Неон

Neonum; Ne) — элементтердің периодтық жүйесінің VІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 10, ат. м. 20,179; инертті газдарға жатады. Жерде негізінен атмосфераның құрамында кездеседі, 1 м3 ауада 16 см3 Н. болады. Атмосф. Н. тұрақты үш изотоптан: 20Ne (90, 92%), 21Ne (0,257%), 22Ne (8,82%) тұрады.

10 Фтор ← Неон → Натрий He ↑ Ne ↓ Ar 10Ne
Жай заттың сыртқы бейнесі
Түсі, дәмі мен иісі жоқ инертті газ.
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Неон, 10
Топ, период, блок	18, 2, p
Атомдық масса (молярлық масса)	20,1797(6) м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[He] 2s2 2p6
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8
Атом радиусы	? (38) пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус	58 пм
Ван-дер-Ваальс радиусы	154 пм пм
Ион радиусы	112 пм
Электртерістілігі	4,4 (Полинг шкаласы)
Электродты потенциал	0
Тотығу дәрежелері	0
Иондалу энергиясы	1-ші: 2079,4(21,55) кДж/моль (эВ) 2-ші: 3952.3 кДж/моль (эВ) 3-ші: 6122 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Газ
Тығыздық (қ.ж.)	қатты. 1,444 г/см3 (24,66 к кезінде); сұйық. 1,204 г / см3 (-246 °C кезінде); газ тәрізді. 0,90035 кг/м3 (0 °C кезінде, 101,325 кПа) г/см³
Балқу температурасы	24,55 К; −248,6 °C
Қайнау температурасы	27,1 К; −246,05 °C
Сыни межелі	44,4 К, 2,65 МПа
Булану жылуы	1,74 кДж/моль
Молярлық жылусыйымдылық	20,79 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем	22,4×103 см³/моль
Қаныққан бу қысымы P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000 T (К) 12 13 15 18 21 27
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы	текше бетке бағытталған
Тор параметрлері	4,430 Å
Дебай температурасы	63,00 K
Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік	(300 K) (0,0493) Вт/(м·К)
CAS нөмірі	7440-01-9

Неонды ағылшын ғалымдары У.Рамзай (1852 – 1916) мен М.Траверс сұйық ауаның ұшқыш фракциясын зерттеу кезінде ашқан (1898). Н. қалыпты жағдайда түссіз, иіссіз газ. 0°С-та тығызд. 0,900 г/л, балқу t –248,6°С, қайнау t –245,9°С. Суда ерігіштігі 10,4 мл/л. Қатты Н-ның кристалдық торы кубты. Н. молекуласы бір атомды; атомының сыртқы электрон қабатында 8 электроны бар және олар өте тұрақты. Н-ның хим. қосылыстары синтезделінбеген. Ауаны ыдырату кезінде алынады. Н. негізінен электртех. өнеркәсіпте қолданылады. Н-мен толтырылған қызыл түс беретін шамдар порттарда, әуежайларда, т.б. пайдаланылады. Сұйық Н. төмен температура алу үшін қолданылады.

Неон гелиймен бірге сұйылту және ірі өнеркәсіптік қондырғыларда ауаны бөлу процесінде жанама өнім ретінде алынады. "Неоно-гелий" қоспасын бөлу адсорбция және конденсация және төмен температуралы ректификация есебінен бірнеше тәсілмен жүзеге асырылады.

Адсорбциялық әдіс гелийге қарағанда неон қабілетіне негізделген, сұйық азотпен салқындатылатын белсендірілген көмірмен адсорбциялау. Конденсациялық тәсіл сұйық сутегімен қоспаны салқындату кезінде неонды мұздатуға негізделген, ректификациялық әдіс гелий мен азоттың қайнау температурасының айырмасына негізделген.

Неонды ауадан сұйық ауаны екі рет ректификациялау аппараттарында шығарады. Газ тәрізді неон мен гелий жоғары қысымды колоннаның жоғарғы бөлігінде, яғни 0.55 МПа жуық қысыммен сұйық N2 салқындатылатын дефлегматордың құбыр кеңістігіне берілетін конденсатор-буландырғышта жиналады. Дефлегматордан NE байытылған қоспасы және N2-ден тазарту үшін белсендірілген көмірі бар адсорберлерге жіберілмейді, олардан қыздырғаннан кейін газгольдерге түседі( NE + He құрамы 70% - ға дейін); газ қоспасын шығару дәрежесі 0.5-0.6.