Кавказ

Көнсығыш Европа тигеҙлегенән көньяҡта Европа һәм Азия сиген алып тора: Рәсәй Федерацияһы, Грузия, Көньяҡ Осетия, Абхазия, Әзербайжан һәм Әрмәнстан[1] территорияларын үҙенә ала. Көнбайыштан Ҡара диңгеҙ сикләһә, көнсығыштан Каспий диңгеҙе сикләй.

Кергәндә,	Евразия. Үҙ эсенә Төньяҡ Кавказ һәм Төньяҡ Кавказды ала
Майҙаны	яҡынса 400 000 км2
Ил	Әзербайжан Әрмәнстан Гөржөстан Рәсәй Танылмаған һәм өлөшләтә танылған илдәр: Абхазия Нагорный Карабах Көньяҡ Осетия-Алания Республикаһы
Дин	Христиандар — 17 миллион кеше (57 проценты). Мосолмандар — 13 миллион кеше (43 %).

Төньяҡ сигендә Кумо-Маныч соҡоро, Азов диңгеҙе һәм Керчь боғаҙы урынлаша.

Көньяҡ сиге элекке СССР сигенән үтә (хәҙерге көньяҡ биләмәләре Грузия, Әрмәнстан һәм Азербайжан, Төркиә һәм Иран). Биш кавказ илдәре менән шулай уҡ Рәсәй Федерацияһының Төньяҡ Кавказ федераль өлкәһенең майҙанын алғанда 356482 км² тигеҙ.

Тарихи-географик һәм иҡтисади яҡтан, ғәҙәттәгесә Кавказды Төньяҡ Кавказ һәм Көньяҡ Кавказға бүләләр. Төньяҡ Кавказ үҙ эсенә Кавказдың бирьяғын, Оло Кавказдың төньяҡ битләүен алып, күбеһенсә йылға буйынса (көнсығыштағы — Самур йылғаһына тиклем), шулай уҡ көньяҡ-көнбайыш битләүе Баш Кавказ һыртының көньяҡ-көнбайыш төбәктәрен һәм, ғәҙәттәгесә, Кавказдың Ҡара диңгеҙ ярҙарын, Абхазияны алып тора.

Бөгөнгө сәйәси географиянан ҡарағанда (сәйәси-административ бүленеш), Кавказ территорияһы Рәсәй Федерацияһы — Төньяҡ Кавказ араһынан бүленеп , өлөшләтә Кавказ арьяғы буйынса Самур йылғаһынан, шулай уҡ Әзербайжан, Әрмәнстан һәм Грузия илдәре араһынан бүленеп китә. Шулай уҡ Төркиә лә үҙ көнсығыш төбәктәрен Кавказ төбәктәренә индерә.

«Кавказ» исеме (һ. б.-греч. Καύκασος) беренсе тапҡыр боронғо грек авторҙарында осрай. Эсхилдың (VI—V быуаттан беҙҙең эраға тиклем "Прометей " һәм Геродоттың (беҙҙең эраға тиклем V быуат) эштәрендә тап була. Географ Страбон буйынса (Эратосфенға һылтанма менән (беҙҙең эраға тиклем III быуат)), урындағы халыҡ Кавказды Каспийтип атаған һәм Καύκασος исемен барлыҡҡа килеүен раҫлайΚαύκασος.

 

Καύκασος һүҙе ҡайҙан барлыҡҡа килгәне билдәһеҙ, шулай ҙа лингвистар ниндәй ҙә булһа этимология бирергә тырыша, әммә уларҙың күп саҡта үҙ-ара бәйләнештәре юҡ.

Др.-греч. Καύκασος Отто Шрадер һәм Альфонс Неринга буйынса готска. hauhs — «үрге», kaũkas — «ҡалҡыулыҡ», kaukarà — «бейеклек» рус. куча— «өйөр». Шуның менән бергә, совет лингвисы В. А. Никонов билдәләүенсә, Шрадер һәм Неринға этимологиялары раҫлана алмай. Шулай итеп, ниндәй һинд-европа теленән Καύκασος исеме килеп сыҡҡанын дөрөҫ әйтеп булмай.

 

Бөгөнгө сәйәси географиянан ҡарағанда (сәйәси-административ бүленеш), Кавказ территорияһы Рәсәй Федерацияһы — Төньяҡ Кавказ араһынан бүленеп, өлөшләтә Кавказ арьяғы буйынса Самур йылғаһынан, шулай уҡ Әзербайжан, Әрмәнстан һәм Грузия илдәре араһынан бүленеп китә. Шулай уҡ Төркиә лә үҙ көнсығыш төбәктәрен Кавказ төбәктәренә индерә.