Brezjnef-Leerstelling: Sowjet-buitelandse beleid

Dit is geproklameer om die Sowjet-geleide besetting van Tsjeggo-Slowakye vroeër in 1968, met die omverwerping van die hervormingsregering daar, te regverdig. Die verwysings na "sosialisme" beteken beheer deur die kommunistiese partye lojaal aan die Sowjetunie. Sowjet-leier Michail Gorbatsjof het die leerstelling in die laat 1980's verwerp, aangesien die Kremlin die vreedsame omverwerping van kommunistiese bewind in al sy satellietlande in Oos-Europa aanvaar het.

Die beleid is eerste keer en duidelikste uiteengesit deur Sergei Kovalev in 'n Prawda-artikel van 26 September 1968 getiteld "Soewereiniteit en die internasionale verpligtinge van sosialistiese lande". Leonid Brezjnef het dit herhaal in 'n toespraak by die vyfde kongres van die Poolse Verenigde Werkersparty op 13 November 1968, wat gesê het: "Wanneer magte wat vyandiggesind is teenoor sosialisme probeer om die ontwikkeling van een of ander sosialistiese land na kapitalisme te draai, word dit nie slegs 'n probleem van die betrokke land nie, maar 'n gemeenskaplike probleem en bekommernis van alle sosialistiese lande."

Hierdie leerstelling is aangekondig om die inval in Tsjeggo-Slowakye in Augustus 1968 wat die Praagse Lente beëindig het, terugwerkend te regverdig, tesame met vroeëre Sowjet- militêre ingrypings, soos die inval van Hongarye in 1956. Hierdie ingrypings was bedoel om 'n einde te maak aan liberaliseringspogings en opstande wat die potensiaal gehad het om Sowjet-hegemonie binne die Oosblok te kompromitteer, wat deur die Sowjetunie as 'n noodsaaklike en defensiewe en strategiese buffer beskou is ingeval vyandelikhede met NAVO sou uitbreek.

In die praktyk het die beleid beteken dat slegs beperkte onafhanklikheid van die satellietstate se kommunistiese partye toegelaat is en dat niemand toegelaat sou word om die samehorigheid van die Oosblok op enige manier in die gedrang te bring nie. Dit wil sê, geen land kon die Warskouverdrag verlaat of 'n regerende kommunistiese party se monopolie op mag versteur nie. Implisiet in hierdie leerstelling was dat die leierskap van die Sowjetunie vir homself die mag voorbehou het om "sosialisme" en "kapitalisme" te definieer. Na die aankondiging van die Brezjnef-leerstelling is talle verdrae tussen die Sowjetunie en sy satellietstate onderteken om hierdie punte weer te bevestig en om interstaatsamewerking verder te verseker. Die beginsels van die leerstelling was so wyd dat die Sowjets dit selfs gebruik het om hul militêre ingryping in die kommunistiese (maar nie-Warskouverdrag) land Afghanistan in 1979 te regverdig. Die Brezjnef-leerstelling het van krag gebly totdat dit beëindig is met die Sowjet-reaksie op die Poolse krisis van 1980–1981.

Michail Gorbatsjof het geweier om militêre mag te gebruik toe Pole in 1989 vrye verkiesings gehou het en Solidariteit die Poolse Verenigde Werkersparty verslaan het. Dit is vervang deur die tong in kies genoemde Sinatra-leerstelling in 1989, wat verwys na die Frank Sinatra-liedjie "My Way”. Die weiering om in te gryp in die bevryding van die Oos-Europese satellietstate en die Pan-Europese Piekniek het toe gelei tot die val van die Ystergordyn en die grootliks vreedsame ineenstorting van die Oosblok.