શિવ મંદિર, બાવકા

દાહોદ)">બાવકા ગામે આવેલું છે. આ મંદિર દાહોદથી ૧૪ કિમીના અંતરે આવેલા ચાંદાવાડા ગામની પાસેના હિરલાવ તળાવ નજીકની એક નાની ટેકરી પર આવેલું છે.

બાવકા શિવ મંદિર
બાવકા શિવ મંદિર
ધર્મ
જોડાણ	હિંદુ
સ્થાન
સ્થાન	બાવકા, દાહોદ જિલ્લો, ગુજરાત
દેશ	ભારત
ગુજરાતમાં બાવકા મંદિરનું સ્થાન
અક્ષાંશ-રેખાંશ	22°45′08″N 74°12′05″E / 22.75221°N 74.20147°E / 22.75221; 74.20147
સ્થાપત્ય
સ્થાપત્ય શૈલી	મારુ ગુર્જર હિંદુ મંદિર સ્થાપત્ય
NHL તરીકે સમાવેશ	ASI રાષ્ટ્રીય મહત્વનું સ્મારક (N-GJ-77)

તેનું બાંધકામ સોલંકી વંશના છેલ્લા શાસક ભીમદેવ (બીજા)ના શાસનકાળ (૧૧૭૮-૧૨૪૦) દરમિયાન કરવામાં આવ્યું હતું. પુરાતત્વવિદ્ મધુસૂદન ઢાંકી તેને મિયાણીના નીલકંઠ મંદિર (સંવત ૧૨૬૦, ઇ.સ. ૧૨૦૪) પછીના સમયનું ગણાવે છે. પરંતુ અહીંથી મળી આવેલો એક શિલાલેખ સંવત ૧૨૯૦ (ઇ.સ. ૧૨૩૪)નો છે. સ્થાનિક દંતકથા અનુસાર આ મંદિર એક દેવદાસીએ એક જ રાતમાં બાંધ્યું હતું. મહમદ ગઝનીએ મંદિરને નુકસાન પહોંચાડ્યું હતું. કેટલાય વર્ષો સુધી આ મંદિર ઉપેક્ષિત રહ્યું હતું અને તેની ઘણી કલાકૃતિઓની ચોરી થઈ ગઈ હતી. આ મંદિર રાષ્ટ્રીય મહત્વના સ્મારક (N-GJ-77) તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું છે અને પુરાતત્વ વિભાગ વડે ૨૦૦૯માં તેનું સમારકામ કરાયું હતું.

પૂર્વાભિમુખ એવું આ મંદિર પંચાયતન પ્રકારનું છે, જેમાં એક મુખ્ય મંદિર અને ચાર પેટામંદિરો તેની ચાર ઉપદિશામાં આવેલા હોય છે.

આ મંદિર તેના સમયગાળાનું શ્રેષ્ઠ મંદિર ગણાય છે. રેતીયા પથ્થરો દ્વારા બનાવાયેલું મંદિર હવે ખંડિત અવસ્થામાં છે. સુણાકમાં આવેલા મંદિર જેવો જ પાયો તે ધરાવે છે પરંતુ તે મોટું કદ ધરાવે છે. મંદિરનો રંગમંડપ પણ ખંડિત અવસ્થામાં છે. શિખર પરની કોતરણી મિયાણીના મંદિર જેવી જ છે, જેથી તેનો સમય નક્કી કરવામાં મદદ થઇ હતી. તેની મૂર્તિઓ અને કોતરણીઓ પરથી પણ તેનો સમય નક્કી થયો છે. મંડપના નાના સ્થંભોની રચના સરળ છે. મંદિરની છત નાશ પામી છે. તૂટેલી છત અને મંડપના અવશેષો નજીકમાં વિખરાયેલા પડેલા છે.

મંદિરની બાહ્ય દિવાલો અને ગર્ભગૃહનું દ્વાર દેવી-દેવતાઓ અને અપ્સરાઓની કોતરણીઓ ધરાવે છે. તે મૂર્તિઓ મોટાભાગે ૬૪ x ૯૫ x ૩૬ સે.મી.નું માપ ધરાવે છે. તેમાં અનેક મૈથુન મૂર્તિઓ છે, જેથી તેને ગુજરાતનાં ખજૂરાહોનું ઉપનામ મળ્યું છે.

•  
  શિલ્પ
•  
  હાથીઓનાં શિલ્પો
•  
  શિલ્પ
•  
  ઉત્તર બાજુ
•  
  આગળની બાજુ
•  
  પાછળની બાજુ