భారతదేశంలో అధికార హోదా ఉన్న భాషలు

దేశంలో కనీసం 800 భాషలు, 2000 వరకు యాసలు ఉన్నట్లు గుర్తించారు. కేంద్ర ప్రభుత్వ వ్యవహారాలకు గాను హిందీ, ఇంగ్లీషు భాషలను వాడాలని భారత ప్రభుత్వం నిర్దేశించింది. వివిధ రాష్ట్రాలు తమతమ అధికార భాషలను వాడుతాయి. కేంద్ర ప్రభుత్వంతో సంపర్కించేందుకు ఇంగ్లీషు వాడుతాయి. ఉదాహరణకు, కేంద్రం ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వానికి హిందీ, ఇంగ్లీషుల్లో ఉత్తరాలు రాస్తే, ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం తెలుగు, ఇంగ్లీషుల్లో రాస్తుంది. హిందీ, ఇంగ్లీషులతో కలిపి భారత్ లో 24 అధికార భాషలు ఉన్నాయి. అధికార భాషా కమిషను వద్ద ఈ భాషలకు ప్రాతినిధ్యం ఉంటుంది. కేంద్ర ప్రభుత్వం నిర్వహించే పరీక్షల్లో అభ్యర్థులు పై భాషల్లో దేనిలోనైనా సమాధానాలు రాయవచ్చు.

భారత రాజ్యాంగం లోని 343 వ అధికరణం దేవనాగరి లిపిలోని హిందీని అధికార భాషగా గుర్తించింది. 1950 లో రాజ్యాంగంలో పొందుపరచినట్లుగానే 1965 లో ఇంగ్లీషు అధికార భాష హోదాను (హిందీతో సమానంగా) కోల్పోయింది. ఆ తరువాత దాన్ని అదనపు అధికార భాషగా కొన్నాళ్ళపాటు కొనసాగించి, హిందీని పూర్తి స్థాయిలో అమలుపరచాలనేది ప్రభుత్వ ఉద్దేశంగా ఉండేది. అయితే, హిందీ అంతగా ప్రాచుర్యం పొందని దక్షిణాది రాష్ట్రాలు దీన్ని వ్యతిరేకించడంతో జంట భాషల పద్ధతి ఇంకా కొనసాగుతూ వస్తోంది. శీఘ్ర పారిశ్రామికీకరణ, ఆర్థిక వ్యవస్థపై బహుళజాతి సంస్థల ప్రభావం మొదలైన వాటి కారణంగా ప్రభుత్వంలోనూ, బయటా కూడా దైనందిన కార్యకలాపాల్లో ఇంగ్లీషు ప్రాధాన్యత పెరుగుతూ వచ్చింది. దాన్ని తొలగించాలన్న ప్రతిపాదనలు అటకెక్కక తప్పలేదు.

కేంద్ర ప్రభుత్వం రెండు భాషలను ఉపయోగిస్తుంది:

1. హిందీ: హిందీ రాష్ట్రాలతో వ్యవహరించేటపుడు హిందీ భాషను వాడుతుంది. అరుణాచల్ ప్రదేశ్, బీహార్, చండీగఢ్, ఛత్తీస్‌గఢ్, హర్యానా, హిమాచల్ ప్రదేశ్, ఝార్ఖండ్, మధ్య ప్రదేశ్, రాజస్థాన్, ఉత్తర ప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రాల్లో, అండమాన్ నికోబార్ దీవులు, ఢిల్లీ, జమ్మూ కాశ్మీరు, లడఖ్, దాద్రా నగర్ హవేలీ డామన్ డయ్యూ కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల్లో కూడా హిందీ అధికార భాష.
2. ఇంగ్లీషు: ఇతర రాష్ట్రాలతో వ్యవహరించేటపుడు కేంద్రం ఇంగ్లీషు వాడుతుంది.

హిందీ ఇంగ్లీషులు కాకుండా, 22 ఇతర భాషలను అధికార భాషలుగా భారత రాజ్యాంగం గుర్తించింది:

రాజ్యాంగంలోని ఎనిమిదవ షెడ్యూలు గుర్తింపు పొందిన భాషలు

భారత రాజ్యాంగంలోని ఎనిమిదవ షెడ్యూలులో 22 షెడ్యూల్డ్ భాషల జాబితా ఉంది. రాజ్యాంగం రూపొందించే సమయంలో ఈ జాబితాలో భాష ఉండడం అంటే - అధికారిక భాషా కమీషనుకు తమ తరఫున ప్రాతినిధ్యం పంపగల అర్హత ఉన్నట్టు, అప్పటికి యూనియన్ అధికార భాష అయిన హిందీని సుసంపన్నం చేసేందుకు స్వీకరించదగ్గ ఆధారాల్లో ఒకటిగా ఆ భాష ఉపకరిస్తుందనీ అర్థం. ఐతే తర్వాతి కాలంలో ఈ జాబితా మరింత ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది. భారత ప్రభుత్వం ప్రస్తుతం ఈ భాషలు "అత్యంత వేగంగా సుసంపన్నమవుతూ ఎదిగి, ఆధునిక విజ్ఞాన ప్రసారంలో ప్రభావశీలమైన సాధనం అయ్యేలా" వాటి అభివృద్ధికి చర్యలు తీసుకోవాల్సిన బాధ్యత కలిగివుంది. దీనితో పాటుగా, అత్యున్నత స్థాయిలో పబ్లిక్ సర్వీస్‌ల కోసం నిర్వహించే పరీక్షల్లో పాల్గొనే విద్యార్థి వీటిలో ఏదోక భాషను పరీక్షను రాయడానికి మాధ్యమంగా ఉపయోగించవచ్చు.

వీటిలో 14 భాషలు మొదట్లోనే రాజ్యాంగంలో చేర్చారు. సింధీ 1967లోనూ, కొంకణీ, మణిపురీ, నేపాలీ వంటి భాషలు 1992లోనూ రాజ్యాంగ సవరణల ద్వారా చేరాయి. 92వ రాజ్యాంగ సవరణ ద్వారా 2003లో నాలుగు కొత్త భాషలు– డోగ్రీ, మైథిలీ, సంతాలి, బోడో–లు భారత రాజ్యాంగంలోని ఎనిమిదవ షెడ్యూల్లో చేరాయి.

ఈ కింది పట్టిక 2008 మేలో ఉన్న 8వ షెడ్యూల్లోని 22 భాషలను, వాటిని సాధారణంగా ఉపయోగించే ప్రదేశాలతో సహా జాబితా వేస్తోంది.

ఆంగ్లం విదేశీ భాష కావడంతో ఎనిమిదవ షెడ్యూల్లో చేర్చకున్నా, అది భారత యూనియన్ అధికారిక భాషల్లో ఒకటి.

22 అధికారిక భాషల్లో 15 ఇండో-ఆర్యన్, 4 ద్రవిడ, 2 టిబెటో-బర్మన్, ఒకటి ముండా భాషా కుటుంబాలకు చెందినవి. 2003 నుంచి, ప్రభుత్వ కమిటీ ఎనిమిదవ షెడ్యూల్లోని అన్ని భాషలను భారతదేశపు అధికారిక భాషలుగా పరిగణించడంలోని సంభావ్యతను పరిశీలిస్తోంది.

వివిధ రాష్ట్రాల అధికార భాషలు

1. అస్సామీ — అసోం అధికార భాష
2. బెంగాలీ — త్రిపుర, పశ్చిమ బెంగాల్ రాష్ట్రాల అధికార భాష
3. బోడో భాష — అసోం
4. డోగ్రి — జమ్మూ కాశ్మీరు లడఖ్ అధికార భాష
5. గోండి — గోండ్వానా పీఠభూమి లోని గోండుల భాష.
6. గుజరాతీ — దాద్రా నాగరు హవేలీ, డామన్ డయ్యు, గుజరాత్ రాష్ట్రాల అధికార భాష
7. కన్నడ — కర్ణాటక అధికార భాష
8. కాశ్మీరీ — జమ్మూ కాశ్మీరు అధికార భాష
9. కొంకణి — గోవా అధికార భాష
10. మలయాళం — కేరళ, లక్షద్వీపాలు, మాహే (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం, పాండిచ్చేరి) రాష్ట్రాల అధికార భాష
11. మైథిలి - బీహార్ అధికార భాష
12. మణిపురి లేక మైతై — మణిపూర్ అధికార భాష
13. మరాఠి — మహారాష్ట్ర అధికార భాష
14. నేపాలీ — సిక్కిం అధికార భాష
15. ఒరియా — ఒడిషా అధికార భాష
16. పంజాబీ — పంజాబ్, చండీగఢ్ ల అధికార భాష, ఢిల్లీ, హర్యానాల రెండో అధికార భాష
17. సంస్కృతం — ఉత్తరాఖండ్లో రెండో అధికార భాష
18. సంతాలీ - ఛోటా నాగపూర్ పీఠభూమి (జార్ఖండ్, బీహార్, ఒడిషా, చత్తీస్‌గఢ్) రాష్ట్రాల్లోని భాగాల లోని సంతాలు గిరిజనుల భాష
19. సింధీ - సింధీ ల మాతృభాష
20. తమిళం — తమిళనాడు, పుదుచ్చేరి రాష్ట్రాల అధికార భాష
21. తెలుగు — ఆంధ్ర ప్రదేశ్, తెలంగాణ, అండమాన్ నికోబార్ దీవులు, యానాం అధికార భాష
22. ఉర్దూ — జమ్మూ కాశ్మీరు, ఆంధ్ర ప్రదేశ్, తెలంగాణ, ఢిల్లీ, ఉత్తర ప్రదేశ్ రాష్ట్రాల్లో అధికార భాష

ఈ భాషలు లక్ష కంటే ఎక్కువ మాట్లాడే రాష్ట్రాలు

జాతీయ స్థాయిలో అధికార భాషలుగా గుర్తింపు పొందనప్పటికీ, రాష్ట్ర స్థాయిలో అధికార భాషలుగా గుర్తింపు పొందిన భాషలు ఇవి:

• కోక్‌బోరోక్ - త్రిపుర అధికార భాష
• మిజో - మిజోరం అధికార భాష
• ఖాసీ - మేఘాలయ అధికార భాష
• గారో - మేఘాలయ అధికార భాష

• భారతీయ భాషల సర్వే