Pretoria-Pietersburgspoorlyn

Vyf maande nadat die spoorweg voltooi is, breek die Tweede Vryheidsoorlog uit en die ZAR-regering lê beslag op die spoorweg. Na die oorlog kom dit onder die beheer van die Sentraal-Suid-Afrikaanse Spoorweë.

 

Bouwerk begin in 1897 en op 1 Julie 1898 is die eerste 132 km tussen Pretoria en Nylstroom geopen. Drie maande later is die volgende 90 km tussen Nylstroom en Potgietersrus geopen en op 31 Mei 1899 is die laaste 63 km tussen Potgietersrus en Pietersburg geopen. Die spoorlyn begin by die Pretoriastasie waar dit met NZASM se spoornet verbind is. Dit loop verby die die stad aan die wes en volg die Apiesrivier tot by Hammanskraal. Terwyl die Apiesrivier en Pienaarsrivier na die weste draai, loop die spoorlyn na die noorde tot Warmbad waar dit na Nylstroom klim. Toe draai dit aan die noordooste en volg die Nylrivier tot by Potgietersrus. Daar gaan dit oor die Waterberg en dal af tot Pietersburg.

Op 31 Mei 1902, toe die spoorlyn onder Britse beheer gekom het, was sy amptelike lengte 176 myl en 58 kettings (284,4 km)

Op 12 Oktober 1899, 'n paar maande nadat die spoorlyn geopen is, breek die Tweede Vryheidsoorlog uit. Die ZAR-regering lê beslag op die spoorlyn en plaas dit onder beheer van die NZASM met Mauritz de Wildt as bestuurder. De Wildt was destyds ook hoofingenieur met NZASM.. Nadat die Britse magte onder die bevel van Lord Roberts Pretoria op 31 Mei 1900 beset het, het die ZAR-regering hul na Machadodorp gevestig en spoorwegkoetse is vir regeringskantore gebruik en ook om die staatsargiewe te stoor.

Nadat President Kruger na Europa vertrek het, het die ZAR regering na Pietersburg verhuis. Koetse op die Warmbad-Pietersburggedeelte van die spoorlyn is tot 30 Maart 1901 deur die ZAR regering gebruik. terselfdertyd is skade aan die Pretoria Warmbad-gedeelte van die lyn herstel. Op 1 April is Nylstroom deur die Australiese magte beset, Potgietersrus is op 5 April beset en Pietersburg is op 8 April beset. Toe kom die spoorlyn onder die beheer van die Imperial Military Railways (IMR). Afgesien van normale spoorwegdienste, het die treine ook 'n mobiele poskantoordiens gelewer.

Hierna is die IMR se treine ten minste twee keer deur Boerkommando's aangeval. Op 4 Julie 1901 het 'n Boerekommando onder die bevel van Generaal CF Beyers 'n trein by Tobiasspruit, 8 km noord van Naboomspruit aangeval. Op 10 Augustus 1901 het nog 'n Boerekommando, dié keer onder die bevel van Kaptein Jack Hindon en Kaptein Henri Slegtkamp by Haartebeeslaagte, 11 km suid van Naboomspruit 'n gepantserde trein aangeval. Na die Vrede van Vereeniging (31 Mei 1902) word die spoorlyn onder die beheer van die Sentraal-Suid-Afrikaanse Spoorweë geplaas.

In 1895 is 'n konsessie aan Hendrik Jacobus Schoeman toegestaan om die spoorlyn te bou en te bedryf. In 1896 is die Pretoria-Pietersburg Railway Company Limited met 'n kapitaal van £500 000 in die Verenigde Koninkryk gestig en op die Londense beurs gelys om die konsessie te bedryf. Verdere finansiering is verkry deur die uitreiking van skuldbriewe ter waarde van £1 005 400.

Tussen 31 Mei 1899 en 13 Oktober 1899 is 45 611 passassiers en 7402 ton vrag deur die spoorweg vervoer. Die inkomste oor hierdie periode was £25 858 en uitgawe (uitsluitende rente op sy skuldbrieve) was £22,227.

Op 14 November 1903 is die maatskapy deur die Britse Regering ontein. Die Britse regering het die aandeelhouers hul oorspronklikke kapitaal terugbetaal en ook die maatskapy se bate betaal. In opdrag van die Konvensie van Den Haag (1898) is vergoeding aan hulle betaal vir inkomste wat deur die ZAR-regering gewaarborg is. Die bedrag verskuldig aan belasting is uiteindelik in 1908 in die Engelse Hooggeregshof vereffen.

Die PPS het 'n totaal van 15 lokomotiewe bestel maar voordat die laaste vier afgelewer is, het die Tweede Vryheidsoorlog uitgebreek en die PPS het met die NZASM saamgesmelt. Terwyl die spoorweg in aanbou was, is vier saaltenklokomotiewe gekoop vir bouwerk en rangeringswerk. Drie 26 tonner 0-6-0ST lokomotiewe is direk van die vervaardiger en een lokomotief, 'n 0-4-0ST is tweedehands van die NGR gekoop. Die PPS het aflewering van ses hooflynlokomotiewe geneem - vyf 2-6-4T tenklokomotiewe wat nuut gekoop is en 'n tweedehandse 4-6-0T tenklokomotief wat van die Delagoabaai Spoorweg gekoop is. 'n Sesde 2-6-4T tenklokomotief het op die seereis tussen die Verenigde Koninkryk en Suidelike Afrika verlore geraak. Die vervangingslokomotief is in 1900 te Lourenco Marques afgelewer.

In 1898 is drie 4-8-0 tenderlokomotiewe bestel. Hierdie lokomotiewe, wat op die 7de Klas van die Kaapse Regeringspoorweë gebaseer is, is in 1900 aan die Imperiale Militêre Spoorweë gelewer. In 1898 is 'n 46 tonner lokomotief ook van NZASM verkry. Hy het die naam "Prinsloo" gedra.

Notas

Beelde van die Pretoria-Pietersburg Spoorweg

Opening van die spoorlyn op 31 Mei 1899     PPS Lokomotief "President Kruger"     Privaatpassasierswa van die PPS.     PPS trein by Wonderboompoort getrek deur die "Portugese tenk"