მაისი, 1993	რომი, იტალია ვარშავა, პოლონეთი
მოლდოვა	1992	კიევი, უკრაინა მოსკოვი, რუსეთი 8 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს მოლდოვაში.
მონაკო	2008
მონტენეგრო
ნიდერლანდები	30 იანვარი, 1992	ჰააგა, ნიდერლანდები ერევანი, სომხეთი 8000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ნიდერლანდებში. ნიდერლანდება აღიარეს სომეხთა გენოციდი. ორივე ქვეყანა არის ევროპის საბჭოს წევრი.
ნორვეგია	5 ივნისი, 1992	კოპენჰაგენი, დანია კოპენჰაგენი, დანია
პოლონეთი	26 თებერვალი, 1992	ვარშავა, პოლონეთი ერევანი, სომხეთი
პორტუგალია	25 მაისი 1992	რომი, იტალია მოსკოვი, რუსეთი
რუმინეთი	17 ნოემბერი, 1991	ბუქარესტი, რუმინეთი ერევანი, სომხეთი
რუსეთი	3 აპრილი, 1992	მოსკოვი, რუსეთი ერევანი, სომხეთი
საბერძნეთი	20 იანვარი 1992	ათენი, საბერძნეთი ერევანი, სომხეთი საბერძნეთი ერთ-ერთი პირველი ქვეყანა იყო, რომელმაც აღიარა სომხეთის დამოუკიდებლობა და სომხების გენოციდი. რუსეთის შემდეგ საბერძნეთი სომხეთის ყველაზე დიდი სამხედრო პარტნიორია.
სან-მარინო	21 მარტი, 2006	რომი, იტალია რომი, იტალია
საფრანგეთი	24 თებერვალი 1992	პარიზი, საფრანგეთი ერევანი, სომხეთი სომხეთსა და საფრანგეთს შორის კავშირი რამდენიმე საუკუნის წინ დამყარდა და ამ დღემდე მათ შორის ახლო ურთიერთობა ნარჩუნდება.
სერბეთი	14 იანვარი, 1993	ათენი, საბერძნეთი ათენი, საბერძნეთი
სლოვაკეთი	14 იანვარი, 1993	პრაღა, ჩეხეთი ბრატისლავა, სლოვაკეთი (საგარეო საქმეთა სამინისტრო) ორივე ქვეყანა არის ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციისა და ევროპის საბჭოს წევრი
სლოვენია	27 ივნისი, 1994
უკრაინა	25 დეკემბერი, 1992	სომხეთსა და უკრაინას შორის ურთიერთობას საუკუნეობრივი ისტორია გააჩნია, თუმცა მას შემდეგ რაც სომხეთმა ყირიმის რეფერენდუმის შედეგები აღიარა, უკრაინამ სომხეთთან დიპლომატიური ურთიერთობები შეწყვიტა.
უნგრეთი	26 თებერვალი, 1992 — 31 აგვისტო, 2012	ვენა, ავსტრია თბილისი, საქართველო 15 000-მდე სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს უნგრეთში.
ფინეთი	25 მარტი 1992	სომხეთსა და ფინეთს არ ყავთ დანიშნული ელჩები. მათ შორის ურთიერთობას საგარეო საქმეების სამინისტროები უზრუნველყოფენ. 1918 წლამდე ორივე ქვეყანა რუსეთის იმპერიის ნაწილი იყო. ფინეთმა სომხეთი 1991 წლის 30 დეკემბერს აღიარა.[1] დაარქივებული 2017-08-01 საიტზე Wayback Machine. 1000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ფინეთში
შვედეთი	10 ივნისი, 1992	სტოკჰოლმი, შვედეთი ერევანი, სომხეთი
შვეიცარია	23 დეკემბერი 1991	ჟენევა, შვეიცარია ერევანი, სომხეთი
ჩეხეთი	30 მარტი, 1992	პრაღა, ჩეხეთი ერევანი, სომხეთი 12 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ჩეხეთში.
ჩრდილოეთი მაკედონია	27 აპრილი, 1993
ხორვატია	8 ივლისი, 1994	რომი, იტალია ათენი, საბერძნეთი

აზია

ქვეყანა	ოფიციალური ურთიერთობის დასაწყისი	საელჩოები (სომხეთი — სხვა ქვეყანა)
აზერბაიჯანი		იხ. აზერბაიჯან-სომხეთის ურთიერთობები, ყარაბაღის ომი, ხოჯალის ხოცვა-ჟლეტა ამ ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობა უკიდურესად დაძაბულია. ბოლო საუკუნის განმავლობაში მათ შორის ორი ომი მოხდა 1918-1920 და 1991-1994 წლებში.
არაბთა გაერთიანებული საამიროები		აბუ-დაბი, არაბთა გაერთიანებული საამიროები თეირანი, ირანი 3500 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს არაბთა გაერთიანებული საამიროებში
ბჰუტანი	27 სექტემბერი 2012
ვიეტნამი	14 ივლისი, 1992
თურქეთი		თურქეთი იყო ერთ-ერთი პირველი სახელმწიფო, რომელმაც სომხეთის დამოუკიდებლობა აღიარა, მიუხედავად ამისა, მას შემდეგ მათ შორის ურთიერთობა დაიძაბა და ამჟამად მათ შორის დიპლომატიური ურთიერთობა არ არსებობს.
თურქმენეთი	1992	აშხაბადი, თურქმენეთი ერევანი, სომხეთი ორივე ქვეყანა ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის წევრია 32 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს თურქმენეთში
ინდოეთი	31 აგვისტო, 1992	ნიუ დელი, ინდოეთი ერევანი, სომხეთი ინდოეთის მთავრობა აფინანსებს სკოლების მოწყობას სომხეთში. 700-მდე ინდოელი სამედიცინოს სტუდენტი სომხეთში სწავლობს. სომხეთი ქაშმირს ინდოეთის ტერიტორიად აღიარებს და არა პაკისტანის. ორივე ქვეყანა გაეროს უშიშროების საბჭოს წევრია.
ირანი		კულტურული და რელიგიური განსხვავებულობის მიუხედავად ირანი და სომხეთი მჭიდრო კავშირს ინარჩუნებენ, რაც პირველ რიგში ეხება ირანიდან გაზის მოწოდებას. ირანიდან მიღებული გაზის საშუალებით სომხეთი ნაკლებადაა დამოკიდებული რუსეთზე, თავად კი საქართველოსთან ერთად სატრანსპორტო დანიშნულებას ასრულებენ ირანიდან ევროპისკენ.
ისრაელი		დამოუკიდებლობის მიღებიდანვე სომხეთის ერთ-ერთი მთავარი მხარდამჭერი ისრაელი გახდა. მიუხედავად ასეთი ახლო დიპლომატიური კავშირისა ისრაელს სომხეთში საელჩო არ აქვს, მათი საელჩოს წარმომადგენელი თბილისში მუშაობს და ხშირად სტუმრობს ერევანს.
იაპონია	7 სექტემბერი 1992	ტოკიო, იაპონია ერევანი, სომხეთი
კვიპროსი	18 მარტი, 1992	ათენი, საბერძნეთი მოსკოვი, რუსეთი კვიპროსი იყო მეორე ქვიყანა, რომელმაც აღიარა სომეხთა გენოციდი 1975 წლის 24 აპრილს. 3 500 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს კვიპროსში
ლიბანი		ურთიერთობა ლიბანსა და სომხეთს შორის ძალიან მეგობრულია. უამრავი წარმოშობით სომეხი ცხოვრობს ლიბანში. ლიბანის მეორე ომის დროს სომხეთმა ლიბანში ჰუმანიტარული დახმარება გაგზავნა.
მალაიზია		ნიუ დელი, ინდოეთი ნიუ დელი, ინდოეთი
პაკისტანი		ქვეყნებს შორის ურთიერთობა მწვავეა, რადგან პაკისტანი ყარაბაღის ომის დროს აზერბაიჯანის მთავარი მხარდამჭერი იყო. ამასთან ერთად პაკისტანი არ აღიარებს სომხეთის სუვერენიტეტს.
საუდის არაბეთი		ამ ორ ქვეყანას შორის დიპლომატიური ურთიერთობები არ არსებობს.
საქართველო	17 ივლისი, 1992	თბილისი, საქართველო ერევანი, სომხეთი ორი უძველესი ქრისტიანული ერი, რომლებსაც აქვთ საკუთარი ანბანი, გარდა ამისა ამ ერებს უამრავი რამ აკავშირებს. ბოლო საუკუნის განმავლობაში მათ შორის გაღვივდა რამდენიმე კონფლიქტი სადავო ტერიტორიებზე, თუმცა XXI საუკუნეში მათ შორის მჭიდრო და მშვიდობიანი ურთიერთობა გრძელდება.
სამხრეთი კორეა	21 თებერვალი, 1992	სეული, სამხრეთ კორეა ერევანი, სომხეთი
სირია		დამასკო, სირია ერევანი, სომხეთი 150 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს სირიაში.
ფილიპინები	20 მაისი 1992	ფილიპინები ერევანი, სომხეთი
ქუვეითი	1994	ელ-ქუვეითი, ქუვეითი ერევანი, სომხეთი 5 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ქუვეითში.
ყაზახეთი	27 აგვისტო, 1992	ალმათი, ყაზახეთი ერევანი., სომხეთი
შრი ლანკა	12 თებერვალი 1992	ნიუ დელი, ინდოეთი მოსკოვი, რუსეთი
ჩინეთი	6 აპრილი, 1992	პეკინი, ჩინეთი ერევანი, სომხეთი ჩინეთმა სომხეთი 1991 წლის 21 დეკემბერს აღიარა. დიპლომატიური ურთიერთობების დასაწყისშივე ორივე ქვეყანის მიზანს წარმოადგენდა გაეზიარებინათ და დაერეკლამებინათ საკუთარი მდიდარი ისტორია
ჩრდილოეთ კორეა	13 თებერვალი, 1992

აფრიკა, ამერიკა და ოკეანეთი

ქვეყანა	ოფიციალური ურთიერთობების დასაწყისი	საელჩოები (სომხეთი — სხვა ქვეყნები)
არგენტინა	17 იანვარი 1992	ბუენოს აირესი, არგენტინა ერევანი, სომხეთი არგენტინის პარლამენტმა აღიარა სომეხთა გენოციდი.
ავსტრალია
აშშ		ვაშინგტონი, აშშ ერევანი, სომხეთი აშშ-მ სომხეთის დამოუკიდებლობა 1991 წლის 25 დეკემბერს აღიარა.
ბრაზილია	17 თებერვალი 1992	ბრაზილია (ქალაქი), ბრაზილია ერევანი, სომხეთი 45 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ბრაზილიაში
ვენესუელა	30 ოქტომბერი, 1993	კარაკასი, ვენესუელა მოსკოვი, რუსეთი ვენესუელის პარლამენტმა აღიარა სომეხთა გენოციდი.
კანადა		ოტავა, კანადა. მოსკოვი, რუსეთი 2004 წელს კანადის პარლამენტმა აღიარა სომეხთა გენოციდი.
მადაგასკარი	25 ივნისი, 1993
მავრიკი	28 ივნისი, 2013
მექსიკა	14 იანვარი, 1992	მეხიკო, მექსიკა მოსკოვი, რუსეთი
პერუ	20 აპრილი, 1992	პერუმ სომხეთის დამოუკიდებლობა 1991 წლის 26 დეკემბერს აღიარა.
სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა	23 ივნისი, 1993	კაირო, ეგვიპტე კიევი, უკრაინა
სეიშელის კუნძულები	19 აპრილი, 2006
ურუგვაი	1992	ბუენოს აირესი, არგენტინა მოსკოვი, რუსეთი 20 000 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ურუგვაიში ურუგვაი იყო პირველი ქვეყანა 1965 წლის 20 აპრილს, რომელმაც აღიარა სომეხთა გენოციდი.
ჩილე	1992	ბუენოს აირესი, არგენტინა მოსკოვი, რუსეთი 1600 სომეხი ემიგრანტი ცხოვრობს ჩილეში. 2007 წლის 14 სექტემბერს ჩილეს პარლამენტმა აღიარა სომეხთა გენოციდი.

რესურსები ინტერნეტში

კანადა

Armenian embassy in Ottawa
Canadian Ministry of Foreign Affairs and International Trade about relations with Armenian დაარქივებული 2008-05-26 საიტზე Wayback Machine.

ჩილე

Sassounian, Harut (16 June 2007). „Chile Proves Genocide Recognition is Based on Truth, Not Lobbying“. 73 (24). Armenian Weekly.
Chilean Senate: recognition of the Armenian Genocide (in Spanish only) დაარქივებული 2016-03-03 საიტზე Wayback Machine.

ჩეხეთი

Armenian embassy in London დაარქივებული 2011-10-03 საიტზე Wayback Machine.
British Foreign and Commonwealth Office about relations with Armenia *British embassy in Yerevan დაარქივებული 2008-06-18 საიტზე Wayback Machine.

ნატო

Iskandaryan, Alexander:"NATO and Armenia: A Long Game of Complementarism" in the Caucasus Analytical Digest No. 5

საერთაშორისო

Khachatrian, Haroutiun: "Foreign Investments in Armenia: Influence of the Crisis and Other Peculiarities" in the Caucasus Analytical Digest No. 28

სქოლიო

This article uses material from the Wikipedia ქართული article სომხეთის საერთაშორისო ურთიერთობები, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.