Ціхі Акіян: найвялікшы акіян на Зямлі

Абмывае Азію і Аўстралію на захадзе, Паўночную Амэрыку і Паўднёвую Амэрыку на ўсходзе. Акіян мае плошчу 179,7 млн км² (з марамі) — Ціхі акіян займае 46% паверхні вады Зямлі, і 30% паверхні ўсёй плянэты. Экватар падзяляе акіян на паўночную і паўднёвую часткі. Найглыбейшай кропкай у акіяне (і на плянэце ўвогуле) зьяўляецца Марыянская ўпадзіна, глыбіня якой складае 10 911 мэтраў.

Эўрапейцы пачалі дасьледваньне акіяну на пачатку XVI стагодзьдзя, першым быў гішпаскі дасьледнік Васка Нуньес дэ Бальбоа, які перайшоў праз Панамскі пярэсмык у 1513 годзе і назваў акіян Mar del Sur (па-беларуску: Паўднёвае мора). Сёньняшнюю назву акіян мае ад партугальска-лацінскага макаранізма Tepre Pacificum (па-беларуску: Ціхае мора), якім нарок акіян Фэрнан Магелан.

Аб’ём Ціхага акіяну складае прыкладна 662 млн км³. Тэмпэратура вады розьніцца ад адмоўнай ля берагоў Антарктыды да 30 °C ля экватару. Салёнасьць вады таксама зьмяняецца пашыротна. На экватары, аднак, яна меншая, чым у трапічных шыротах з-за ападкаў, якія ідуць круглы год. Бліжэй да палюсоў салёнасьць таксама невялікая з-за малога ўзроўню выпарваньня салёнай вады ў халодным клімаце.

Перамяшчэньне вод Ціхага акіяну ў Паўночным паўшар’і адбываецца па гадзіньнікавай стрэлцы, і супраць гадзіньнікавай стрэлкі ў Паўднёвым паўшар’і.

 

Гаспадарчая дзейнасьць чалавека ў Ціхім акіяне прывяла да забруджваньня ягоных водаў, да зьнясіленьня біялягічных багацьцяў. Гэтак, да канца XVIII стагодзьдзя былі цалкам вынішчаны марскія каровы ў Бэрынгавым моры. У пачатку XX стагодзьдзя на мяжы зьнікненьня знаходзіліся марскія коцікі і некаторыя віды кітоў, цяпер іхны промысел абмежаваны. Вялікую небясьпеку ў акіяне ўяўляе забруджваньне водаў нафтай і нафтапрадуктамі, як асноўнымі забруджвальнікамі, некаторымі цяжкімі мэталамі і адходамі атамнай прамысловасьці. Шкодныя рэчывы разносяцца плынямі па ўсім акіяне. Нават ля берагоў Антарктыды ў складзе марскіх арганізмаў выяўленыя гэтыя рэчывы. Дзесяць штатаў ЗША стала скідаюць свае адходы ў моры. У 1980 годзе падобным спосабам было зьнішчана больш за 160 тысячаў тон адходаў, з тых часоў дадзеная лічба паменшылася.

У паўночнай частцы Ціхага акіяна ўтварылася Вялікая Ціхаакіянская сьмецьцевая пляма з плястыку й іншых адкідаў, сфармаваная акіянічнымі плынямі, якія паступова канцэнтруюць выкінутае ў акіян сьмецьце ў адной вобласьці дзякуючы Паўночна-Ціхаакіянскай сыстэме плыняў. Гэтая пляма цягнецца праз паўночную частку Ціхага акіяна ад кропкі прыкладна ў 500 марскіх мілях ад узьбярэжжа Каліфорніі міма Гаваяў і ледзь не дасягае Японіі. У 2001 годзе маса сьмецьцевых астравоў складала больш за 3,5 мільёнаў тон, а плошча — больш за 1 млн км², што паводле масы перавышала масу зоаплянктона ў шэсьць разоў. Кожныя 10 гадоў плошча звалкі на парадак павялічваецца.

6 і 9 жніўня 1945 году Ўзброенымі сіламі ЗША былі ажыцьцёўлены атамныя бамбаваньні японскіх гарадоў Хірасіма і Нагасакі — адзіныя ў гісторыі чалавецтва два прыклады баявога выкарыстаньня ядзернай зброі. Агульная колькасьць загінуўшых склала ад 90 да 166 тысячаў чалавек у Хірасіме і ад 60 да 80 тысячаў чалавек — у Нагасакі. З 1946 па 1958 гады на атоле Бікіні і Энівэтак (Маршалавы астравы) Злучаныя Штаты Амэрыкі выраблялі ядзерныя выпрабаваньні. Усяго было выраблена 67 выбухаў атамных і вадародных бомбаў. 1 сакавіка 1954 году падчас надводнага выпрабаваньня вадароднай бомбы магутнасьцю 15 мэгатон ад выбуху атрымаўся кратэр 2 км у дыямэтры і глыбінёй 75 м, грыбападобнае воблака вышынёй 15 км і дыямэтрам 20 км. У выніку атол Бікіні быў разбураны, а тэрыторыя падвергнулася найбуйнейшаму ў гісторыі ЗША радыёактыўнаму заражэньню і апрамяненьню мясцовых жыхароў.

  Ціхі акіян — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў