Հայաստանի Արտաքին Քաղաքականություն: Վիքիմեդիայի նախագծի ցանկ
Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը տարբերվում է կոմպլեմենտարիզմով։ Հայաստանը փորձում է պահպանել հարաբերությունները ինչպես Իրանի, այնպես էլ Արևմուտքի երկրների և ԱՄՆ-ի հետ։ Սակայն Հայաստանի դիրքորոշումը Արցախի հակամարտության և Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման շուրջ դարձավ լարված հարաբերությունների առաջացման պատճառ երկու հարևանների՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ։
Հայաստանն ունի դիվանագիտական հարաբերություններ աշխարհի 150 երկրների հետ, ինչպես նաև հանդիսանում է ավելի քան 40 միջազգային կառույցների անդամ, այդ թվում՝ Միավորված ազգերի կազմակերպության, Եվրոպայի Խորհրդի, ԱՊՀ-ի, Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության, Արժույթի միջազգային հիմնադրամի և այլն։
Միջազգային գործունեություն
Հայոց ցեղասպանության ճանաչում
Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործընթացը սկսվել է 1965 թվականից, երբ Ուրուգվայը առաջինը ճանաչեց այն։
ԱՄՆ (2019, 2021)
Ավստրիա (2015)
Արգենտինա (2 օրենք, 5 բանաձև))
Հայաստան
Բելգիա
Բուլղարիա (2015)
Բոլիվիա (2014)
Բրազիլիա (2015)
Վատիկան
Վենեսուելա
Գերմանիա
Հունաստան
Իտալիա
Կանադա (1996, 2002, 2004)
Կիպրոս
Լիբանան
Լիտվա
Լյուքսեմբուրգ (2015)
Նիդերլանդներ
Լեհաստան
Պորտուգալիա (2019)
Ռուսաստան
Չեխիա (2015)
Սլովակիա
Սիրիա (2015)
Ուրուգվայ (1965, 2004)
Ֆրանսիա (1998, 2000, 2001, 2006)
Չիլի
Շվեյցարիա - Շվեյցարիայի ազգային խորհուրդ (խորհրդարանի ստորին պալատ)
Շվեդիա
.svg)
.svg)
Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչել են նաև հետևյալ շրջանները և նահանգները՝
- Բրազիլիա՝
Սան Պաուլու, 
Սեարա և 
և Պարանա նահանգները - Մեծ Բրիտանիա՝
Հյուսիսային Իռլանդիա, 
Ուելս, 
Շոտլանդիա - Իսպանիա՝
Բասկերի երկիր, 
Կատալոնիա, Կաղապար:Դրոշավորում/Բալեարյան կղզիներ - ԱՄՆ՝ 50 նահանգներից 43-ը պաշտոնապես ճանաչել և դատապարտել են Հայոց ցեղասպանությունը, ինչպես նաև ապրիլի 24-ը հայտարարել են հայ ժողովրդի ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր։ Սկսած 1970-ական թվականներից՝ ամեն տարի ԱՄՆ նախագահները ապրիլի 24-ին հանդես են գալիս ելույթով՝ ուղղված ամերիկաբնակ հայերին։
- Ուկրաինա՝
Ղրիմ, Ղրիմի Բարձրագույն ռադան ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը
.svg)
Միջազգային կազմակերպություններին անդամակցությունը
- Հայաստանը հանդիսանում է Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության մշտական անդամը։ 2008 թ սեպտեմբերին Հայաստանն ընդունել է կազմակերպության նախագահությունը։
- Հայաստանը չի հանդիսանում ՆԱՏՕ-ի անդամ, սակայն մասնակցում է ՆԱՏՕ-ի Գործընկերություն հանուն խաղաղության ծրագրին և անդամակցում է Եվրոատլանտյան գործընկերության խորհրդին։
Երկկողմ հարաբերություններ
Ադրբեջան
Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանը այժմ փակ է, ինչպես նաև երկրների միջև հաստատված չեն դիվանագիտական հարաբերություններ։ Ըստ Ադրբեջանի՝ Հայաստանը բռնազավթել է իր տարածքի 14 %-ը (Արցախի Հանրապետության տարածքը)։ Վերջիններիս միջև գնում են բանակցություններ Արցախի կարգավիճակի շուրջ՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում։ Բաքվում հաճախ են կրկնում, որ եթե բանակցությունները ձախողվեն, Ադրբեջանը պատրաստ է իր վերահսկողությունից դուրս գտնվող տարածքները վերադարձնել ռազմական ճանապարհով։ Ղարաբաղում նոր պատերազմի անհրաժեշտության մասին խոսում են նաև խորհրդարանի բազմաթիվ պատգամավորներ։
2008 թվականի նոյեմբերի 2-ին Ադրբեջանի, Ռուսաստանի և Հայաստանի նախագահները ստորագրեցին Լեռնային Ղարաբաղի հռչակագիրը Ղարաբաղյան հակամարտության վերաբերյալ։ Երեք երկրների նախագահները համաձայնվեցին համատեղ աշխատել Կովկասում իրավիճակի կարգավորման շուրջ։
Ադրբեջանի արտաքին քաղաքականությունը նպատակաուղղված է մեկուսացնելու Հայաստանը տարածաշրջանային նախագծերից։ 2006 թվականին արաբալեզու Ալ-Ջազիրա հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, որ Ադրբեջանը վարում է Հայաստանը էներգետիկ և տրանսպորտային փակուղու մեջ մտցնելու քաղաքականություն։
Ադրբեջանը հրաժարվում է մուտքի արտոնագիր տրամադրել Հայաստանի քաղաքացիներին, ինչպես նաև օտարերկրյա այն քաղաքացիներին, որոնք ունեն հայկական ծագում։
Եվրոպա
| Երկիր | Պաշտոնապես հարաբերությունները սկսել են | նշումներ |
|---|---|---|
 Ալբանիա | 1993-02-18 | Տես Հայաստան-Ալբանիա հարաբերություններ |
 Անդորրա | 2003-11-18 | Տես Հայաստան-Անդորրա հարաբերություններ
|
 Ավստրիա | 1992-02-19 | Տես Հայ-ավստրիական հարաբերություններ
|
 Բելգիա | 1992-03-10 | Տես Հայաստան-Բելգիա հարաբերություններ
|
 Բելառուս | 1992-06-12 | Տես Հայաստան-Բելառուս հարաբերություններ
|
 Բոսնիա և Հերցեգովինա | 1997-07-29 | Տես Հայաստան-Բոսնիա և Հերցեգովինա հարաբերություններ
|
 Բուլղարիա | 1992-01-18 | Տես Հայաստան-Բուլղարիա հարաբերություններ
|
 Գերմանիա | 1992-01 | Տես Հայ-գերմանական հարաբերություններ
|
 Դանիա | 1992-01-14 | Տես Հայաստան-Դանիա հարաբերություններ
|
 Ֆրանսիա | 1992-02-24 | Տես Հայ-ֆրանսիական հարաբերություններ
|
 Նիդերլանդներ | 1992-01-30 | Տես Հայ-նիդերլանդական հարաբերություններ
|
 Լեհաստան | 1992-02-26 | Տես Հայ-լեհական հարաբերություններ
|
 Շվեդիա | 1992-07-10 | Տես Հայ-Շվեդիա հարաբերություններ
|
Հունգարիա
2012 թվականի օգոստոսի 31-ին Հայաստանի և Հունգարիայի միջև դիվանագիտական հարաբերեությունները խզվեցին։ Խզման պատճառը ադրբեջացնի մարդասպան Ռամիլ Սաֆարովի արտահանձնումն էր Ադրբեջանին։ Վերջինս Հունգարիայում դատապարտվել էր ցմահ ազատազրկման հայազգի Գուրգեն Մարգարյանին կացնով սպանելու համար։ Սակայն Ադրբեջան վերադառնալուն պես Իլհամ Ալիևի հրամանագրով Ռամիլ Սաֆարովը ազատ է արձակվել և պարգևատրվել մի շարք մրցանակներով։
Հունաստան
Հունաստանը մեկն էր այն առաջին երկրներից, որոնք ճանաչեցին 1991 թվականի սեպտեմբերի 21-ին հռչակած Հայաստանի Երրորդ Հանրապետության անկախությունը, ինչպես նաև մեկն է այն պետություններից, որոնք պետականորեն ճանաչել և դատապարտել են Հայոց ցեղասպանությունը։ 2007 թվականի հունիսին Հունաստանի նախագահ Կառլոս Պապուլյասը այցելեց Հայաստան։ Նրա խոսքերով.
 | Հայ-հունական հարաբերությունները դրականապես զարգանում են պաշտպանության, կրթության, ինչպես նաև մի շարք ոլորտներում |  |
Հունաստանը Ռուսաստանից հետո Հայաստանի երկրորդ ռազմական գործընկերներն է և ամենամոտ դաշնակիցը ՆԱՏՕ-ում։ Ամեն տարի մի քանի հայ սպաներ վերապատրաստություն են անցնում Հունաստանում, Հայաստանն էլ ռազմական և բժշկական աջակցություն է ցուցաբերում։
2003 թվականին երկու պետությունները ստորագրեցին փոխադարձ ռազմական աջակցության համաձայնագիր, որի համաձայն նախատեսվում է ավելացնել Աթենքի ռազմական և ռազմաբժշկական ակադեմիաներում սովորող և վերապատրաստում անցնող զինվորների սպաների թիվը։
Վրաստան
Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ փակ սահմանների, ինչպես նաև դեպի ծովը ելք չունենալու պատճառով, Վրաստանը Հայաստանի համար բավականին մեծ դեր է խաղում ապրանքների արտահանման և ներմուծման ոլորտում։ Հայաստանի և Վրաստանի միջև գործում է երկաթուղի, որով էլ արտահանվում է հայկական ապրանքների մեծ մասը։ 2009 թվականին Վրաստանի ապրանքաշրջանառության մեջ Հայաստանը չորրորդ տեղում էր (Վրաստանի արտահանած ապրանքների 7,9%-ը)։ Հայաստանը Վրաստան է արտահանում հիմնականում էլեկտրաէներգիա։
Եվրամիություն
Հայաստանը հայտարարել է իր մտադրությունները կապված եվրոպական ինտեգրման, ինչպես նաև Եվրոպական Միությանը անդամակցության հետ։ Հայաստանը 2004 թվականից մասնակցում է «Եվրոպական Հարևանության Քաղաքականություն» և 2009 թվականին «Արևելյան գործընկերություն» ծրագրերին։
Իսրայել
Հայաստանը և Իսրայելը հաստատել են դիվանագիտական հարաբերություններ, սակայն միմյանց մոտ չունեն դեսպանատներ։ Փոխարենը, Իսրայելի դեսպանը Հայաստանում գտնվում է Թբիլիսի (Վրաստան), և Երևան է գալիս երկու ամիսը մեկ, իսկ Հայաստանի դեսպանը Իսրայելում գտնվում է Ֆրանսիայում։ Հայաստանը ունի հյուպատոսություն Իսրայելում։
Իրան
Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը 1991 թ. դեկտեմբերի 25-ին պաշտոնապես ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը։ 1992 թ. փետրվարի 9-ին Թեհրանում ստորագրվեց հռչակագիր՝ Հայաստանի և Իրանի միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու վերաբերյալ։ Նույն օրը ստորագրվեց Հայաստանի և Իրանի Իսլամական Հանրապետության միջև հարաբերությունների սկզբունքների և նպատակների մասին հռչակագիրը, որով Կողմերը հավաստում էին բարիդրացիական հարաբերություններ հաստատելու իրենց մտադրությունը։ 1992 թ. ապրիլին Երևանում տեղի ունեցավ Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեսպանության բացման հանդիսավոր արարողությունը։ 1992 թ. դեկտեմբերին Թեհրանում բացվեց Հայաստանի դեսպանությունը։
ԼՂՀ
Պակիստան
Ռուսաստան
Հայաստանի վերջին ամենանշանավոր արտաքին քաղաքականության հաջողությունը եղել է օգոստոսի 29-ին, երբ Ռուսաստանի հետ ստորագրեցին բարեկամության, համագործակցության և փոխադարձ օգնության մասին համաձայնագիր, որով Մոսկվան պարտավորվում է պաշտպանել Հայաստանին, երրորդ կողմի հարձակման դեպքում։Ռուսաստանը հանդիսանում է տարածաշրջանի անվտանգության պաշտպանության խաղացողներից մեկը, և այն Հայաստանի պատմական դաշնակիցն է։ Այս պայմանագիրը թեպետ հանդես է գալիս որպես պատասխան Ալիեևի ԱՄՆ մեկնելուն, այնուամենայնիվ պայմանագիրը հավանաբար վաղուց էր զարգացել։ Այնուամենայնիվ, ակնհայտ է, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության ավելի լայն համատեքստում Երևանը թեև ողջունում է Ռուսաստանի անվտանգության երաշխիքը, բայց Հայաստանը չի ցանկանում ապավինել միայն Մոսկվային, ոչ էլ ցանկանում է դառնալ Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի Անդրկովկասյան հարցերի առճակատման մասը։
ԱՄՆ
Թուրքիա
Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունները լարված են Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման և Թուրքիայի՝ Ադրբեջանին Ղարաբաղյան հարցում աջակցության պատճառով։
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Հայաստանի արտաքին քաղաքականություն, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.