Նեոն (լատին․՝ Neon, քիմիական նշանը՝ Ne), պարբերական համակարգի երկրորդ պարբերության 8-րդ խմբի տարր։ Կարգաթիվը՝ 10, ատոմական զանգվածը՝ 20,179։ Նեոնը իներտ գազ Է։ Ատոմի էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքն է 1s22s22p6, p-տարր է։
| |||||
---|---|---|---|---|---|
Ատոմի հատկություններ | |||||
Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվ | Նեոն/ Neon (Ne), Ne, 10 | ||||
Ատոմային զանգված (մոլային զանգված) | ? (38) զ. ա. մ. (գ/մոլ) | ||||
Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա | [He] 2s2 2p6 | ||||
Քիմիական հատկություններ | |||||
Կովալենտ շառավիղ | 58 պմ | ||||
Իոնի շառավիղ | 112 պմ | ||||
Էլեկտրաբացասականություն | 4,4 (Պոլինգի սանդղակ) | ||||
Էլեկտրոդային պոտենցիալ | 0 | ||||
Իոնացման էներգիա (առաջին էլեկտրոն) | 2079,4(21,55) կՋ/մոլ (էՎ) | ||||
Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ | |||||
Հալման ջերմաստիճան | 24,55 Կ | ||||
Եռման ջերմաստիճան | 27,1 Կ | ||||
Մոլյար ջերմունակություն | 20,79 Ջ/(Կ·մոլ) | ||||
Մոլային ծավալ | 16,8 սմ³/մոլ | ||||
Պարզ նյութի բյուրեղային ցանց | |||||
Բյուրեղացանցի կառուցվածք | Կենտրոնացված խորանարդ | ||||
Բյուրեղացանցի տվյալներ | 4,430 | ||||
Դեբայի ջերմաստիճան | 63,00 Կ | ||||
Այլ հատկություններ | |||||
Ջերմահաղորդականություն | (300 Կ) (0,0493) Վտ/(մ·Կ) | ||||
CAS համար | CAS գրանցման համար? |
10 | Նեոն |
20,179 | |
2s22p6 |
Երկրի վրա գտնվում է հիմնականում մթնոլորտում, որտեղ նրա ծավալային պարունակությունը 1,8•10−3 է (մոտ 7,1•1011 տ)։ Մթնոլորտային նեոնը բաղկացած է 20Ne (90,92 %), 21Ne (0,3 %) և 23Ne (8,8 %) կայուն իզոտոպներից։ Արհեստականորեն ստացվել են 17-24 զանգվածային թվերով հինգ ռադիոակտիվ իզոտոպներ։
Նեոնը հայտնաբերել են անգլիացի գիտնականներ Ու․ Ռամզայը և Մ․ Թրավերսը (1898)։ Ուսումնասիրելով հեղուկ օդի դյուրաեռ ֆրակցիայի սպեկտրը, նրանք հայտնաբերել են մինչ այդ անհայտ նեոնի բնորոշ կարմիր գծերը։ Տարրին տվեցին «նեոն» անվանումը, որը հունարենից թարգմանաբար նշանակում է «նոր»։ 1910 թվականի դեկտեմբերին ֆրանսիրացի գյուտարար Ջորջ Կլոդտը ստեղծեց նեոնով լցված գազային լամպ։
Անվանումը ծագել է հունարեն՝ νέος - նոր բառից։
Կա մի լեգենդ, համաձայն որի տարրի անվանումը կապված է Ռամզայի տասներեքերորդ որդու՝ Վիլլի հետ, ով հարցրել է հորը, թե ինչ անվանում է պատրաստվում տալ գազին, նշելով, որ նա ցանկանում է տալ իր անունը լատին․՝ novum -նոր։ Նրա հորը դուր է եկել այդ միտքը, սակայն նա զգացել է, որ neon անունը ավելի լավ կհնչի հունարենով և գազին տրվել է հունարեն անվանումը։
Աշխարհում նեոնը տարածված է անհամաչափ։ Տիեզերքում տարածվածությամբ տարերից 5-րդն է։
Սովորական պայմաններում նեոնը անգույն, անհոտ գազ է, որի խտությունը 0 °C-ում և 760 մմ սնդիկի սյան և ճնշման տակ 0,900 կգ/մ³ Է։ Հալման ջերմաստիճանը՝ -248,6 °C, եռմանը՝ -245,9 °C։ Պինդ նեոնը առաջացնում է խորանարդային բյուրեղական ցանց։ Հեղուկ նեոնի խտությունը 1207 կգ/մ³ է։
Էլեկտրական պարպումով գրգռելիս նեոնը ունի նարնջակարմիր լուսարձակում։ 1 լ ջրում 20 °C-ում լուծվում է 10,5 սմ³։ Նեոնի մոլեկուլը միատոմանի է։ Քիմիապես խիստ պասիվ է, նույնիսկ չի հաջողվել ստանալ նրա հիդրատը՝ Ne•6H20։ Ատոմում արտաքին լրացված Էլեկտրոնային թաղանթ և իոնացման մեծ պոտենցիալ (21,56 Էվ) ունենալու պատճառով նեոնի միացությունների ստացումը խիստ դժվար է (որոշ գիտնականների կարծիքով՝ անհնար)։
Մթնոլորտային նեոնը բաղկացած է 20Ne (90,92 %), 21Ne (0,3 %),22Ne (9,25 %) և 23Ne (8,8 %) կայուն իզոտոպներից։ Արհեստականորեն ստացվել են 17-24 զանգվածային թվերով հինգ ռադիոակտիվ իզոտոպներ, որոնք ունեն կիսաքայքայման փոքր պարբերություն (օրինակ՝ 17Ne-ի T½ = 0,1 վրկ, 24Ne-ի T½ = 3,4 ր)։
Հաստատվել են մի շարք արդյունավետ ընթացող միջուկային ռեակցիաներ, որի ժամանակ այլ տարրերի ատոմները վերափոխվում են 21Ne և 22Ne իզոտոպների.
Նեոնը ստանում են ցածր ջերմաստիճաններում անջատելով օդից։
Նեոնը հիմնականում օգտագործվում է Էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերության մեջ։ Նեոնով լցնում են շիկացման, գազալուսային և ազդանշանային լամպերը։ 40 % նեոն պարունակող ազոտի և հելիումի խառնուրդը օգտագործվում է ռեկլամային լամպեր լցնելու համար։
Օդանավակայանների և նավահանգիստների փարոսներում օգտագործվում են նեոնային աղեղային լամպեր։ Հեռանկարային է հեղուկ նեոնի օգտագործումը ռադիոէլեկտրոնիկայում և ցածր ջերմաստիճաններ ստանալու նպատակով։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 229)։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Նեոն, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.