Stefans Grové

Hy word deur baie as een van Afrika se grootste komponiste beskou.

Vroeë lewe en herkoms

Stefans Grové is op 23 Julie 1922 op Bethlehem in die Vrystaat gebore. Sy vader is ’n skoolhoof en sy moeder ’n musiekonderwyseres, van wie hy sy eerste musieklesse ontvang. Op negejarige ouderdom komponeer hy reeds sy eerste musiekstuk. Hy gaan skool by die President Brand Hoërskool in Bloemfontein.

Verdere studie en begin van loopbaan

Ná matrikulasie word hy, op 17-jarige ouderdom, die orrelis van die NG Kerk De Bloem in Bloemfontein. D.J. Roode, sy oom wat later die Hoof van die Departement van Musiekeksamens by Unisa sou word, neem hom nou onder sy vlerke en gee aan hom gevorderde musieklesse. Hy verwerf die Lisensiate in klavier en orrel in 1942 en in dieselfde jaar verwerf hy twee goue medaljes en ’n beker vir komposisie in die Johannesburg Eisteddfod. Van 1942 tot 1944 is hy orrelis en musiekonderwyser in Klerksdorp. Hy voltooi ’n komposisie vir ’n ballet suite vir ’n volle orkes in 1944 en word op sterkte hiervan toegelaat as student aan die Kaapstadse Musiekkollege. Terwyl hy hier studeer is hy ook orrelis by die NG Kerk in Rondebosch.

Een van sy leermeesters in komposisie aan die kollege is die bekende William H. Bell, terwyl sy klavieronderwyser Cameron Taylor en Erik Chisholm ook groot invloed uitoefen op sy ontwikkeling as musikant. Hy raak bevriend met C.H. Weich, musiekkritikus van Die Burger, wat reël dat Stefans sy werk by die Oranje Klub opvoer. Weich skryf hierna dat Stefans se String Quartet in D Major waarskynlik die beste en moeilikste werk is wat tot daardie tyd in Suid-Afrika gekomponeer is. Op 15 April 1945 wy die Musiekkollege ’n konsert aan Grové se komposisies. Nadat hy hier gradueer, bied die Musiekkollege ’n junior lektorskap aan hom, ’n posisie wat hy beklee vanaf 1950 tot 1952. In hierdie tyd is hy dikwels begeleier in die Kaapstad-ateljee van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie en skryf hy resensies en artikels vir Die Burger en Standpunte.

Studie en werk in die V.S.A.

In 1953 verwerf hy die Fullbright-beurs om musiek te studeer aan Harvard Universiteit in Boston in Amerika en hy kry ook ’n beurs om die fluit te bestudeer by die Longy School of Music. Hy verwerf in 1955 ’n M.Mus.-graad by Harvard en wen in opvolgende jare die G. Arthur Knight-prys met sy komposisie van ’n Piano Trio en die New York Bohemian-prys vir sy komposisie van A sonata for Piano and Cello. In 1954 verwerf hy die Margaret Crofts Scholarship wat hom in staat stel om onder Aaron Copeland by Tanglewood te studeer.

Na afloop van sy nagraadse studies in 1955 doseer hy vir ’n jaar aan die avant-garde Baird College en word dan in ’n prestige pos aangestel as lektor in teorie en komposisie by die Peabody Conservatory in Baltimore, ’n pos wat hy etlike jare beklee. In hierdie tyd is hy orrelis en koorleier by die Franklin Street Presbyterian Church in Baltimore. In Februarie 1972 wen hy ’n Educator’s Award, wat jaarliks aan uitstaande Amerikaanse onderwysers toegeken word en word hy opgeneem in die jaarlikse publikasie van “Outstanding Educators of America”.

Terugkeer na Suid-Afrika

Gedurende 1960–1961 besoek hy Suid-Afrika op ’n jaar sabbatsverlof en is tydelik senior lektor by die Potchefstroomse Universiteit en by die Suid-Afrikaanse Musiekkollege in Kaapstad. By die Musiekkollege beklee hy ook tydelik die komposisiepos wat in 1959 vakant gelaat is met Arnold van Wyk se bedanking. In Januarie 1972 keer hy permanent terug na Suid-Afrika en aanvaar ’n tydelike aanstelling by die Musiekkollege. Vanaf Julie 1973 is hy professor in musiekwetenskap aan die Universiteit van Pretoria en is aan hierdie universiteit verbonde totdat hy finaal in doserende hoedanigheid aftree in 2002. Hierna stel die Universiteit van Pretoria hom aan as die musiekskool se inwonende komponis. Hy is ook musiekkritikus vir Rapport en Beeld.

Komposisies

Hy skryf onder andere suiwer instrumentale werke vir soliste, kamer-ensembles en simfonie-orkeste. Wat vokale musiek betref, skryf hy vir solostem en kore. Veral sedert 1972 begin hy om doelbewus Afrika-elemente in sy werke te inkorporeer en werke wat sy Afrosentriese benadering weerspieël is onder andere Liedere en danse van Afrika (1990), Sewe Boesman-liedere vir sopraan en strykkwartet (1990), Gesang van die Afrika-geeste (1993), Afrika Hymnus vir orrel (1995) en Afrika Hymnus II vir orrel (1996). Sy werk kry internasionale erkenning en veral in Wes-Duitsland is daar groot belangstelling in sy werk. Die uitgewer Hofmeister Musikverlag in Leipzig gaan ’n kontrak met hom aan om twee van sy kamermusiekwerke te publiseer, terwyl die Neue Musikverlag in Berlyn twee van sy klavierwerke uitgee. Die Meininger-trio voer sy komposisie vir fluit, tjello en klavier, Sielvoël, landwyd in Duitsland op. Sy Drie betragtinge vir kamerorkes word in Oktober 2007 deur die Baltimore Kamerorkes van die Verenigde State van Amerika by twee geleenthede uitgevoer, terwyl sy Lig en skaduwee vir fluit en klavier in Londen uitgevoer word. Opvoerings van sy werk vind in 2010 ook plaas in die 900 jaar oue Chartres-katedraal in die suide van Frankryk, ’n ou kasteel naby die Bodensee in Duitsland, in Switserland en by ’n internasionale musiekfees in Florence in Italië. Die Unisa-musiekstigting vereer hom in Pretoria deur verskeie konserte te hou waarin uitsluitlik sy werk uitgevoer word.

Persoonlike lewe

In Amerika is hy twee kere getroud en geskei. In 1974 ontmoet hy vir Alison Marquard, destyds aktrise by SUKOVS, en hulle trou in 1977. Twee dogters (onder wie die bekende ballerina en senior solis van die South African Ballet Theatre, Chloë Grové) en ’n seun (Christopher) word uit hierdie huwelik gebore.

Stefans Grové is op Donderdag, 29 Mei 2014 in Pretoria oorlede.

Sy letterkundige arbeid is beperk tot ’n aantal kortverhale, waarvan sommige aanvanklik in tydskrifte verskyn.

Dit word gevolg deur die bundel Oor mense, diere en dinge. Die verhale is hoofsaaklik oor nietige alledaagse gebeurtenisse en mense, maar hy slaag daarin om die beskrywing met ’n medemenslikheid te vul wat aan die verhale universele menswaarde gee, terwyl sy humoristiese aanslag die leeservaring opkikker. Hy is veral meester van onderbeklemtoning en antiklimaks, waardeur die dieper waarde telkens verbloem word, maar tog daardeur ook groter impak maak.

Koos Human neem Die middagdiens op in die bloemlesing Willekeur.

Die Universiteite van die Oranje-Vrystaat en Pretoria ken eredoktorsgrade aan hom toe in erkenning van sy waardevolle bydrae tot Suid-Afrikaanse musiek en onderwys.

Die Akademie ken in 1997 ’n Erepenning aan hom toe vir sy bydrae tot musiek en in 1998 verwerf hy die Helgaard Steyn-prys vir Komposisie.

Die Universiteit van Pretoria vereer hom in 2007 met ’n Creative Output-prys en in 2008 ontvang hy erelidmaatskap van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. KykNet vereer hom in 2011 met ’n Fiesta-toekenning vir sy lewenslange bydrae tot musiek.

In September 2013 ken die Noordwes-Universiteit in Potchefstroom die Kanseliers-medalje aan hom toe ter erkenning van sy bydrae tot Suid-Afrikaanse musiek oor verskeie dekades.

• Oor mense, diere en dinge, 1975

Boeke

• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005

Tydskrifte en koerante

• Anoniem. Première van Grové se ‘Raka’-konsert môre. Plus, 27 Augustus 1998
• Boekkooi, Paul. Konsert vier Grové se 85 jaar. Rapport, 22 Julie 2007
• Fitzpatrick, Marida. Tydlose musiekman. Beeld, 11 Augustus 2007
• Grové, Izak. Grové soek in Afrika na beginsels. Plus, 25 Julie 2002
• Grové, Stefans. Raka, vir klavier en orkes. Insig, Februarie 1996
• Jordaan, Gerrit. Geseënd met gawe vir verbeel, improviseer. Beeld, 5 Junie 2014
• Odendaal, Thys. Komponis Grové vier 75 jaar. Kalender, 23 Julie 1997
• Odendaal, Thys. Merkwaardige profeet (meestal oorsee). Plus, 12 April 2007
• Odendaal, Thys. Grové floreer in Europa. Beeld, 16 Februarie 2011
• Odendaal, Thys. Tydige Grové-eksklusiwiteit. Beeld, 26 September 2011