Алесь Разанаў: беларускі паэт, пісьменьнік, перакладнік

Двойчы ляўрэат прэміі «Залаты апостраф» (2012, 2017). Міжнародная адзнака імя Давіда Бурлюка.

Алесь Разанаў
Алесь Сьцяпанавіч Разанаў
Алесь Разанаў выступае ў Менску, сьнежань 2011 г.
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	5 сьнежня 1947(1947-12-05) Сялец, Бярозаўскі раён, Берасьцейская вобласьць, БССР, СССР
Памёр	26 жніўня 2021(2021-08-26) (73 гады) Менск, Беларусь
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	пісьменьнік, перакладнік, паэт, празаік, эсэіст
Гады творчасьці	1961—2021
Жанр	паэзія
Мова	беларуская мова
Дэбют	1961 год
Узнагароды	прэмія Гердэра[d] Міжнародная адзнака імя Давіда Бурлюка[d] Літаратурная прэмія імя Янкі Купалы (1990) Залаты апостраф (2012)
Творы на сайце Knihi.com
Алесь Разанаў у Вікісховішчы

Нарадзіўся ў сям’і службоўцаў у вёсцы Сялец Бярозаўскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Бацька — Сьцяпан Разанаў, паходзіць з Тамбоўскай вобласьці, прыехаў з геадэзічнай экспэдыцыяй да вайны ў Беларусь, дзе й застаўся. У 1966 годзе Алесь Разанаў скончыў Сялецкую сярэднюю школу. У тым жа годзе паступіў на філялягічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту, паралельна працаваў ліцейшчыкам на Менскім заводзе ацяпляльнага абсталяваньня.

У кастрычніку 1968 студэнты БДУ (сярод лідэраў студэнцкае групы былі Разанаў і Віктар Ярац) зьвярнуліся ў ЦК КПБ з патрабаваньнем вярнуць навучаньне на беларускай мове. Мясцовыя лідэры камуністычнае партыі праводзілі курс на татальную русіфікацыю беларускага грамадзтва; беларуская мова разглядалася як непатрэбная й любы выступ у ейную абарону расцэньваўся як нацыяналістычны выклік. Вось чаму справе студэнтаў-філёлягаў быў дадзены ход. На іх было павешана таўро нацыяналістаў, што само па сабе было страшным словам-праклёнам па тых часах. Але кіраўніцтва ЦК КПБ баялася грамадзкага рэзанансу, таму справе рашылі не надаваць палітычную афарбоўку — Разанава й Яраца папросту выключылі з унівэрсытэту.

Дзякуючы падтрымцы Максіма Танка, Уладзімера Калесьніка, які на той час займаў пасаду загадчыка катэдры беларускае мовы й літаратуры ў Берасьцейскім пэдагагагічным інстытуце, ды рэктара БПІ Сяргея Гусака, Разанаву пашчасьціла працягнуць вучобу на філялягічным факультэце Берасьцейскага пэдагагічнага інстытуту, які ён скончыў у 1970 годзе.

У 1970—1971 гадах працаваў настаўнікам беларускае мовы й літаратуры ў Кругельскай сярэдняй школе Камянецкага раёну, дзе разам з вучнямі заснаваў літаратурны гурток. З 1972 году на прафэсійнай літаратурнай працы.

Працаваў у «ЛіМе» і «Роднай прыродзе» (1972—1974), выдавецтве «Мастацкая літаратура» (1974—1986), часопісе «Крыніца» (1994—1999). Віцэ-прэзыдэнт Беларускага ПЭН-цэнтру (з 1989). У 2001 годзе жыў у Гановэры (Нямеччына), у 2003 годзе — у Грацы (Аўстрыя). Пасьля жыў у Беларусі.

 

Ягоныя творы перакладаліся на анґельскую мову амэрыканскай пісьменьніцай Джасьцін Ралей з Паўночнай Караліны.

 

Зборнікі паэзіі:

• «Адраджэньне» (1970) (першапачатковы назоў — «Адрачэньне»)
• «Назаўжды» (1974)
• «Каардынаты быцьця» (1976)
• «Шлях — 360» (1981)
• «Вастрыё стралы» (1988, Літаратурная прэмія імя Янкі Купалы)
• «У горадзе валадарыць Рагвалод» (1992)
• «Паляванне ў райскай даліне» (1994, прэмія «Гліняны Вялес»)
• «Гліна. Камень. Жалеза» (2000)
• «Wortdichte» (2003) (па-нямецку, прэмія Гердэра)
• «Кніга ўзнаўленняў» (2005)
• «Лясная дарога: версэты» (2005)
• «Каб мелі шчасце ўваскрасаць і лётаць: паэмы» (2006)
• «Der Zweig zeigt dem Baum wohin er wachsen soll: gedichte» (2006)
• «Дождж: возера ў акупунктуры: пункціры» (2007)
• «Пчала пачала паломнічаць: вершаказы» (2009)
• «Сума немагчымасцяў: зномы» (2009)
• «Воплескі даланёю адною: пункціры» (2010)
• «З апокрыфа ў канон: гутаркі, выступленні, нататкі» (2010)
• «З Вяліміра Хлебнікава» (2011, тэкст паралельна на беларускай і расейскай мовах)
• «І потым нанава пачаць: квантэмы, злёсы, вершы» (2011)
• «Der Mond denkt, die Sonne sinnt: wortdichte» (2011)
• «Падарунак хроснай маці» (2013)
• «На гэтай зямлі = Auf dieser Erde: версэты» (2015)
• «Галасы тое, што ёсць, шукаюць: пункціры» (2016)
• «Францыск Скарына. Маем найбольшае самі: кніга перастварэнняў Алеся Разанава» (2017)
• «Такая і гэтакі: талакуе з маланкай дождж: пункціры» (2018)
• «Маланка жне, гром малоціць: вершаказы» (2020)

Рабіў пераклады зь летувіскае, баўгарскае, сэрбскахарвацкае, анґельскае ды іншых моваў. Сярод іх пераклад п’есы Ўільяма Шэксьпіра «Сон у Іванаву ноч». Пераклаў на беларускую мову хоку Мацуо Басё.

• Івашчанка, А. Справа Разанава: як у 1968-м трое мінскіх студэнтаў кінулі выклік сістэме // Наша гісторыя. — 2018. — № 5. — С. 36-39. — ISSN 2617-2305.

• Андрэй Хадановіч. (22 жніўня 2022) Вялікі паэт Беларусі, які стварыў знакамітае яйка ў квадраце, новыя жанры і словы Хадановіч
• Купалаўцы. (26 жніўня 2022) Памяці Алеся Разанава Голас
• Біяграфія на Slounik.org
• Дэмакратычная апазыцыя Беларусі (1956—1991). Даведнік, slounik.org

Тэксты

• Слова пра спадчыну Архіўная копія ад 6 лютага 2008 г.
• Вершы на Вершах.ru

Гэта — накід артыкула пра пісьменьніка альбо пісьменьніцу. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.