აბუ-დაბი

აბუ-დაბის საამიროს ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს T-ს ფორმის კუნძულზე, რომელიც სპარსეთის ყურეში, ცენტრალურ დასავლეთ სანაპიროსთან მდებარეობს. საკუთრივ ქალაქის მოსახლეობა 2012 წლის მონაცემებით 621 000 ადამიანს შეადგენს.

ქალაქი
აბუ-დაბი أبو ظبي
დროშა
ქვეყანა	არაბთა გაერთიანებული საამიროები
დაქვემდებარება	დედაქალაქი
კოორდინატები	24°28′00″ ჩ. გ. 54°22′00″ ა. გ. / 24.46667° ჩ. გ. 54.36667° ა. გ. / 24.46667; 54.36667
შეიხი	ხალიფა ბინ ზაიედ ალ ნაიანი
ფართობი	67 340 კმ²
ცენტრის სიმაღლე	14 მეტრი
ოფიციალური ენა	არაბული ენა
მოსახლეობა	621 000 კაცი (2012)
სიმჭიდროვე	9 221,9 კაცი/კმ²
სასაათო სარტყელი	UTC+04:00
სატელეფონო კოდი	00971
ოფიციალური საიტი	abudhabi.ae
აბუ-დაბი ვიკისაწყობში

დაარსდა 1761 წელს. მნიშვნელოვან ქალაქად იქცა 1958 წელს ნავთობის აღმოჩენის შემდეგ. აბუ-დაბიში განთავსებულია მნიშვნელოვანი დაწესებულებები და ფედერალური მთავრობა, ასევე წარმოადგენს არაბთა გაერთიანებული საამიროების მთავრობის ცენტრსა და ემირის ოჯახის განსათავსებელ ქალაქს, რომლის წარმომადგენელიცაა ქვეყნის პრეზიდენტი. აბუ-დაბი ზრდასთან ერთად კოსმოპოლიტურ მეტროპოლისად იქცა. სწრაფმა განვითარებამ და ურბანიზაციამ ასევე მოსახლეობის საშუალო შემოსავლების შედარებით მაღალმა დონემ აბუ-დაბი მსხვილ და სასურველ მეტროპოლისად გარდაქმნა. დღესიათვის ქალაქი ქვეყნის პოლიტიკური და სამრეწველო საქმიანობების ცენტრი, ასევე მთავარი კულტურული და კომერციული ცენტრია, რის გამოც იგი დედაქალაქის პოზიციას ფლობს. 2008 წელს, აბუ-დაბი არაბთა გაერთიანებული საამიროების მთლიანი მშპ-ის 56,7%-ს აწარმოებდა.

აბუ-დაბიში ფუნქციონირებს მნიშვნელოვანი ფინანსური ინსტიტუციები, მრავალი კომპანიისა და მულტინაციონალური კორპორაციების სათავო ოფისები. აბუ-დაბი, როგორც ნავთობის ერთ-ერთმა უდიდესმა მწარმოებელმა მსოფლიოში, ბოლო დროს აქტიურად დაიწყო ეკონომიკის დივრესიფიცირება ფინანსურ სექტორსა და ტურიზმში ინვესტირების გზით.

საამირო მოიცავს 67 341 კმ²-ს, არაბეთის გაერთიანებული სამეფოს თითქმის 87%-ს, მოსახლეობის სიმჭიდროვე 21,73/კმ²-ს შეადგენს, რაც მას ყველაზე დიდ საამიროდ აქცევს არაბეთის გაერთიანებულ საამიროებში. აბუ-დაბი მსოფლიოს 67-ე ყველაზე ძვირადღირებულ ქალაქს წარმოადგენს, ხოლო სიდიდით მეორე ადგილს იკავებს რეგიონში დუბაიის შემდეგ.

2014 წლის მონაცემებით, საამიროში მცხოვრები 2 650 000 ადამიანიდან 477 000 იყო არაბეთის გაერთიანებული საამიროს მოქალაქე. ანუ მოსახლეობის დაახლოებით 80% იყო უცხოეთიდან ჩამოსული. საამიროში საშუალო ასაკი დაახლოებით 30 წელი იყო. შობადობა, 2005 წლისთვის, შეადგენდა 13,6%-ს, ხოლო სიკვდილიანობის მაჩვენებელი დაახლოებით 2%-ს.

UAE-ს დროებითი კონსტიტუციის მე-7 მუხლის თანახმად არაბეთის გაერთიანებულ საამიროებში ოფიციალური სახელმწიფო რელიგია ისლამია. აბუ-დაბის მკვიდრი მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი არის ნეპალის, ინდოეთის, პაკისტანის, ერიტრეას, ეთიოპიის, სომალის, ბანგლადეშის, შრი-ლანკის, ფილიპინების, გაერთიანებული სამეფოსა და სხვადასხვა არაბული ქვეყნების წარმომადგენლები. ამ ემიგრანტთა ნაწილი ქვეყანაში მრავალი ათეული წლის განმავლობაში ცხოვრობდა, რომელთაგანაც ძალიან მცირე რიცხვმა მიიღო ქვეყნის მოქალაქეობა.

ქალაქი აბუ-დაბი არაბეთის ნახევარკუნძულის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარეობს, სპარსეთის ყურის მახლობლად. ის მდებარეობს მატერიკზე 250 მეტრით დაბლა. შეიხ ზაიდის ხიდი, რომელიც ზაჰა ჰადიდმა დააპროექტა, გაიხსნა 2010 წლის ბოლოს. კუნძული აბუ-დაბი ასევე უკავშირდება საადიატის კუნძულს ხუთი საავტომობილო ხიდით. ალ-მაფრაქის ხიდი აკავშირებს ქალაქ რეემის კუნძულთან, ხიდის მშენებლობა 2011 წლის დასაწყისში დასრულდა. ხიდი არის ძალიან განიერი, მასზე განთავსებული საავტომობილო გზა 27 ხაზისგან შედგება, რაც საშუალებას აძლევს საათში დაახლოებით 25 000 ავტომობილს, რომ თავისუფლად გადაადგილდეს.

აბუ-დაბის უმეტესი ნაწილი კუნძულზე მდებარეობს, მაგრამ მას მრავალი გარეუბანი აქვს, მაგალითად, ხალიფას ქალაქი.

აბუ-დაბის ყურის წყლები ინდო-წყნარი ოკეანის დელფინების მსოფლიოში ყველაზე დიდ პოპულაციას ფლობს. კუნძულის აღმოსავლეთით არის მანგროვის ეროვნული პარკი.

ჰავა

აბუ დაბის აქვს უდაბნოს ცხელი ჰავა (კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაციის მიხედვით - BWh). მთელი წლის განმავლობაში მზიანი დღეები და უღრუბლო, მოწმენდილი ცაა. თვეები ივნისიდან სექტემბრის ჩათვლით, ძირითადად, ძალიან ცხელი და ნოტიოა, მაქსიმალური ტემპერატურა კი საშუალოდ 41 °C-ზე მაღალია. ამ პერიოდის განმავლობაში, ქვიშაქვების მტვერი ჰაერში იბნევა, ზოგიერთ შემთხვევაში კი ეს ხილვადობას რამდენიმე მეტრამდე ამცირებს.

უფრო დაბალი ტემპერატურაა ნოემბრიდან მარტამდე. ამ პერიოდში აგრეთვე გვხვდება ნისლი და ზოგჯერ რამდენიმედღიანი წვიმა. საშუალოდ, იანვარი წლის ყველაზე ცივი თვეა, აგვისტო კი ყველაზე ცხელი. ჩრდილოეთი ტროპიკი გადის არაბთა გაერთიანებულ საამიროებზე. ქვეყნის სამხრეთ ნაწილი კი ტროპიკებშია მოხვედრილი.

საზოგადოებრივი ტრანსპორტი

 

აბუ დაბის საზოგადოებრივ ტრანსპორტში შედის ავტობუსი, ტაქსი, ბორანი და ჰიდროპლანი. ტაქსი მარტივად საცნობია, ვინაიდან მათ დამახასიათებელი ფერი აქვთ, ძირითადად ვერცხლისფერი ან თეთრი ფერი.

პირველად ქალაქში ავტობუსის სერვისში ამოქმედდა 1969 წელს, მაგრამ ეს ყველაფერი ძალიან არაფორმალური იყო. შემდგომში ავტობუსების მომსახურება სტაბილურად გაფართოვდა და 2008 წლის ბოლოსთვის 230 ავტობუსს მოიცავდა. 2009 წელს ტრანსპორტის დეპარტამენტი გეგმავს, რომ ქალაქში 21 ავტობუსის მარშრუტი იყოს, რომელშიც 820 ავტობუსი ჩაეთვება. 2010 წლისთვის სულ დაგეგმილია 1 360 ავტობუსის ფუნქციონირება. 2030 წელს მოსალოდნელია საზოგადოებრივი ტრანსპორტის გაფართოება. გეგმის თანახმად მეტროს ხაზის მანძილი 130 კილომეტრით უნდა გაიზარდოს, ხოლო ტრამვაის 340 კმ-ით.

საჰაერო ტრანსპორტი

აბუ-დაბის საერთაშორისო აეროპორტი (AUH) არის მეორე ყველაზე დატვირთული აეროპორტი არაბეთის გაერთიანებულ საამიროებში. 2015 წელს აბუ-დაბის საერთაშორისო აეროპორტში მგზავრების რიცხვი 17,2 პროცენტით გაიზარდა, ამ წლის განმავლობაში, აეროპორტი 23 მილიონზე მეტ ტურისტს მოემსახურა. ახლახან აშენდა მე-2 ბილიკი და ახალი ტერმინალი. 2019 წლის 30 ივნისს აბუ-დაბის საზოგადოების განვითარების დეპარტამენტმა აბუ-დაბის საერთაშორისო აეროპორტში ოფიციალურად გახსნა სალოცავი ოთახები სხვადასხვა სარწმუნოების ადამიანებისათვის.

წყლის ტრანსპორტი

საამიროს აქვს მრავალი ნავსადგური. ერთ-ერთი არის „ზაიდის პორტი“. დანარჩენი არის „მუფაფას პორტი“ და „ხალიფას პორტი“, რომლებიც გაიხსნა 2012 წელს. ეს ნავსადგურები „აბუ-დაბის პორტების კომპანიის“ მიერ იმართება, რომელიც აგრეთვე მართავს აბუ-დაბის ტერმინალებს. ბორანების გარკვეული რაოდენობა იმართება საამიროების მთავრობის მიერ.

არაბეთის გაერთიანებულ საემიროებში არსებული ნახშირწყალბადების დიდი რაოდენობა მას მსოფლიოში ერთ სულ მოსახლეზე მშპ-ს ერთ-ერთ ყველაზე მაღალ მაჩვენებელს ანიჭებს. აბუ-დაბი ფლობს ამ რესურსების უმეტესი ნაწილს - ნავთობის 95%-სა და ბუნებრივი აირის 92%-ს. რაც ნიშნავს, რომ აბუ-დაბი ფლობს მსოფლიოში ჩვენთვის ნაცნობი ნავთობის რეზერვების 9%-სა (98,2 მილიარდი ბარელი) და მსოფლიოს ბუნებრივი აირის თითქმის 5%-ს (5,8 მილიარდი კუბური მეტრი ან 200 მილიარდი კუბური ფუტი). 2010 წელს არაბეთის გაერთიანებულ საემიროებში ნავთობპროდუქტების წარმოება დაახლოებით 2,3 მილიონ ბარელს შედგენდა (BPD), და მიმდინარეობს პროექტები, რომელიც გაზრდის წარმოებას 3 მილიონამდე. ბოლო წლების განმავლობაში, ყურადღება გამახვილდა ბუნებრივ აირზე. გაზის მოპოვება არ არის მარტივი პროცესი, ხოლო აქ არსებული გაზი მდიდარია წყალბადის სულფიდით და ეს მახასიათებელი გაზის დამუშავების პროცესს საკმაოდ აძვირებს.

ქალაქში 1 ტრილიონ დოლარზე მეტი ინვესტიციაა ჩადებული. 2010 წელს მშპ-ს მაჩვენებელმა ერთ სულ მოსახლეზე 49 600 აშშ დოლარს მიაღწია, რაც მსოფლიოში მეცხრე ადგილს ნიშნავს. არაბეთის გაერთიანებულ საემიროებს აქვთ სწრაფად მზარდი ეკონომიკა. 2006 წელს ერთ სულ მოსახლეზე შემოსავალი გაიზარდა 9% -ით, რაც მშპ-ს მაჩვენებელს ერთ პირზე 49 700-მდე ზრდიდა. აბუ-დაბის სუვერენული სიმდიდრის ფონდი, აბუ-დაბის საინვესტიციო ორგანო (ADIA), ამჟამად შეფასებულია 875 მილიარდ აშშ დოლარად, იგი არის მსოფლიოში ყველაზე მაღალბიუჯეტიანი სუვერენული ფონდი მთლიანი აქტივების ღირებულების თვალსაზრისით. აბუ-დაბის მთავრობა ცდილობს გააფართოვოს შემოსავლები ნავთობისა და გაზის წარმოებიდან და ასევე ტურიზმიდან. 2009 წელს აბუ-დაბის საერთაშორისო აეროპორტში მგზავრთა რაოდენობა 30%-ით გაიზარდა.

 

1970-იან წლებში დაგეგმილი იყო, რომ სავარაუდოდ, მოსახლეობის მაქსიმალური რაოდენობა 600 000 იქნებოდა. მოსახლეობის სიმჭიდროვე მაქსიმალურია კუნძულის ყველაზე ჩრდილოეთ ნაწილში. ამ ეტაპზე მთავარ ქუჩებზე მდებარეობს დიდი რაოდენობით 20-დან 30-სართულამდე სიმაღლის შენობა. ეს ნაგებობები მართკუთხა ფორმისაა, ხოლო შენობების შიდა ტერიტორიაზე არის ჩვეულებრივი გზები, ორსართულიანი ვილები ან ექვს სართულიანი ნაგებობები.

ამ დაგეგმარების გამო, ქალაქი თანამედროვე ტიპისაა, აქ განთავსებულია მრავალსართულიანი ოფისები, საცხოვრებელი შენობები, დიდი ბულვარები და მაღაზიები. ძირითადი სამუშაო ადგილებია: „კორნიჩი“, „აეროპორტის გზა“, „შეიხ ზაიდის ქუჩა“, „ჰამდანის ქუჩა“ და „ხალიფას ქუჩა“. აბუ დაბი რეგიონში ცნობილია თავისი გამწვანებული გარემოთი, ყოფილი უდაბნოს ზონების მაგივრად, დღეს მათ ადგილზე მრავალ პარკსა და ბაღს ვხვდებით. შიდა საქალაქო გზებისა და ძირითადი გზების პროექტირება საკმაოდ ორგანიზებულია.

ზოგადად, ფოსტა იგზავნება მხოლოდ საფოსტო ოფისში, ამასთან, კომერციული ორგანიზაციებისთვის ადგილზე მიწოდება ხდება. ქალაქში უამრავი პარკია. შესვლა ჩვეულებრივ უფასოა ბავშვებისთვის, თუმცა, უფროსები შესვლისთვის დაწესებულ თანხას ხშირად იხდიან. კორნიჩი, ქალაქის ზღვის სანაპირო, სიგრძით დაახლოებით 10 კილომეტრია.

2007 წელს შეიქმნა „აბუ-დაბის ურბანული დაგეგმარების საბჭო“ (UPC), რომელიც წარმოადგენს სააგენტოს, რომელსაც ეკისრება პასუხისმგებლობა აბუ-დაბის ურბანულ მომავალსა და ვიზუალურ დაგეგმარებაზე.

აბუ-დაბიში მდებარეობს, როგორც საერთაშორისო, ასევე ადგილობრივი კერძო სკოლები და უნივერსიტეტები. ემირატის ყველა სკოლა ექვემდებარება აბუ-დაბის განათლების საბჭოს უფლებამოსილებას. ეს ორგანიზაცია ზედამხედველობს და მართავს საჯარო სკოლებს. 2009 წლიდან საბჭომ მოიყვანა ათასობით ინგლისურ ენაზე მოსაუბრე ლიცენზირებული პედაგოგი, რომლებიც ინგლისურენოვანი ქვეყნებიდან იყვნენ.

2008 წელს აბუ-დაბის სკოლებში დაიწყო ჯიუჯიცუს პროგრამა. იგი ჩაეშვა 14 სკოლაში, მე-6 და მე–7 კლასის მოსწავლეებისთვის და მას შემდეგ გაფართოვდა და შევიდა 42 სახელმწიფო სკოლაში; 81 ბრაზილიელი მწვრთნელი მოიწვიეს სპეციალურად ამ გაკვეთილებისათვის.

2010 წლიდან აბუ-დაბი გახდა ჰოლივუდისა და ბოლივუდის ფილმების გადაღების ერთ-ერთი მთავარი ადგილი. აბუ-დაბიში გადაღებულია მრავალი ფილმი, მათ შორის: სამეფო, სექსი დიდ ქალაქში 2, ფორსაჟი 7, ვარსკვლავური ომები: ძალის გამოღვიძება, ომის მანქანა და სხვა.

• John Gordon Lorimer (1908). „Dhabi (Abu)“, Gazetteer of the Persian Gulf. Calcutta. 
• (1920) „Abu Thabi“, Persian Gulf Pilot. Washington DC: Government Printing Office. 
• „United Arab Emirates: Abu Dhabi“, Arab Gulf States, Lonely Planet, 1993, p. 295+, https://archive.org/stream/arabgulfstatesba00robi#page/310/mode/2up
• (2008) „Cities of sand and fog: Abu Dhabi's global ambitions“, რედ. Yasser Elsheshtawy: The Evolving Arab City: Tradition, Modernity and Urban Development. Routledge. ISBN 978-1-134-12821-1. 

•   აბუ-დაბი, ტურისტული მეგზური ვიკივოიაჟზე
• Municipality of Abu Dhabi City დაარქივებული 2010-07-29 საიტზე Wayback Machine.
• Abu Dhabi information portal, abudhabi.ae
• Department of Municipal Affairs Portal დაარქივებული 2008-10-12 საიტზე Wayback Machine. , abudhabi.ae
• აბუ-დაბი საიტზე Curlie
• Jobs in Abu Dhabi დაარქივებული 2012-04-23 საიტზე Wayback Machine.
• Map of Abu Dhabi, 1994
• „Geographical Index: Abu Dhabi“. Arabian Humanities (English და French). Sana'a. ISSN 2308-6122.
• Abu Dhabi | Location, History, Economy, & Facts | Britannica
• VisitAbuDhabi.ae: Abu Dhabi's official visitor website for travel
• Explore Abu Dhabi