भारतदेशे राष्ट्रभाषा नास्ति । तथापि, भारतस्य संविधानस्य अनुच्छेदः ३४३(१) विशेषतया उल्लेखं करोति यत् सङ्घस्य आधिकारिकभाषा देवनागरीलिप्यां हिन्दी भविष्यति । आधिकारिकप्रयोजनार्थं प्रयोक्तव्यानां सङ्ख्यानां रूपं भारतीयसङ्ख्यानाम् अन्ताराष्ट्रियरूपं भविष्यति । भारतीयसंसदि कार्याणि केवलं हिन्दी अथवा आङ्ग्ल मध्ये एव कर्तुं शक्यते । आङ्ग्लभाषायाः प्रयोगं संसदीयकार्यवाही, न्यायपालिका, केन्द्र-राज्यसर्वकारयोः मध्ये सञ्चाराः इत्यादिषु आधिकारिकप्रयोजनेषु कर्तुं शक्यते । राज्यस्तरे/प्रदेशस्तरे विविधाः राजभाषाः सन्ति । भारतान्तर्गतराज्येषु विधानस्य माध्यमेन स्वाधिकारिकभाषां(ाः) निर्दिष्टुं स्वतन्त्रता अधिकारश्च स्तः । आधिकारिकभाषाणाम् अतिरिक्तं संविधानेन २२ क्षेत्रीयभाषाः, येषु हिन्दीभाषा अन्तर्भवति परन्तु आङ्ग्लभाषा न, अनुसूचितभाषारूपेण मान्यतां दत्ते ।
भारतस्य संविधानस्य अष्टमानुसूच्यां २२ अनुसूचितभाषाणां (Scheduled languages) सूची अस्ति । अधोलिखितायां सारणीयां भारतगणराज्यस्य २२ अनुसूचितभाषाः (२००८ मे-मासे तमे अष्टमानुसूच्यां निर्धारितम्) सूचीबद्धाः सन्ति, तैः प्रदेशैः सह यत्र ते अधिकतया भाष्यन्ते अथवा राज्यस्य राजभाषारूपेण प्रयुक्ताः सन्ति । तथापि, राज्यानि अनुसूचितभाषातः स्वाधिकारिकभाषाचयनं कर्तुम् अनिवार्यं न भवन्ति । सिन्धीभाषा कस्मिन्नपि राज्ये आधिकारिकी न भवति यद्यपि अष्टमानुसूच्यां सूचीबद्धा अस्ति ।
क्रमसङ्ख्या | भाषा | स्वभाषायाम् उच्चारणम् (भिन्नमस्ति चेत्) | कुटुम्बः | वक्तारः लक्षेषु २०११ | राज्ये(-षु) आधिकारिकमान्यता | अ॰मा॰स॰ ६३९ सङ्केतः (ISO 639 कोड्) |
---|---|---|---|---|---|---|
१ | असमिया | ओख़ोमिय़ा | हिन्द-आर्य, प्राच्य | १५३ | असम | as |
२ | उर्दू | - | हिन्द-आर्य, केन्द्रीय | ५०७ | आन्ध्रप्रदेशः, उत्तरप्रदेशः, जम्मूकाश्मीरं, झारखण्डः, तेलङ्गाणा, देहली, पश्चिमवङ्गः, बिहार | ur |
३ | ओडिया | ओड़िआ | हिन्द-आर्य, प्राच्य | ३७५ | ओडिशा, झारखण्डः, पश्चिमवङ्गः | or |
४ | कन्नड | - | द्राविडीय | ४३७ | कर्णाटकम् | kn |
५ | काश्मीरी | कॉशुर् | हिन्द-आर्य, दार्दिक | ६८ | जम्मूकाश्मीरम् | ks |
६ | कोङ्कणी | - | हिन्द-आर्य, दाक्षिणात्य | २२.५ | गोवा | gom |
७ | गुजराती | गुज्राती (कदाचित्) | हिन्द-आर्य, पाश्चात्य | ५५५ | गुजरात, दादरा नगरहवेली च दीव दमण च | gu |
८ | डोगरी | डोग्री | हिन्द-आर्य, वायव्य | २६ | जम्मूकाश्मीरम् | doi |
९ | तमिळ् | तमिऴ् | द्राविडीय | ६९० | तमिळनाडु, पुदुच्चेरी | ta |
१० | तेलुगु | तॆलुगु | द्राविडीय | ८११ | आन्ध्रप्रदेशः, तेलङ्गाणा, पुदुच्चेरी | te |
११ | नेपाली | - | हिन्द-आर्य, औत्तर | २९ | पश्चिमवङ्गः, सिक्किम | ne |
१२ | पञ्जाबी | - | हिन्द-आर्य, वायव्य | ३३१ | देहली, पञ्जाब, पश्चिमवङ्गः, हरियाणा | pa |
१३ | बाङ्गला | बाङ्ला | हिन्द-आर्य, प्राच्य | ९७२ | असम, झारखण्डः, त्रिपुरा, पश्चिमवङ्गः | bn |
१४ | बोडो | बोड़ो | तिब्बती-बर्मी | १४.८ | असम | brx |
१५ | मणिपुरी | मीतै | तिब्बती-बर्मी | १८ | मणिपुर | mni |
१६ | मराठी | - | हिन्द-आर्य, दाक्षिणात्य | ८३० | दादरा नगरहवेली च दीव दमण च, गोवा, महाराष्ट्रम् | mr |
१७ | मलयाळम् | - | द्राविडीय | ३४८ | केरळम्, पुदुच्चेरी, लक्षद्वीपाः | ml |
१८ | मैथिली | - | हिन्द-आर्य, प्राच्य | १३६ | झारखण्डः | mai |
१९ | संस्कृतम् | - | हिन्द-आर्य | ०.२ | उत्तराखण्डः, हिमाचलप्रदेशः | sa |
२० | सान्ताली | सान्ताड़ि | आग्नेय | ७३ | झारखण्डः | sat |
२१ | सिन्धी | - | हिन्द-आर्य, वायव्य | २७ | sd | |
२२ | हिन्दी | - | हिन्द-आर्य, केन्द्रीय | ५२८० | अण्डमाननिकोबारद्वीपसमूहः, उत्तरप्रदेशः, उत्तराखण्डः, गुजरात, छत्तीसगढ, जम्मूकाश्मीरम्, झारखण्ड, दादरा नगरहवेली च दीव दमण च, देहली, पश्चिमवङ्गः, बिहार, मध्यप्रदेशः, राजस्थानं, लदाख, हरियाणा, हिमाचलप्रदेशः | hi |
प्रत्येकायां आधिकारिकभाषायां निर्दिष्टा आधिकारिकलिपिः भवति यस्याः उपयोगेन आधिकारिकप्रयोजनार्थं लिखिता भवति ।
लिपिः | अनुसूचितभाषा(ः) |
---|---|
ओडिया | ओडिया |
ओल्-चिकी | सान्ताली |
कन्नड | कन्नड |
गुजरातीलिपिः | गुजराती |
गुरुमुखी | पञ्जाबी |
तमिळ् | तमिळ् |
तेलुगु | तेलुगु |
देवनागरी | कोङ्कणी, डोगरी, नेपाली, बोडो, मराठी, मैथिली, संस्कृतम्, सिन्धी, हिन्दी |
फारसी-अरबीलिपिः | उर्दू, काश्मीरी |
बाङ्गला-असमियालिपिः | असमिया, बाङ्गला |
मलयाळम् | मलयाळम् |
मीतै | मणिपुरी |
This article uses material from the Wikipedia संस्कृतम् article भारतस्य आधिकारिकभाषाः, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). भिन्नोल्लेखः यावत् न भवेत्, तावत् CC BY-SA 4.0 इत्यत्र उल्लेखो भवति । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki संस्कृतम् (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.