Վիտամին B12 Անբավարարություն

Վիտամին B12 անբավարարություն
Տեսակ	ֆիզիկալ նշան և հիվանդության կարգ
Հիվանդության ախտանշաններ	սակավարյունություն, hyperpigmentation?, Լեզվաբորբ, Օստեոպորոզ, կարդիոմիոպաթիա, cognitive dysfunction?, memory loss? և գիտակցության կորուստ
Բժշկական մասնագիտություն	էնդոկրինոլոգիա
ՀՄԴ-9	266.2
ՀՄԴ-10	E53.8
	Vitamin B12 deficiency Վիքիպահեստում

Հաճախ հանդիպող պատճառ է ստամոքսաղիքային տրակտից ներծծման խանգարումը, սննդային անբավարարությունը և օրգանիզմի կողմից բարձր պահանջարկը։ Ներծծման խանգարման պատճառներն են վիտամին B12 դեֆիցիտային սակավարյունությունը, ստամոքսի մասնահատումը, խրոնիկական պանկրեատիտը, աղիքային մակաբույծները և որոշ գենետիկական հիվանդություններ։ Սննդային անբավարարություն հաճախ առաջանում է բուսակերության և թերսնուցման դեպքում։ Վիտամին B12-ի բարձր պահանջարկ ունեն ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ և հոմոլիզ ունեցող անձիք։ Մեթիլմալոնաթթվի բարձր մակարդակը նույնպես վկայում է վիտամին B12-ի անբավարարության մասին։ Մեգալոբլաստային անեմիան այս դեպքում հանդիպում է հաճախ, բայց ոչ միշտ։

Բուժումը կատարվում վիտամին B12-ի միջոցով, որը ներմուծում են բերանացի կամ ներարկման ձևով, սկզբնական շրջանում սկսում են բարձր դեղաչափով, այնուհետև ցածր դեղաչափի հաճախակի նշանակմամբ։ Եթե հայտնաբերվել է վիտամինային անբավարարության դարձելի պատճառ, ապա այն պետք է շտկվի։ Եթե պատճառը անդարձելի է կամ պատճառը հայտնաբերված չէ սովորաբար նշանակվում է վիտամին B12 ամբողջ կյանքի համար։ Վիտամինային անբավարարությունը կարելի է կանխարգելել սննդային հավելումների միջոցով։ Այն հատկապես խորհուրդ է տրվում բուսակերներին և հղիներին, թև անվտանգ է նաև ուրիշների համար։ Վիտամին B12-ի գերդոզավորումը քիչ հավանական է։

ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում Վիտամին B12 անբավարարություն հանդիպում է մինչև 60 տարեկան բնակչության 6%-ի մոտ, և 20% 60 տարեկանից բարձրերի մոտ։ Լատինական Ամերիկայում տարածվածությունը կազմում է 40%, իսկ Աֆրիկյան և Ասիական որոշ շրջաններում այն կազմում է մինչև 80%։

Նշաններ և ախտանիշներ

Վիտամին B12 անբավարարությունը բերում է սակավարյունության և նյարդաբանական խանգարումների։ Թեթև անբավարարությունը չի առաջացնում նկատելի ախտանիշներ, ավելի արտահայտված անբավարարության դեպքում առաջանում է սակավարյունության բնորոշ ախտանիշներ՝ հոգնածություն, գլխապտույտ, հաճախասրտություն, հաճախաշնչություն և մաշկի գունատություն։ Այն կարող է պատճառ դառնալ դյուրարյունահոսության, լնդերից արյունահոսության, լեզվի ցավոտության, ստամոքսի խնդիրների, քաշի կորստի, փորկապության և փորլուծության։ Եթե վիտամինային անբավարարությունը չի շտկվում, ապա սկսվում է վնասվել նյարային բջիջները։ Այդ դեպքում վերին և ստորին վերջույթների մատերում սկսում է զարգանալ ծակծկոցի զգացողություն, քայլքի դժվարություն, տրամադրության փոփոխություն, դեպրեսիա, հիշողության վատացում, ապակողմնորոշում, ծանր դեպքերում դեմենցիա։

Վիտամին B12 դեֆիցիտային սակավարյունություն գլխավոր պատճառը պերնիցիոզ սակավարյունությունն է։ Այն բնորոշվում է ախտանշանային եռյակով։

Սակավարյունություն և ոսկրածուծում պրոմեգալոբլաստոզ (մեգալոբլաստիկ սակավարյունություն)։ Այն առաջանում է ԴՆԹ-ի ՝ մասնավորապես պուրիների և թիմիդինի սինթեզի կասեցման հետ։
Ստամոքսաղիքային ախտանիշներ - աղիքային շարժունակության խանգարումներ, փորկապության,փորլուծության, անմիզապահություն և անկղապահություն։ Այս ախտանիշները առաջանում են ԴՆԹ-ի սինթեզի կասեցման պատճառով, այդ դեպքում առաջին հերթին վնասվում են այն բջիջները, որոնք արագ են բաժանվում։ Հնարավոր պատճառներից են նաև առպատային բջիջների աուտոիմուն վնասումը։ Պերնիցիոզ սակավարյունությունը կապվում է նաև «ձմերուկանման» ստամոքսի համախտանիշի հետ։
Նյարդաբանական ախտանիշներ - զգացողական և շարժողական խանգարումներ (ռեֆլեքսների բացակայություն, մակերեսային և վիբրացիոն զգացողության կորուստ), ողնուղեղի ենթասուր կոմբինացված դեգեներացիան, ցնցումները, երբեմն, նույնիսկ դեմենցիա կամ հոգեբուժական ախտանիշներ։ Երեխաների մոտ կարող են լինել աճի և զարգացման խանգարումներ, գրգռվածություն, ակամա շարժումներ և հիպոտոնիա։

Ծայրամասային շարժողական, զգացողական խանգարումների և ենթասուր կոմբինացված դեգեներացիայի առկայությունը վկայում է վիտամին B12-ի անբավարարության մասին։ Վիտամին B12-ի անբավարարության պայմաններում մեթիլամոնաթթուն կուտակվում է միելինային թաղանթներում պատճառ դառնալով նրանց վնասման։ Դեմենցիան և ընկճախտը նույնպես կապվում են վիտամինային անբավարարության հետ քանի որ, նվազում է հոմոցիստեինից մեթիոնինի սինթեզը։ Մեթիոնինը մասնակցում է որոշ նեյրոմիջնորդանյութերի սինթեզին։

Այս ախտանիշներից յուրաքանչյուրը կարող է դրսևորվել առանձին կամ միաժամանակ։ Նյարդաբանական համալիրը, որը կոչվում է ֆունիկուլյար միելոզ բնութագրվում է հետևյալ ախտանիշներով։

Խորանիստ զգացողության, ճնշման, վիբրացիայի, մակերեսային զգացողության նվազում կամ կորուստ,, երկարատև և տանջող պարեսթեզիա։
Հետին պարանիկային տիպի ատաքսիա։
Խորանիստ ռեֆլեքսների նվազում կամ կորուստ։
Ախտաբանական ռեֆլեքսներ՝ Բաբինսկի, Ռոսոլիմո, նաև արտահայտված լուծանք։

Վիտամին B12-ի անբավարարությանը կարող է պատճառ դառնալ ծանր և անդառնալի փոփոխությունների հատկապես գլխուղեղում և նյարդային համակարգում։ Արյունաբանական շեղումները շտկելուց հետո որոշ նյարդաբանական ախտանիշներ կարող են պահպանվել, ամբողջական վերականգման հավանականությունը կախված է նյարդաբանական ախտանիշների տևողությունից, որքան երկար են տևել այդ ախտանիշները այնքան մեծ է հավանականությունը, որ ախտանիշները կլինեն մշտական։ Ծերունական հասակում այսպիսի ախտահարման հավանականությունը ավելի մեծ է։ Նորածինների մոտ որոշ նյարդաբանական ախտանիշներ կարող են դրսևորվել մայրական թերսնուցման կամ պերնիցիոզ սակավարյունության հետևանքով։ Այդ ախտանիշներն են աճի և զարգացման դանդաղումը, ապաթիան, ախորժակի բացակայություն։ Ախտանիշների հիմնական մասը բուժման արդյունքում անհետանում է, սակայն որոշ ախտանիշներ կապված աճի և զարգացման հետ կարող են պահպանվել։

Ականջներում աղմուկը նույնպես կարող է կապված լինել վիտամին B12-ի անբավարարության հետ։

Պատճառագիտություն

Սննդում վիտամին B12-ի անբավարար քանակ։ Վիտամին B12-ով հարուստ է կենդանական ծագման սնունդը (ձուկ, միսը, կաթը), և որոշ ուտելի ջրիմուռներ։ Որոշ բակտերիաներից ստացված վիտամին B12-ը օգտագործվում է որպես սննդային հավելում։ Բուսակերները, և հատկապես վեգանները համարվում են ռիսկի խումբ, եթե չեն ընդունում սննդային հավելումներ։ Երեխաները նույնպես համարվում են ռիսկի խումբ, պայմանավորած սննդում վիտամին B12-ի քիչ քանակությամբ, պաշարների անբավարարությամբ և մեծ պահանջով։
Ընտրովի վիտամին B12-ի ներծծման խանգարումը պայմանավորված է «ներքին գործոն» (Կասլի գործոն)-ի անբավարարությամբ։ Ներքին գործոնի անբավարարության պատճառներից է ատրոֆիկ գաստրիտը (այս դեպքում մեգալոբլաստիկ սակավարյունությունը կոչվում է պերնիցիոզ), որի ժամանակ անհետանում են ստամոքսի առպատային բջիջները, որոնք արտադրում են ներքին գործոնը, այլ պատճառներից է ստամոքսի մասնահատումը, հազվադեպ դեպքերում ներքին գործոնի գենետիկական անբավարարություն։ Վիտամին B12-ի անբավարարություն ավելի հաճախ է հանդիպում ծերունական հասակում պայմանավորված ատրոֆիկ գաստրիտով։
Պայմանավորված մալաբսորբցիայով և թերսմարսողությամբ։ Այն ներառում է կառուցվածքային ցանկացած վնասվածք և զստաղու (որտեղ ներծծվում է վիտամին B12-ը) վիրահատական մասնահատում։
Ստամոքսի գերհիմայնությունը (ներառյալ՝ պրոտոնային պոմպի անգելակիչների և հիստամին 2 ընկալիչների արգելակիչների կիրառմամբ պայմանավորված) կարող է պատճառ դառնալ վիտամին B12-ի ներծծման խանգարման, քանի որ այն անհրաժեշտ է սպիտակուցներից վիտամին B12-ի տրոհման համա ր։ Համարվում է, որ վիտամին B12-ի ցածր մակարդակի ամենահաճախ հանդիպող պատճառը գերհիմայնությունն է հատկապես ծերունական հասակում։ Այս դեպքում խանգարված չէ վիտամինային հավելումների ներծծումը, քանի որ հավելումներում գտնվող վիտամինը ի տարբերություն սննդայինի կապված չէ սպիտակուցային միացություններին։
Բարակ աղիքի վիրահատական մասնահատումը (օրինակ՝ Կրոնի հիվանդությամբ պայմանավորած) բերում է կարճ աղիքի համախտանիշին, որի ժամանակ նույնպես տուժում է վիտամին B12-ի ներծծումը։ Այս դեպքում նշանակվում է վիտամին B12 ներարկման ձևով։
Երկարաժամկետ ռանիտիդին հիդրոքլորիդի կիրառումը նպաստում է վիտամին B12 անբավարարությանը։
Չբուժված ցելակիան նույնպես բերում է վիտամին B12-ի անբավարարության, որը պայմանավորված է բարակ աղիքի լորձաթաղանթի վնասումով; Որոշ անձանց շրջանում չնայած գլուտեն ազատ սննդակարգին վիտամինային անբավարարությունը կարող է պահպանվել, այս դեպքում նշանակվում է հավելյալ վիտամին B12:
Որոշ բարիատրիկ վիրահատություններ,մասնավորապես այնպիսիները, որոնք ենթադրում են ստամոքսի մի մասի հեռացում, ինչպիսին է Ռուի Y-ի նման վիրահատությունը (ստամոքսի կարգավորվող բանդաժավորում չեն առաջացնում վիտամինային անբավարարություն)։
Բակտերիաների գերաճը աղիների որոշ հատվածներում, որը կարող էլ լինել կույր հանգույցի համախտանիշի (իրավիճակ, երբ աղիներում ձևավորվում է հանգույց) ժամանակ սպառում է վիտամին B12-ը։
Շաքարային դիաբետի համար կիրառվող մեթֆորմինը նվազեցնում է վիտամին B12-ի ներծծումը։
Տրանսկոբալամին II-ի անբավարարությունը կարող է առաջացնել վիտամին B12 անբավարարություն։
Հարբեցողությունը նույնպես նպաստում է վիտամին B12 անբավարարությունը։
Ծիծաղեցնող գազի օգտագործումը հնարավոր պատճառներից է։
Երիզորդներից դիֆիլոբոթրիոզը
Երկարաժամկետ սնկային թույներին ենթարկվելը։
Օրգանիզմի կողմից պահանջարկի բարձրացում հեմոլիզի կամ ՁԻԱՀ-ի դեպքում։

Մեխանիզմ

Մեծահասակների մոտ վիտամին B12-ի պահեստը կազմում է 2-5 մգ։ Գրեթե 50%-ը պահեստավորված է լյարդում, ամենօրյա կորուստները կազմում են պաշարների 0.1%-ը, որը պայմանավորած է աղիներում սեկրետոր գործընթացով, աղիներում ոչ բոլոր վիտամիններն են ամբողջությամբ հետներծծվում։ Լեղին վիտամին B12-ի արտազատման հիմնական ճանապարհն է, արտազատելուց հետո նրա հիմնական մասը էնտերոհեպատիկ շրջանառության միջոցում ներծծվում է հետ։ Այս բարձր արդյունավետ մեխանիզմի շնորհիվ լյարդը պահեստավորում է այն 3-5 տարվա պահանջարկին համապատասխան։ Պահեստավորված վիտամինի քանակը փոփոխական է, այն կաղված է սննդային առանձնահատկություններից։

Մետաբոլիզմ

Վիտամին B12 անբավարարությունը փոխում է երկու կլինիկական կարևորություն ունեցող նյութերի մետաբոլիզմը։

Հոմոցիստեինը մեթիոնին սինթետազ ֆերմենտի միջոցով վերածվում է մեթիոնինի, վիտամին B12 անբավարարության պայմաններում զարգանում է հիպերհոմոցիստեինեմիա։
Մեթիլմալոնիլ-CoA-ն վերածվում է սուկցինիլ-CoA-ի, վիտամին B12 անբավարարության պայմաններում մեթիլմալոնիլ-CoA-ն կուտակվում է, որից սինթեզվում է մեթիլմալոնաթթու և արյան մեջ նրա կոնցենտրացիան բարձրանում է։

Մեթիոնինը վերածվում է իր ակտիվ ձևին՝ S-ադենոզիլմեթիոնինի, որը մասնակցում է պուրիների, թիմիդին, միելինի, սպիտակուցների, նեյրոմիջնորդանյութերի, ճարպաթթուների, ֆոսֆոլիպիդների սինթեզին և ԴՆԹ-ի մեթիլացմանը։ 5-մեթիլ տետրահիդրոֆոլատը տրամադրում է իր մեթիլ խումբը, որը միանալով հոմոցիստեինին և առաջացնում է մեթիոնին։ Այս ռեակցիայի համար որպես կոֆակտոր պահանջվում է կոբալամին։ 5-մեթիլ տետրահիդրոֆոլատը սինթեզը անդարձելի գործընթաց է։ Վիտամին B12-ի անբավարարության պայմաններում հոմոցիստեինից մեթիոնինի սինթեզը կասեցվում է։ Արդյունքում հոմոցիստեինը և 5-մեթիլ տետրահիդրոֆոլատը կուտակվում են։ Քանի որ բացի վիտամին B12-ից հոմոցիստեինի մտաբոլիզմին մասնակցում է նաև ֆոլաթթուն (վիտամին B9) ապա հիպերհոմոցիստեինեմիան ոչ սպեցիֆիկ մարկեր է։ Մեթիլմալոնաթթվի բարձր մակարդակը վիտամին B12-ի համար համարվում է սպեցիֆիկ մարկեր։

Պաթոմորֆոլոգիա

Հայտնաբերվում է նյարդային հյուսվածքի այտուց և սպունգանման փոփոխություն։ Նկատվում է միելինային թաղանթի վնասում, իսկ ավելի ուշ շրջաններում նյարդային հյուսվածքի ֆիբրոտիկ փոփոխություններ։ Այս փոփոխությունները առավել արտահայտված են ողնուղեղի հետին պարանիկներում և վնասվում է կողմնային բրգային ուղին։ Ողնուղեղի այս ախտաբանական վիճակը կոչվում է ողնուղեղի ենթասուր կոմբինացված դեգեներացիա։

Գլխուղեղում փոփոխությունները արտահայտված են ավելի քիչ։ Այստեղ տեղի է ունենում որոշ նյարդաթելերի կորուստ, ենթակեղևային հատվածում աստրոցիտների կուտակում, արյունազեղումներ շրջապատված գլիալ բջիջներով։ Ախտաբանական փոփոխություններ կարելի է հայտնաբերել ողնուղեղի հետին արմատիկներում և ավելի հազվադեպ ծայրամասային նյարդերում։ Այս փոփոխությունները հնարավոր է հայտնաբերել մագնիսառեզոնանսային շերտագրության միջոցով։

Ախտորոշում

Վիտամին B12 Անբավարարություն — Գլխուղեղի մագնիսառեզոնանսային պատկեր FLAIR համակարգով, նկատվում են հարփորոքային ախտաբանական օջախաներ:

Ախտորոշումը հիմնված է վիտամին B12-ի ցածր մակարդակի վրա։ Մեծահասակների համար վիտամին B12-ի նորման կազմում է 170–250 պգ/մլ, ախտորոշիչ է համարվում 120-180 պգ/մլ-ից ցածր ցուցանիշները։ Մեթիլմալոնաթթվի բարձր մակարդակը նույնպես ախտորոշիչ չափանիշ է։

Արյան շիճուկում մեթիլմալոնաթթվի և հոմոցիստեինի կոնցենտրացիան ավելի հուսալի չափանիշներ են համեմատած վիտամին B12-ի կոնցենտրացիայի։ Վիտամին B12-ի անբավարարության դեպքում այս նյութերի կոնցենտրացիան նորմայից բարձր է և կասկածելի դեպքերում օգնում է ախտորոշմանը։

Մեզում մեթիլմալոնաթթվի կանխարգելիչ հետազոտությունը խորհուրդ է տրվում այն անձանց ովքեր գտնվում են ռիսկի խմբում, մեզում մեթիլմալոնաթթվի բարձրացած մակարդակը կարող է լինել առաջին նշանը։

Երբ կասկածվում է նյարդային հյուսվածքի վնասում, կատարվում է ողնուղեղային հեղուկի հետազոտություն, սակայն պետք է հաշվի առնել, որ այս ինվազիվ միջամտությունը արդարացված է միայն այն դեպքերում, երբ արյան հետազոտության տվյալները բավարար չեն։

Շիլինգ ռադիոիզոտոպային հետազոտությունը այժմ համարվում է հնացած և չի կիրառվում։

Ֆոլաթթվի ազդեցություն

ԱՄՆ-ի Առողջության ազգային ինստիտուտը հայտնաբերել է, որ մեծ քանակով ֆոլաթթուն( վիտամին B9) կարող է թաքցնել վիտամին B12 անբավարարության հետևանքով զարգացած մեգալոբլաստիկ սակավարյունությունը, սակայն պահպանելով նյարդաբանական ախտանիշները։ Բացի արյունաբանական ախտանիշների չեզոքացումից ֆոլաթթուն երբեմ կարող է հակառակը, խորացնել սակավարյունությունը և կոգնիտիվ ախտանիշները, որոնք պայմանավորված են վիտամին B12 անբավարարությամբ։ ԱՄՆ-ում խրախուսվում է ֆոլաթթվի հավելյալ ընդունումը, այդպիսով կանխարգելվում է պտղի մոտ նյարդային խողովակի արատները, այդ պատճառով մարդիկ, երբեմն, չարաշահում են և ընդունում են հավելյալ քանակներ։ ԱՄՆ-ի Առողջության ազգային ինստիտուտը խորհուրդ է տալիս ֆոլաթթուն օգտագործել օրական մինչև 1.000 մկգ։ Ֆոլաթթվի սահմանափակումը չի կարող շտկել արեն առաջացած նյարդաբանական ախտանիշները։

Բուժում

Վիտամին B12-ը հասանելի է բերանացի և ներարկման միջոցով, այս երկու տարբերակները հավասարապես արդյունավետ են այն անձանց համար, ովքեր ունեն վիտամինային անբավարարություն ներծծման խանգարման հետևանքով։

Մեծ դեղաչափով բերանացի վիտամին B12-ի ընդունման պարագայում, նրա ներծծումը կախված չէ ներքին գործոնի առկայությունից կամ աղիք պատի վիճակից։ Որպես մեծ դեղաչափ կիրառվում է օրական 1-2մգ որպես մեծ դեղաչափ։ Նույնիսկ պերնիցիոզ սակավարյունությունը հնարավոր է բուժել բերանացի դեղորայք ընդունելով։ Մեծ դեղաչափի կիրառման դեպքում վիտամին B12-ի ազատ բյուրեղների 1-5%-ը ներծծվում է հասարակ դիֆուզիայի միջոցով։

Համաճարակաբանություն

Վիտամին B12 անբավարարությունը բավականին տարածված է ամբողջ աշխարհում ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում տարածվածությունը կազմում է 6%, իսկ 60 տարեկանից բարձր անձանց մոտ 20%։ Ավելի քիչ զարգացած երկրներում այս ցուցանիշները ավելի բարձր են։ Լատինական Ամերիկայի երկրներում այն կազմում է 40%, Աֆրիկյան որոշ շրջաններում 70%, իսկ Հնդկաստանում մինչև 70-80%։

Պատմական ակնարկ

1849 թվականին Թոմաս Էդիսոնը առաջին անգամ նկարագրեց պերնիցիոզ սակավարյունությունը։
1877 թվականին Վիլյամ Օսլերը և Վիլյամ Գարդները առաջին անգամ նկարագրեց այս հիվնանդության նյարդաբանական ախտանիշները։
1878 թվականին Հայեմը առաջին անգամ նկարագրեց արյան հսկա կարմիր բջիջների առկայությունը այս հիվանդության ժամանակ, այն անվանելով «արյան հսկա մարմնիկներ», որը այժմ կոչվում է մակրոցիտներ։
1880 թվականին Պաուլ Էրլիխը հայտնաբերեց մեգաբլաստոզ ոսկրածուծում։
1887 թվականին Լյուդվիկ Լիխտհայմ առաջին անգամ նկարագրեց այս հիվանդությանը բնորոշ միոպաթիան։
1926 թվականին Ջորջ Մայնոտը, իսկ 1934 թվականին Վիլյամ Մերֆի և Ջորջ Ուիփլը արժանացան նոբելյան մրցանակի պերնիցիոզ սակավարյունության արդյունավետ բուժման համար։ Նրանք դա կատարեցին լյարդից ստացված խտանյութով, հետագայում պարզվեց ր այն պարունակում է մեծ քանակությամբ վիտամին B12:
1929 թվականին Վիլյամ Քաստլը ցույց տվեց, որ ստամոքսահյութը պարունակում է «ներքին գործոն», որը մասնակցում է վիտամին B12-ի ներծծման գործընթացին։

Կենդանիներ

Որոճողները ինչպիսիք են կովերը և ոչխարները վիտամին B12 ստանում են աղիների միկրոֆլորայի կողմից արտադրված վիտամին B12-ի ներծծմամբ։ Այս գործընթացի համար պահանջվում է բավարար քանակությամբ կոբալատ։

20-րդ դարի սկզբում, երբ Նոր Զելանդիայի հյուսիսային կղզու հրաբխային սարահարթում զարգանում էր գյուղատնտեսությունը, այդ շրջանում անասունների մոտ գրանցվեց համատարած հիվանդություն, որը այն ժամանակ անվանում էին «բուշի հիվանդություն»։ Հետագայում պարզվեց, որ հրաբխային ծագման հողերը չեզոքացնում են կոբալտային աղերը որոնցից բակտերիաները սինթեզում են վիտամին B12:

Հարավային Ավստրալիայում Լիմենստոնի ծովափնյա շրջանում 1930-ականներին ոչխարների մոտ գրանցվեց «ծովափային հիվանդությունը», որը պայմանավորված էր միկրոտարերի, կոբալտի և պղնձի անբավարարությամբ։ Կոբալտային անբավարարությունը հաղթահարվել է կոբալտային հաբերների ստեղծմամբ, այդ կարծր հաբերները պատրաստված էին կոբալտի օքսիդի և կավի խառնուրդից, այդ հաբերներով լրացվում էր պահանջարկը։

Ծանոթագրություններ

Գրականություն

Greer JP (2014). Wintrobe's Clinical Hematology Thirteenth Edition. Philadelphia, PA: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-1-4511-7268-3. Chapter 36: Megaloblastic anemias: disorders of impaired DNA synthesis by Ralph Carmel. The gold standard of clinical hematology textbooks since 1942.
Hunt, A.; Harrington, D.; Robinson, S. (2014 թ․ սեպտեմբերի 4). «Vitamin B12 deficiency». BMJ. 349 (sep04 1): g5226. doi:10.1136/bmj.g5226. PMID 25189324.
Pacholok SM, Stuart JJ (2011). Could It Be B12?: An Epidemic of Misdiagnoses. Fresno, CA: Linden Publishing. ISBN 978-1-61035-065-5.
Hooper M (2012). Pernicious Anaemia: The Forgotten Disease - the causes and consequences of Vitamin B12 Deficiency. London: Hammersmith Press. ISBN 978-1-78161-004-6.

Արտաքին հղումներ

https://www.webmd.com/a-to-z-guides/vitamin-b12-deficiency-anemia-topic-overview WebMD overview
Vitamin B₁₂ and Folate at Lab Tests Online

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիտամին B12 անբավարարություն» հոդվածին։

This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Վիտամին B12 անբավարարություն, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.