Տիրանա: Ալբանիայի մայրաքաղաք
Տիրանան (ալբ․՝ Tiranë), Ալբանիայի մայրաքաղաքն է և Տիրանա ռետի ադմինիստրատիվ կենտրոնը, երկրի քաղաքական, տնտեսական և մշակութային գլխավոր կենտրոնը։ Տարածքը՝ 30 կմ²։ Հիմնադրվել է 1614 թվականին, 1920 թվականին հռչակվել է երկրի մայրաքաղաք։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Տիրանա | |||||
| Tiranë | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Ալբանիա | ||||
| Հիմնադրված է | 1614 թ. | ||||
| Տվյալ կարգավիճակում | 1614 թվականից | ||||
| Մակերես | 41,8 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 90 մ | ||||
| Խոսվող լեզուներ | ալբաներեն | ||||
| Բնակչություն | 386 420 մարդ (2010) | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1, ամառը UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +355 04 | ||||
| Փոստային դասիչ | 1001–1028 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | TR | ||||
| Պաշտոնական կայք | tirana.gov.al | ||||
| |||||
Պատմություն
Աղբյուրներում առաջին անգամ հիշատակվում է 15-րդ դարում՝ որպես փոքր բնակավայր։
Քաղաքը հիմնադրվել է 17-րդ դարին։ 1920 թվականի հունվարին Տիրանան հռչակվել է Ալբանիայի մայրաքաղաք և կառավարության նստավայր։ 1920-ական թվականներին այնտեղ առաջացել են առաջին արհմիությունները։ 1939 թվականի ապրիլից 1943 թվականի սեպտեմբերը Տիրանան օկուպացրել է Ֆաշիստական Իտալիան, 1943 թվականի սեպտեմբերից՝ Ֆաշիստական Գերմանիան։ Տիրանան ալբան ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարի կենտրոններից էր։
1944 թվականի նոյեմբերի 17-ին ազգային-ազատագրական բանակը քաղաքն ազատագրել է գերմանաֆաշիստական զավթիչներից։
1944 թվականի նոյեմբերի 28-ին Տիրանա է տեղափոխվել ժողովրդա֊դեմոկրատական կառավարությունը, և 1946 թվականի հունվարի 11-ին հռչակվել է Ալբանիայի Ժողովրդական Հանրապետությունը։
Ճարտարապետություն
Տիրանայի հատակագծային կառուցվածքը ճառագայթաձև-օղակային է։ Հին թաղամասերը ծուռ ու մուռ փողոցներով են, բակի խորքում տեղադրված տներով։ Վարչական և մշակութային կենտրոնը կառուցապատվել է 1920-1930-ական թվականներին (Սկանդերբեգի հրապարակի անսամբլը, բանկի, համալսարանի, օպերայի և բալետի թատրոնի շենքերը)։
1953-1958 թվականներին ընդունվել է Տիրանայի վերակառուցման նախագիծը (ճարտարապետներ՝ Դ․ Ատրազիմիրի, Մ․ Մելե)։ Ստեղծվել են ընդարձակ բնակելի համալիրներ, կառուցվել է «Նոր Ալբանիա» կինոստուդիան (1952 թվական, խորհրդային ճարտարապետ՝ Դ․ Լ․ Լավրով)։
Տիրանայում են Տիրանայի համալսարանը (1957 թվականից), գյուղատնտեսական, գեղարվեստի, ֆիզկուլտուրայի համալսարանները, Ալբանիայի գիտությունների ակադեմիան, Ազգային գրադարանը, հնագիտության և ազգագրության, ազգային-ազատագրական պայքարի թանգարանները, օպերայի ու բալետի թատրոնը են։
Արդյունաբերություն
Տիրանայում կենտրոնացած է երկրի արդյունաբերական արտադրանքի նշանակալի մասը։ Կա սննդհամի (այդ թվում՝ ծխախոտի), տեքստիլ արդյունաբերություն, մետաղամշակում ու մեքենաշինություն, կահույքի, ցեմենտի, շինանյութերի արտադրություն, քարածխի արդյունահանում, ջէկ։ Երկաթուղով միանում է Դուրես նավահանգստի և Միլոտի քաղաքի հետ։ Տիրանայի մոտ է Ռինաս օդանավակայանը։
Աղբյուրներ
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տիրանա» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 12, էջ 16)։  |
 | Սա աշխարհագրության մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Տիրանա, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.