ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳು

ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕಾ ಖಂಡದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಸುಮಾರು ೭೦೦೦ ಕಿ.ಮೀ. ವರೆಗೆ ಹಬ್ಬಿವೆ. ಈ ಶ್ರೇಣಿಯ ಅಗಲ ೨೦೦ ರಿಂದ ೭೦೦ ಕಿ.ಮೀ. ಮತ್ತು ಸರಾಸರಿ ಎತ್ತರ ೪೦೦೦ ಮೀ. (೧೩೦೦೦ ಅಡಿ). ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಶ್ರೇಣಿಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಎರಡೂ ಮಹಾ ಪರ್ವತಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕಾರ್ಡಿಲ್ಲೇರಾ ಓರಿಯೆಂಟಲ್ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಡಿಲ್ಲೇರಾ ಆಸ್ಸಿಡೆಂಟಲ್ ಎಂದು ಈ ಎರಡು ಶ್ರೇಣಿಗಳ ಹೆಸರು. ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕಾದ ಏಳು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ಹಾದು ಹೋಗಿವೆ. ಅರ್ಜೆಂಟೀನಾ, ಚಿಲಿ, ಪೆರು, ಬೊಲಿವಿಯ, ಕೊಲೊಂಬಿಯ, ಇಕ್ವೆಡೋರ್ ಮತ್ತು ಟ್ರಿನಿಡಾಡ್ ಈ ಏಳು ದೇಶಗಳು. ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳು ಏಷ್ಯಾದ ಹೊರಗೆ ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಪರ್ವತಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಶ್ರೇಣಿಯ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಶಿಖರವಾದ ಅಕೊನ್‌ಕಾಗುವಾ ೬೯೬೨ ಮೀ. ( ೨೨,೮೪೧ ಅಡಿ) ಎತ್ತರವಾಗಿದೆ. ಎಕ್ವೆಡಾರ್‌ನ ಚಿಂಬೊರಾಜೋ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯ ಶಿಖರವು ಭೂಮಿಯ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ನೆಲದ ಮೇಲಿನ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ.

ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳನ್ನು ಚಿಲಿ ಮತ್ತು ಅರ್ಜೆಂಟಿನಾಗಳಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿರುವ ದಕ್ಷಿಣ ಆಂಡೆಸ್, ಚಿಲಿ, ಪೆರು ಮತ್ತು ಬೊಲಿವಿಯ ಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿರುವ ಮಧ್ಯ ಆಂಡೆಸ್ ಹಾಗೂ ವೆನೆಜುವೇಲಾ ಮತ್ತು ಕೊಲೊಂಬಿಯಗಳಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿರುವ ಉತ್ತರ ಆಂಡೆಸ್ ಎಂದು ಮೂರು ಭಾಗವಾಗಿ ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆರಿಬ್ಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಅರೂಬಾ, ಬೊನೈರ್ ಮತ್ತು ಕುರಕಾವ್ ದ್ವೀಪಗಳು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವ ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳ ಉತ್ತರದಂಚಿನ ಶಿಖರಗಳಾಗಿವೆ. ಭೂಮಿಯ ಟೆಕ್ಟಾನಿಕ್ ತಟ್ಟೆಗಳ ಸರಿಯುವಿಕೆಯಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿರುವ ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳು ಹಲವಾರು ಸಕ್ರಿಯ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.

 

 

ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿನ ವಾತಾವರಣವು ಸ್ಥಾನ, ಎತ್ತರ ಮತ್ತು ಸಾಗರದಿಂದ ಇರುವ ದೂರದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿವೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಆಂಡೆಸ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ತಂಪಾದ ಹವಾಮಾನವಿದ್ದು ಮಳೆ ಸಾಕಷ್ಟಿದ್ದರೆ ಮಧ್ಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಣ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಿಸಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು ಮಳೆ ಸಹ ಬಲು ಅಧಿಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಅಂತರದಲ್ಲಿಯೇ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹಿಮಾವೃತ ಕೊಟೊಪಾಕ್ಸಿ ಶಿಖರದ ಕೆಲ ಮೈಲಿಗಳ ಅಂತರದಲ್ಲಿಯೇ ಮಳೆಕಾಡುಗಳಿವೆ. ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಹಿಮನದಿಗಳಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಈ ಪರ್ವತಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಟಕಾಮಾ ಮರುಭೂಮಿ ಸಹ ಹುದುಗಿದೆ.

ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳು ಬಲು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಸ್ಯ ವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಸುಮಾರು ೩೦೦೦೦ ಬಗೆಯ ಸಸ್ಯಗಳು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾರು ೧೫೦೦೦ ತಳಿಗಳು ವಿಶ್ವದ ಬೇರೆಡೆ ಕಾಣವು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳ ಜೀವ ವೈವಿಧ್ಯವು ಜಗತ್ತಿನ ಇನ್ನಾವುದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಅಧಿಕವಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೆ ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ತರಭಾಗವನ್ನು ಆವರಿಸಿದ್ದ ಮಳೆಕಾಡುಗಳು ಇಂದು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿವೆ. ಕೊಲೊಂಬಿಯದಲ್ಲಿ ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿ ನಡೆದಿರುವ ಅರಣ್ಯನಾಶ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ಮಲೇರಿಯಾ ರೋಗಕ್ಕೆ ಶಮನವಾದ ಕ್ವಿನೈನ್‌ ಔಷಧಿಯ ಮೂಲವಾದ ಸಿಂಖೋನಾ ಮರಗಳು ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳ ಕೊಡುಗೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ತಂಬಾಕು ಗಿಡ ಮತ್ತು ಆಲೂಗಡ್ಡೆ ಸಹ ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳಿಂದ ಜಗತ್ತಿನ ಬೇರೆ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ರವಾನೆಯಾದವು.

320|right|thumb|ಆಂಡೀಸ್ ಪರ್ವತಶ್ರೇಣಿ

 

ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಪ್ರಾಣಿ ವೈವಿಧ್ಯ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು ೬೦೦ ತಳಿಗಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು, ೧೭೦೦ ಜಾತಿಯ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಮತ್ತು ೬೦೦ ಬಗೆಯ ಉರಗಗಳು ಇಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ೪೦೦ ತಳಿಗಳ ಮೀನುಗಳಿಗೆ ಸಹ ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳು ಆಶ್ರಯ ಒದಗಿಸಿವೆ. ಲಾಮಾಗಳು ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಾಣುವ ಪ್ರಾಣಿ. ಇವನ್ನು ಇಲ್ಲಿನ ಜನರು ಪಳಗಿಸಿ ಭಾರ ಹೊರಲು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಜೊತೆಗೆ ಇವುಗಳ ತುಪ್ಪಳ ಮತ್ತು ಮಾಂಸ ಸಹ ಮಾನವನಿಗೆ ವಾಣಿಜ್ಯವಾಗಿ ಲಾಭದಾಯಕವಾಗಿವೆ. ಭೂಮಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಗೋಲಾರ್ಧದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪಕ್ಷಿಯಾದ ಆಂಡೀಯನ್ ಕಾಂಡರ್ ಆಂಡೆಸ್ ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾಣಬರುತ್ತವೆ.

 

Andes ಸಂಬಂಧಿತ ಮೀಡಿಯಾ ವಿಕಿಮೀಡಿಯ ಕಾಮನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ.

• ಆಂಡೆಸ್ ಭೂಗರ್ಭಶಾಸ್ತ್ರ Archived 2005-09-22 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• ಆಂಡೆಸ್‍‍ನ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಜೀವಿಗಳು Archived 2007-12-14 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕಾದ ಪರ್ವತಶಿಖರಗಳ ಪಟ್ಟಿ