Taraba (Fula: Leydi Taraba) jiha ce a Arewa maso Gabashin Najeriya, sunanta daga sunan Kogin Taraba, ta ratsa kudancin Jihar.
Babban birnin Jihar shi ne Jalingo. Mazauna a jihar galibinsu ƙabilun Mumuye da Fulani da Jukunawa da Marghi da Jenjo da Wurkum da kuma wasu ƙabilu dake a yankin Arewacin Jihar. Yayin da Jukun, Chamba, Tiv, Kuteb da Ichen wadanda aka fi samun su a yankin kudancin jihar. Yankin tsakiyar ya fi mamaye mutanen Mambila, Chamba, Fulani da Jibawa. Akwai sama da kabilu saba'in da bakwai (77) masu mabanbantan harsuna a jihar Taraba da addinai kamar Christian da Musulmi.
Jahar Taraba | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
Wuri | |||||
| |||||
Ƴantacciyar ƙasa | Najeriya | ||||
Babban birni | Jalingo | ||||
Yawan mutane | |||||
Faɗi | 3,066,834 (2016) | ||||
• Yawan mutane | 56.3 mazaunan/km² | ||||
Harshen gwamnati | Turanci | ||||
Labarin ƙasa | |||||
Yawan fili | 54,473 km² | ||||
Sun raba iyaka da | |||||
Bayanan tarihi | |||||
Mabiyi | Jihar Gongola | ||||
Ƙirƙira | 27 ga Augusta, 1991 | ||||
Tsarin Siyasa | |||||
Majalisar zartarwa | Majalisar Zartarwa ta Jihar Taraba | ||||
Gangar majalisa | Taraba State House of Assembly (en) | ||||
Bayanan Tuntuɓa | |||||
Lambar aika saƙo | 660001 | ||||
Kasancewa a yanki na lokaci | |||||
Lamba ta ISO 3166-2 | NG-TA | ||||
Wasu abun | |||||
| |||||
Yanar gizo | tarabastate.gov.ng |
An kafa jihar Taraba ne daga tsohuwar Jihar Gongola a ranar ashirin da bakwai 27 ga watan Agusta shekara ta alif dari Tara da cassa,in da daya 1991, da gwamnatin mulkin soja ta Janar Ibrahim Babangida
Jihar Taraba tana da iyaka da jihar yamma da jihar Nasarawa da jihar Binuwai, arewa maso yamma da jihar Filato, arewa ma jihar Bauchi da jihar Gombe, arewa maso gabas da jihar Adamawa, da kuma kudu da arewa maso yammacin kasar Kamaru.
Binuwai, Daga, Taraba da Ibi sune manyan koguna a jihar. Sun taso ne daga tsaunukan Kamaru, suna takura kusan ɗaukacin faɗin jihar a Arewa da Kudu domin haɗewa da kogin Nijar.
Jihar Taraba ta ƙunshi ƙananan hukumomi guda goma sha shidda (16) (ko ƙananan hukumomi). Zaɓaɓɓun shugabanni ne ke tafiyar da su. Gasu kamar haka:
• Bali
• Donga
• Gashaka
• Gassol
• Ibi
• Jalingo
• Kurmi
• Lau
• Sardauna
• Takum
• Ussa
• Wukari
• Yorro
• Zing
Harsunan Jihar Taraba da LGA ta lissafa:
LGA | Harsuna |
---|---|
Ardokola | Fulfulde, Kona, Mumuye |
Bali | fulfulde ; Fam Harshen Ichen ; Gbaya, Arewa maso Yamma; Jibu ; Jukun Takum ; Kam; Mumuye ; Ndoola ; Chamba Dakka ; chamba leko ; Tiv ; |
Donga | Harshen Ichen, Ekpan, Chamba Leko, Tiv . |
Gashaka | Ndoola, Fulfulde, Chamba Daka; Yamba Tiv |
Gassol | Fulfulde, Wapan, Tiv |
Ibi | Duguri ; Dza, Tiv, Fulfulde, Wanu |
Jalingo | Fulfulde, Kona, Mumuye; |
Karim Lamido | Jenjo Fulfulde ; Dadiya ; Dza; Jiba ; Jira; kodei ; Kulung; Kyak; Laka ; Munga Lelau ; Ku; Mághdì ; Mak ; Munga Doso ; Mumuye; Nyam; Pangseng ; Wurkun-Anphandi ; Shoo-Minda-Nye ; Yandang ; Hõne ; Kwa; Pero; Karimjo. |
Kurmi | Ndoro ; Harshen Ichen ; Harshen Tigun ; Abon ; Bitare . |
Lau | Fulfulde, Dza; Ku; Yandang, Laka |
Takum | Mashi ; Bete ; Harshen Ichen; Jukun Takum; Kapya ; Kpan ; Kpati ; Kuteb ; Lufu ; Harshen Acha; Tiv; Yukuben |
Wukari | Jukun, Ichen Language; Ekpan; Kpati; Kulung; Taron ; Tiv; Wapan |
Sardauna | Fulfulde, Anca ; Batu ; Buru ; Fum ; Lamanso '; Lidzonka ; Limbum ; Mambila ; Mbembe, Tigon ; Mbongno ; Mvanip ; Nde-Gbite ; Ndoola; Ndunda ; Nshi; Somyev; Viti; Wuta; Yamba, kaka |
Yorro | Mumuye, Fulfulde |
Zing | Mumuye, Nyong; Rang; Yandang |
Ussa. Harshen Kuteb
Sauran harsunan da ake magana a jihar Taraba su ne Akum, Bukwen, Esimbi, Fali na Baissa, Jiba, Njerep, Tha, Yandang, Yotti, Ywom.
Babbar sana’ar da al’ummar jihar Taraba ke yi ita ce noma. Kayan amfanin gona da ake nomawa a jihar sun hada da kofi da shayi da gyada da auduga . Ana gona irin su masara, shinkafa, dawa, gero, rogo, da dawa a cikin kasuwanci, ana kiwon shanu, tumaki da awaki da yawa, musamman a yankin Filato na Mambilla, da kuma kwarin Binuwai da Taraba. Suna gudanar da wasu ayyukan noman dabbobi kamar kiwon kaji, kiwon zomo da kiwon alade a cikin adadi mai yawa. Al'ummomin da ke zaune a gabar Kogin Benue, River Taraba, River Donga da Ibi suna kamun kifi duk shekara. Haka kuma ana gudanar da wasu sana’o’i irin su tukwane, sakar tufa, rini, yin tabarma, sassaka, sana’a da sana’a a sassa daban-daban na Jihar.
Jihar Taraba nada makarantu masu yawa , waɗanda sun haɗa da:
Gwamnati ta yi ƙoƙarin inganta wuraren yawon buɗe ido kamar Mambilla Tourist Center, Gumpti Park na Gashaka ; da kuma bikin kamun kifi na Nwunyu a Ibi, wanda aka saba gudanarwa a watan Afrilu na kowace shekara inda ake gudanar da ayyuka irin su tseren kwale-kwale, gasar ninkaya da raye-rayen al’adu. Sauran bukukuwa sune Purma na Chamba a Donga, Takum da raye-rayen al'adun Jibu a Bali, Tagba na mutanen Acha a Takum, Kuchecheb na Kutebs a Takum da Ussa, Kati na Mambilla da sauran jama'a. Taraba ana kiranta da “Kyautata ga al’umma” kasancewar jihar tana da arziki kuma tana da ƙabilu da dama da suka haɗa da Kuteb, Chamba, Yandang, Mumuyes, Mambila, Wurkums, Jenjo, Jukun, Ichen, Tiv, Kaka, Pena, Kambu, kodei . Wawa, Vute, Fulani, Hausa and Ndola .
Wani al'amari mai ban mamaki na tarihi game da Jihar shi ne cewa ta ƙunshi wani yanki na Yankin Mambilla wanda aka sani a matsayin shimfiɗar jariri na Bantu, wanda aka mamaye kusan shekaru dubu biyar zuwa yau (Schwartz, shekara ta 1972; Zeitlyn & Connell, shekara ta 2003).
tsohon Gwamna Darius Dickson Ishaku
Nigerian Post Office- with map of LGAs of the state
Jihohin Najeriya |
Babban birnin tarayyar (Abuja) | Abiya | Adamawa | Akwa Ibom | Anambra | Bauchi | Bayelsa | Benue | Borno | Cross River | Delta | Ebonyi | Edo | Ekiti | Enugu | Gombe | Imo | Jigawa Kaduna | Kano | Katsina | Kebbi | Kogi | Kwara | Lagos | Nasarawa | Neja | Ogun | Ondo | Osun | Oyo | Plateau | Rivers | Sokoto | Taraba | Yobe | Zamfara |
This article uses material from the Wikipedia Hausa / هَوُسَ article Jahar Taraba, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). An samar da dukkan muƙaloli a ƙarƙashin lasisin Creative Commons Attribution/Share-Alike; tana yiwuwa wasu ƙa'idoji su yi tasiri. Ku duba Ka'idojin Amfani na Gidauniyar Wiki domin ƙarin bayani. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Hausa / هَوُسَ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.