Վագների Խումբ: ռուսական մասնավոր ռազմական կազմակերպություն

Վագների խումբ
Ընդհանուր տեղեկություն
Տեսակ	մասնավոր ռազմական կազմակերպություն
Զորքերի տեսակ	հատուկ նշանակության զորքեր
Երկիր	Ռուսաստան
Թվակազմ	1000 (մարտ 2016) 6000 (դեկտեմբեր 2017) 50000 (ապրիլ 2022)
.
Շրաբ	Մոլկին
Անվանված է	Ռիխարդ Վագներ
Մականուն	«վագներցիներ», «երաժիշտեն», «վագներներ», «նվագախումբ»
Կարգախոս	Кровь, честь, родина, отвага, דם, כבוד, מולדת, אומץ և Blood, honor, homeland, courage
Գույներ	կարմիր, սև, սպիակ
Հանդերձանք	գաղտնի
Պատմություն
Ստեղծվեց	2013
Հիմնադիր	Եվգենի Պրիգոժին
Ճակատամարտեր	Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա Սիրիական ճգնաժամ Քաղաքացիական պատերազմ Կենտրոնաֆրիկյան Հանրապետությունում [[ Լիբիայի քաղաքացիական պատերազմ (2011)|Լիբիայի քաղաքացիական պատերազմ]] Ճգնաժամ Հարավային Կորդոֆանում
Հրամանատարներ
Հայտնի հրամանատարներ	Դմիտրի Ուտկին Անդրեյ Տրոշեվ
Կայք	wagnercentr.ru​(ռուս.)

2014 թվականից խմբավորումը գործում է Ուկրաինայի, և, այնուհետև, Սիրիայի տարածքում։ Խումբը զինված է ծանր տեխնիկայով, հրետանով և ռազմական ավիացիայով։

ՄԱԿ-ը և Ֆրանսիան Վագների վարձկաններին մեղադրում են Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետությունում բռնաբարության և կողոպուտի մեջ։ Եվրոպական միությունը և մի շարք այլ երկրներ պատժամիջոցներ են կիրառել մասնավոր ռազմական կազմակերպության դեմ՝ մեղադրելով խումբը Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը խարխլելու, Սիրիայում և Լիբիայում իրավիճակն ապակայունացնելու, ինչպես նաև մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մեջ։

Կազմավորումը գործում է Ռուսաստանի Դաշնության ուժային կառույցների հետ համաձայնեցված, որպես զուգահեռ կամ ստվերային զինված կազմավորում, որը դժվար է պատասխանատվության ենթարկել։ 2022 թվականից այն մասնակցում է Ռուսաստանի Ուկրաինա ներխուժման ռազմական պրոցեսում։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Սպիտակ տան տվյալներով՝ մինչև 2023 թվականի փետրվարի կեսերը, մասնավոր զինված կազմակերպությունները կորցրել են մոտ 30 հազար զինվոր և վիրավոր Ուկրաինայում։

Առաջին անգամ Սանկտ Պետերբուրգի «Fontanka.ru» հրատարակությունը Վագների մասնավոր ռազմական ընկերության մասին գրել է 2015 թվականի հոկտեմբերին։ Ըստ այդ համացանցային աղբյուրի՝ 2013 թվականին Վադիմ Գուսևը և Եվգենի Սիդորովը՝ ՄՌԿ Moran Security Group-ի ռուս մենեջերները, որոնք մասնագիտացված էին ծովահեններից առևտրային նավերի պաշտպանության գործում, գրանցեցին Հոնկոնգում Սլավոնական կորպուս մասնավոր ռազմական կազմակերպությանն և հավաքագրեցին 267 աշխատակից ժամանակավոր աշխատանքի՝ Սիրիայում « հանքավայրերի և նավթատարների պաշտպանման» համար։ Բայց փոխարենը «Սլավոնական կորպուսի» աշխատակիցները ստիպված են եղել մասնակցել այս երկրում տեղի ունեցող քաղաքացիական պատերազմում։ Էս-Սուխնե քաղաքի մոտ «Իսլամի բանակի» ստորաբաժանումների հետ մարտից հետո «Սլավոնական կորպուսը» վերադարձավ Ռուսաստան, որտեղ նրա աշխատակիցները, ինչպես նաև ընկերության սեփականատերերը ձերբակալվեցին վարձկանության հոդվածով։ «Սլավոնական կորպուսի» կողմից վարձված աշխատակիցներից մեկը Դմիտրի Ուտկինն էր, ով մինչև 2013 թվականը ծառայել է Ռուսաստանի Դաշնության Գլխավոր շտաբի գլխավոր տնօրինության հատուկ նշանակության ջոկատներում և այդ ժամանակ ուներ փոխգնդապետի կոչում։ Դրանից հետո՝ 2014 թվականին, Ուտկինի մասին տեղեկություններ սկսեցին առաջանալԼուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունից։ «Ազատություն» ռադիոկայանը նշել է, որ Ուտկինի հետ նույն համատեքստում, միևնույն ժամանակ, առաջին անգամ հիշատակվել է «Վագներ Գրուպ» անունը, որը ծագել է Ուտկինի կողմից ընտրված կեղծանունից («Վագներ»), որն էլ, ըստ Թայմսի, Երրորդ Ռեյխի (Նացիստական Գերմանիայի)նկատմամբ ունեցած իր կիրքի արդյունքն է։ 2017 թվականի օգոստոսին թուրքական պահպանողական Ենի շաֆաք (հայ․՝ Նոր արշալույս) թերթը հոդված է հրապարակել, որտեղ քննարկվում է այն հավանականությունը, որ Ուտկինը միայն անվանական գործիչ է, բայց իրականում այս կազմակերպությունը ղեկավարում է մեկ ուրիշը։

Ըստ The Bell ռուսալեզու ինտերնետ-հրատարակության հետաքննական լրագրության՝ մասնավոր հիմունքներով անկախ բանակ ստեղծելու գաղափարը և դրա գործառնական և նյութատեխնիկական ասպեկտը Եվգենի Պրիգոժինին վստահելու միտքը առաջացել է Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության բարձրաստիճան սպաներից՝ 2010 թվականին Էբեն Բարլոուի՝ Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունում գործող Executive Outcomes ՄՌԿ-ի հիմնադիրի կողմից ներկայացված շնորհանդեսից հետո։ «Թոշակառուների»՝ պաշտոնապես թոշակի անցած, բայց մարտական գործողություններում կոփված ու փորձ ունեցող անվտանգության աշխատակիցների թիմի ստեղծումն այն ժամանակ քննարկվում էր մոտավորապես մեկ տարի։

2014 թվականի առաջին կիսամյակում, Ռուսաստանի Դաշնության կողմից Ղրիմի բռնակցումից հետո, Վագներ խմբավորման միացան մոտ երեք հարյուր հոգի Դոնբասում անջատողականներին և մասնակցեցին Ուկրաինայի արևելքում տեղի ունեցող զինված հակամարտության Իգոր Գիրկինի հրամանատարությամբ։ Վարձկանները մասնակցել են Լուգանսկի օդանավակայանի համար մղվող մարտերում, այնուհետև ոչնչացրել են հայտնի անջատողական դաշտային հրամանատարներին, որոնք անցանկալի էին Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության համար։

2022 թվականի հունիսի 9-ին, Ուկրաինա ռուսական ներխուժման ընթացքում, ըստ բազմաթիվ աղբյուրների, այդ թվում՝ Սերգեյ Գայդայի, Ուկրաինայի զինված ուժերը իբր ոչնչացրել են Կադիևկա քաղաքում գտնվող մարզահամալիրի տարածքը, որտեղ, ըստ նրանց, գտնվում է Վագներ խմբավորման զորաջոկատներից մեկն էր գտնվում։

2022 թվականի օգոստոսին Մոսկվայի Պրեսնենսկի դատարանը անարժանահավատ համարեց «Էխո Մոսկվի» ռադիոկայանի նախկին գլխավոր խմբագիր Ալեքսեյ Վենեդիկտովի խոսքերն այն մասին, որ Պրիգոժինը ՄՌԿ-ի սեփականատերն է։

2022 թվականի սեպտեմբերին համացանցում հայտնվել է գաղութից բանտարկյալների հավաքագրման տեսանյութը։ Այդ նյութում, ենթադրաբար, խոսում էէ Պրիգոժինը։

2022 թվականի սեպտեմբերին Պրիգոժինն առաջին անգամ խոստովանեց, որ ստեղծել է Վագների ՄՌԿ-ն։ Նա նաև հաստատել է, որ իր վարձկանները մասնակցել են բազմաթիվ ռազմական արշավներում, այդ թվում՝ Ուկրաինայում։ Ըստ Պրիգոժինի, նա երկար ժամանակ խուսափում էր խմբի հետ իր կապն ունենալը, որպեսզի չփոխարինի նրա անդամներին, որոնց նա անվանեց «ռուսական հայրենասիրության հիմք»։

2022 թվականի հոկտեմբերին Պրիգոժինն իր մամուլի ծառայության միջոցով հաստատել է «ՄՌԿ Վագներ կենտրոն»-ի Սանկտ Պետերբուրգում ՝ Զոլնայա փողոց, 15 հասցեում բացման բասին։ Ըստ նրա, կենտրոնի առաքելությունն է բարձրացնել Ռուսաստանի պաշտպանունակությունը, այդ թվում՝ տեղեկատվություն։ Կենտրոնի բացումը տեղի է ունեցել 2022 թվականի նոյեմբերի 4-ին։ 2022 թվականի նոյեմբերի 10-ին հայտնի դարձավ, որ Եվգենի Պրիգոժինի Կոնկորդ ընկերությունը դիմել է դատարան՝ «ՄՌԿ Վագներ Կենտրոն»-ը քաղաքապետարանի կողմից շահագործման հանձնելու հրաժարվելու պատճառով։

Վագների խումբը ինքնին նշված չէ ոչ պաշտպանության նախարարության մարմիններում, ոչ էլ իրավաբանական անձանց ռեգիստրում, և նրա մարտիկները չկան անձնակազմի պաշտոնական ցուցակներում։ Ըստ The Bell առցանց հրապարակման՝ Վագների խումբը գաղտնի կերպով վերահսկվում է Ռուսաստանի Դաշնության Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գլխավոր տնօրինության կողմից։ Որոշ ռուս և արևմտյան փորձագետների կարծիքով, «Վագներ խումբը» (ՄՌԿ «Վագներ») իրականում քողարկված ստորաբաժանում է Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության կառուցվածքում, որը, ի վերջո, հաշվետվություն է ներկայացնում Ռուսաստանի Դաշնության կառավարությանը։

«ՌԲԿ»-ի ռուսական հրատարակությունը 2016 թվականին «Վագներ խմբի» տարվա կտրվածքով ծախսերը գնահատել է 5,1-ից մինչև 10,3 միլիարդ ռուբլի։ Ծախսերը ներառում էին աշխատավարձեր, բազայի մատակարարում, կացարան և սնունդ, սարքավորումների միանվագ ծախսեր, զոհերի ընտանիքներին փոխհատուցում։ «Վագների խմբի» աշխատակիցների աշխատավարձերը վճարվում էին կանխիկ, դրանք ոչ մի տեղ պաշտոնապես գրանցված չէին, իսկ զենքի և տեխնիկայի գնումը՝ գաղտնի։ Հրապարակման համաձայն՝ մասնավոր ռազմական կազմակերպությունը ֆինանսավորվում էր ստանում պետության և «բարձրաստիճան գործարարների» կողմից, վերջիններիս թվում էր Սանկտ Պետերբուրգի ռեստորատոր Եվգենի Պրիգոժինը, ով պետական պայմանագրերի ամենախոշոր և հաճախ ստացողներից մեկն էր։

Ինչպես ասվում է BBC-ի ռուսական ծառայության նյութում, Անդրեյ Լիտվինովի հարազատներին փոխհատուցումը, ով, ենթադրաբար, Սիրիայում է եղել, ՄՌԿ Վագների հետ միջև պայմանագիր կնքելով, և մահացել է 2017 թվականին, կազմել է 5 միլիոն ռուբլի։ Եվս 100 հազար ռուբլի վճարվել է հուղարկավորության կազմակերպման համար։

2017 թվականի հունիսին Fontanka-ի առցանց հրատարակությունը հայտնում է, որ Եվգենի Պրիգոժինի հետ կապված «Եվրո Պոլիս» ՍՊԸ-ն Ռուսաստանի էներգետիկայի նախարարության մասնակցությամբ պայմանագիր է կնքել Բաշշար ալ-Ասադի կողմից գլխավորած սիրիական իշխանությունների հետ, համաձայն որի «Եվրո Պոլիս» ՍՊԸ-ն պարտավորվում է ազատագրել սիրիական պաշտոնական կառավարության հակառակորդների կողմից գրավված նավթի և գազի հանքերը, նավթավերամշակման գործարանները և նավթի ու գազի այլ ենթակառուցվածքային օբյեկտները, ապա պաշտպանել դրանք հերթական բռնազավթումներից։ Այդ նպատակով «Եվրո Պոլիս» ՍՊԸ-ն կստանա նավթի և գազի արդյունահանումից ստացված եկամտի քառորդ մասը, ռազմական գործողությունների ծախսերը սիրիական կողմը կփոխհատուցի առանձին։

Present Time հեռուստաալիքի հետաքննության համաձայն, Ուկրաինայի անվտանգության ծառայությունից ստացված փաստաթղթերի հիման վրա, Եվգենի Պրիգոժինի հետ կապված «M-Finance» ՍՊԸ-ն աշխատավարձ է վճարել Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն ուղարկված ռազմական մասնագետներին։

Ֆոնտանկան, BBC-ն և The Bell-ը նշել են, որ Վագները պահեստազորի փոխգնդապետ Դմիտրի Ուտկինն է, ով մինչև 2013 թվականը եղել է Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գլխավոր տնօրինության 2-րդ հատուկ նշանակության ջոկատի 700-րդ առանձին հատուկ նշանակության ջոկատի հրամանատարՌուսաստանի Դաշնությունում (քաղաք Պեչորի, Պսկովի մարզ)։ Պահեստանոց տեղափոխվելուց հետո աշխատել է «Moran Security Group»-ում, մասնակցել «Սլավոնական կորպուսի» սիրիական արշավախմբին 2013 թվականին։

2016 թվականին Դմիտրի Ուտկինը մասնակցել է Կրեմլում Հայրենիքի հերոսների օրվա տոնակատարությանը որպես Արիության շքանշանի ստացող և լուսանկարվել է նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և այլ զինվորական էլիտայի ներկայացուցիչների հետ։ Այս լուսանկարի հրապարակումը, որում ներառված են նաև Ալեքսանդր Կուզնեցովը, Անդրեյ Բոգատովը (Վագներ խմբի 1-ին և 4-րդ ընկերությունների հրամանատարներ) և Անդրեյ Տրոշևը («գործադիր տնօրեն»), սկանդալ է առաջացրել։ Դմիտրի Ուտկինի ներկայությունն այս միջոցառմանը պաշտոնապես հաստատվեց մի քանի օր անց՝ առանց որևէ բացատրության։

2017 թվականի նոյեմբերին ՌԲԿ-ն հայտարարեց Ուտկինին Concord Management and Consulting- ի գործադիր տնօրեն նշանակելու մասին, որը Եվգենի Պրիգոժինի ռեստորանային հոլդինգի կառավարող ընկերությունն է։

Ֆոնտանկան, Znak.com-ը, BBC-ն և The Bell-ը հայտարարեցին Կրասնոդարի երկրամասում (Մոլկինո հրաձգարան) խմբի համար ուսումնական բազայի գոյության մասին, որոնց մարզումները սկսվեցին 2015 թվականի կեսերին։ Հաղորդվել է նաև Գելենջիկում վերականգնողական կենտրոնի գոյության մասին։ Նախկինում ենթադրվում էր, որ այս առողջարանային համալիրը Պրիգոժինի ամառանոցն է։

Շվեդական Dagens Nyheter թերթի հետաքննության համաձայն՝ Վագների խմբավորումն ստանում է Ռուսաստանի ղեկավարության աջակցությունը, ինչի շնորհիվ նրանց հասանելի են ծանր զինատեսակների մի շարք և նրանք կարողանում է շփվել կանոնավոր ռուսական բանակի ներկայացուցիչների հետ։

Ըստ անկախ հետազոտող Քրիս Օուենի, ով վկայակոչում է «Russia Sitting» իրավապաշտպան խմբի ղեկավար Օլգա Ռոմանովային, Վագներ խումբը ստեղծել է «Վայրենի ընկերություն»՝ հավաքագրված ամենադաժան բանտարկյալներից։ Մեջբերման մեջ ասվում էր, որ նոր «վայրի ընկերությունը» գտնվում էր Դոնեցկում և գլխավորում էր Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետություն ներքին գործերի նախարարի՝ Ալեքսեյ Դիկինի կողմից։

Պրիգոժինի հայտարարությունները օտարերկրյա վարձկանների մասին

2022 թվականի վերջից Պրիգոժինը սկսեց տեղեկություններ տարածել արևմտյան երկրներից բազմաթիվ օտարերկրյա վարձկանների մասին, որոնք իբր կռվում էին որպես իր ՄՌԿ-ի մաս։ Պրիգոժինն իր ՄՌԿ-ի կազմում տեղեկություն է տարածել որոշակի «Բրիտանիա» գումարտակի մասին, որում, իբր, կռվում են ԱՄՆ ծովային հետևակի կորպուսի նախկին գեներալը և Ֆինլանդիայի 20 քաղաքացի, նշվել է նաև «Շվեյկի անվան չեխական գումարտակը»՝ Չեխիայից ներգաղթաց չեխ զինվորականներից կազմված զորաջոկատ, նորվեգական «Նիդխյոգ» ջոկատը՝ կազմված ՆԱՏՕ-ի 67 նորվեգացի զինվորականներից (պատրաստ են վերադառնալ Նորվեգիա և ռազմական հեղաշրջում իրականացնել), ինչպես նաև բրիտանացիները, ֆրանսիացիները, լեհերը և ռումինացիները։ Պենտագոնը հերքել է Պրիգոժինի հայտարարությունները ՝ որպես ապատեղեկատվություն։

• Պլատին «ՄՌԿ-ի հերոս»-ի աստղ՝ կազմակերպության բարձրագույն մրցանակն։
• Սև Խաչ «արյան և քաջության համար» / «Քաջության և տղամարդկության համար» - շքանշան .
• «Արիության համար» մեդալ։
• Սիրիայում (Պալմիրայում) և Ուկրաինայի օկուպացված տարածքներում (Լուգանսկում) հուշարձաններ են կանգնեցվել Վագներ խմբավորման վարձկանների պատվին, որպես «ռուս կամավորներ»։
• Մեդալներ «Սոլեդարի գրավման համար» և «Պոպասնայի գրավման համար»։

Ուկրաինա (2014 թվականից)

«Վագներ խմբի» առաջին գործողությունը համարվում է Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությում, Ղրիմում ուկրաինական ստորաբաժանումների գրավումը 2014 թվականին շ։ Բացի այդ, ենթադրվում է, որ խմբավորումը զգալի օգնություն է ցուցաբերել Դոնբասում հակաուկրաինական ռազմական կազմավորումների կազմակերպման գործում։ Ալեքսանդր Բեդնովի մահը նույնպես իբր կապված է «Վագներ խմբի» գործունեության հետ։

«Վագների խմբի» հրամանատարության երեք ներկայացուցիչներ Ազատ Եվրոպա/Ազատություն ռադիոկայանին տված անանուն հարցազրույցում ասել են հետևյալը.

2014 թվականին ընկեր Ստրելկովը գնաց Սլովյանսկ, և շատ մարդիկ ցանկացան օգնել Ստրելկովին։ Նրանք չէին կարող անցնել Ուկրաինայի սահմանը, քանի որ այն ժամանակ սահման կար, և ամբողջ կազմակերպությունը տեղի էր ունենում Դոնի Ռոստովում։ Հենակետ են վարձել, տարել հատուկ ծառայությունների և ՊՆ իրավասու սպաների։ Առաջին ջոկատը՝ «Լուսին» գնաց, 2014 թվականի հունիսին երկրորդը՝ «Տափաստան»։ Դրանք իրականում մինչև 250 հոգանոց խմբակային-մարտավարական խմբեր էին։ Այն ժամանակ ՄՌԿ-ներ չկային, բայց աշխատավարձը վճարված էր։

Դոնբաս «մտած» ջոկատներից մեկը Դմիտրի Ուտկինի ջոկատն էր, որին շուտով սկսեցին կանչել հրամանատարի՝ Վագների կանչով։ Քանի որ «Վագներ խումբը» լավ իրեն ցուցադրել, որոշվեցայն ընդլայնել։

Հրիցակը նաև ասաց, որ Ուկրաինայի պաշտպանության ուժերը կասկած է պատրաստել ՄՌԿ-ի ղեկավար Դմիտրի Ուտկինի համար։

Քաղաքագետ Սերգեյ Սուխանկինը և մյուսները կարծում են, որ Վագների ՄՌԿ-ն պատասխանատու է Մոզգովոյի և Բեդնովի սպանության հարցում։

Սիրիա

BBC-ն հայտնել է, որ 2015 թվականի հոկտեմբերին խումբը վերաբաշխվել է Սիրիա, որտեղ նրանք կորուստներ են կրել ռուսական ռազմաբազայի վրա ականանետային հարձակման ժամանակ։ ՌԲԿ գործակալությունը պնդում էր, որ խմբի մարտիկները մասնակցել են 2017 թվականի մարտին Պալմիրայի ազատագրման պրոցեսում։ Fontanka.ru հրատարակությունը պնդում էր, որ Սիրիայում խմբավորման ընդհանուր թիվը կազմում է 400 մարդ։ «Վագների խմբի» հրամանատարության երեք ներկայացուցիչներ «Ազատություն» ռադիոկայանին տված անանուն հարցազրույցում ասացին, որ «Վագներ խմբի» 2018 թվականի սկզբի դրությամբ զինվորականների թիվը կազմում էր մոտ 2000 մարդ (այլ տվյալներով՝ մինչև 4000)։ Բացի այդ, նրանց մոտ գործուղվել է Կարպատի ջոկատը, որը հիմնականում բաղկացած էր Ուկրաինայի քաղաքացիություն ունեցող կազակներից՝ ևս 300 հոգի։

Fontanka.ru-ն հայտնում է, որ խմբագրության տրամադրության տակ հայտնված «Վագներ խմբի» փաստաթղթերի համաձայն՝ 2015 թվականի աշնանից մինչև 2016 թվականի գարուն խմբի կորուստները կազմել են մոտ 32 զոհ, մոտ 80 ծանր վիրավոր։ Ապրիլի և մայիսի միջև ընկած ժամանակահատվածում ստորաբաժանումները հիմնականում դուրս են բերվել Սիրիայի տարածքից։ Տեղում են մնացել միայն օժանդակ ստորաբաժանումներն ու ռազմական մասնագետները։ Գարնանը ՄՌԿ Վագների և Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության նախարարության միջև հարաբերություններում զգալի վատթարացում տեղի ունեցավ։ Հրետանու հետ փոխգործակցությունը հասցվեց գրեթե զրոյի, ռազմական ավիացիան դադարեցրեց վիրավոր վարձկանների տարհանումը մարտի դաշտից, ինչպես նաև տեղափոխումը Ռոստով։ Fontanka.ru-ի լրագրողները ենթադրում են, որ դա պայմանավորված է բազմաթիվ հրապարակումների ի հայտ գալուց և վարձկանների պատմությունից անջատվելու նախարարության ցանկությամբ։

2017 թվականի սկզբին ՌԲԿ-ն և «Conflict Intelligence Team»-ը (CIT) հայտարարեցին, որ Վագների խմբավորման վեց վարձկաններ մահացել են Սիրիայում տեղի ունեցող քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ։

2018 թվականի փետրվարի 15-ին Սիրիայի Մարդու իրավունքների մոնիտորինգի կենտրոնը (SOHR) հաղորդել է 15 ռուսաստանցիների մահվան մասին, որոնք վարձատրվել էին «Վագներ» մասնավոր ռազմական ընկերության կողմից, զինամթերքի պահեստի պայթյունի հետևանքով Տաբիյա Ջազիրա գյուղում (Դեյր էզ-Զոր նահանգ)։

2022 թվականի սկզբի դրությամբ Սիրիայում Վագների ՄՌԿ-ի ստորաբաժանումների ընդհանուր թիվը կազմում է 3000 մարդ։

Ճակատամարտ Հաշամի մոտ

Արտաքին տեսաֆայլեր
	Репортаж про удар США по бойцам ЧВК Вагнера

2018 թվականի փետրվարի 7-ին Վագներ ՄՌԿ-ի մի քանի ստորաբաժանումներ, որոնք մասնակցել են քաղաքի մոտ տեղի ունեցած բախմանը (Դեյր էզ-Զորի նահանգում), զգալի կորուստներ է կրել, հրետանու և ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի կողմից գործունեության արդյունքում։

Այս բնակավայրը գտնվում էր սիրիական կառավարության ուժերի վերահսկողության տակ և օգտագործվում էր ինչպես դեպի նավթահանքեր շարժվելու նոր ճանապարհ, որոնք նախկինում գրավվել էին ԱՄՆ-ի կողմից ստեղծված և ֆինանսավորվող Սիրիայի դեմոկրատական ուժերը (SDF):

Ըստ ԱՄՆ զինվորականների՝ կառավարամետ ուժերը կենտրոնացել էին միջադեպից մեկ շաբաթ առաջ, իսկ փետրվարի 7-ին տանկերի, հրետանու և ականանետների քողի տակ առաջ էին շարժվել դեպի SDF դիրքերը։ Անմիջապես դրանից հետո կոալիցիայի ներկայացուցիչը թեժ գծի միջոցով կապ է հաստատել Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության նախարարության ներկայացուցչի հետ, որտեղ նրան հավաստիացրել են, որ տարածքում ռուսական զորքեր չկան և ռազմական գործողություններ չեն իրականացվում։ Դրանից հետո ՍԴՍ հրամանատարությունը որոշել է իր պաշտպանության համար օգտագործել ավիացիան։ B-52 ռմբակոծիչները, MQ-9 Reaper անօդաչու թռչող սարքերը, AC-130 կրակային աջակցության ինքնաթիռները, McDonnell Douglas AH-64 ApacheAուղղաթիռները և F-15e կործանիչ-ռմբակոծիչները օգտագործվել են երեք ժամվա ընթացքում, ըստ Սիրիայում ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի գործողությունների հրամանատար գեներալ- լեյտենանտ Ջեֆրի Հարրիգյանի։ Ըստ Պենտագոնի հաշվարկների՝ հարվածների հետևանքով զոհվել է մոտ 100 մարդ, բազմաթիվ տանկեր և հրետանի։

Ռուսական և արևմտյան բազմաթիվ լրատվամիջոցներ հաղորդում են ռուսական մասնավոր ռազմական կազմակերպության մարտիկների շրջանում կորուստների մասին, զոհերը տատանվում են 11-ից 200 հոգու սահմաններում։ Այսպես, ըստ Բլումբերգի կորուստները կազմել են առնվազն 200 մարդ, ըստ Ռոյթերսի՝ 100 զոհված և 200 վիրավոր, CBS (վկայակոչելով ԱՄՆ պաշտպանության նախարարության աղբյուրները), իրանական «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը մահացածներին անվանել է «ռուս ռազմական խորհրդականներ» և Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետություն նախկին դաշտային հրամանատար Իգոր Գիրկին (Ստրելկով)։ «Conflict Intelligence Team»-ի անկախ քննիչների խումբը, հղում անելով սոցիալական ցանցերին, հրապարակել է խմբի չորս զոհված անդամների անունները՝ Ալեքսեյ Լադիգինը՝ Ռյազանից, Ստանիսլավ Մատվեևը և Իգոր Կոսոտուրովը ՝ Ասբեստից, Վլադիմիր Լոգինովը՝ Կալինինգրադից (Կազակական հարյուրապետ Պրեգոլսկի հուտորից)։ Զոհվածների թվում է նաև մոսկվացի Կիրիլ Անանիևը, ով «Ուրիշ Ռուսաստանի» անդամ էր, ով նախկինում մասնակցել է Ուկրաինայի արևելյան պատերազուն «ժողովրդական հանրապետությունների» կողմից, որտեղ նա հասել է ականանետի դասակ հրամանատարի կոչմանը։

2018 թվականի մարտի 2-ին գերմանական « Der Spiegel »-ում հրապարակվել է լրագրողական հետաքննություն Հաշամի մոտ տեղի ունեցած իրադարձությունների մասին ։ Գերմանացի լրագրողները Սիրիայում երկու շաբաթ են անցկացրել՝ զրուցելով ականատեսների ու մարտի մասնակիցների հետ։ Der Spiegel-ը հայտնում է, որ իրենց երկու ապստամբ աղբյուրների վկայությամբ՝ ռուս վարձկանների փոքրաթիվ զորախումբը, որն այդ ժամանակ գտնվում էր Տաբիայում, չի մասնակցել մարտական գործողություններում։ Բայց, այնուամենայնիվ, ըստ նույն ապստամբների, ռազմական բախման ժամանակ 10-ից 20 ռուս է զոհվել։ Դեյր էզ-Զորի միակ խոշոր հիվանդանոցի աշխատակիցը Spiegel-ին հայտնել է, որ մոտ 10 ռուսաստանցիների մարմիններ են հասցվել իրենց հաստատություն։ Հրատարակության աղբյուրների համաձայն՝ հարձակվողների ընդհանուր կորուստը կազմում է մոտ 200 մարդ, որոնցից 80-ը սիրիական բանակի 4-րդ Պանզեր դիվիզիայի զինծառայողներ են, մոտ 100 իրաքցիներ և աֆղաններ և 70 ցեղային մարտիկներ, որոնց մեծ մասը՝ ալ-Բաքիր տոհմի մարտիկներ են։

2018 թվականի փետրվարի 8-ին Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության նախարարությունը ամերիկյան ուժերի պատասխանն անվանել է «հանկարծակի»՝ չհաստատելով ռուսական մասնակցությունը ։ Պաշտպանության նախարարությնում հարվածի պատճառն են համարում այն, որ սիրիական աշխարհազորայինները չեն համաձայնեցրել իրենց գործողությունները Սալխիյա գյուղում ռուսական օպերատիվ խմբի հրամանատարության հետ։

2018 թվականի փետրվարի 12-ին «Վզգլյադը» հայտարարել էր, որ ամբողջ Սիրիայում Վագներ խմբավորման ոչ գունդ (1000 հոգի) կա, ոչ էլ գումարտակ (500 մարդ)։ «Վզգլյադը» հայտնել է, որ «Վագներ» խմբավորման դասակը (30 հոգի) բավական կլինի ամերիկացիների և քրդերի դիրքերի ուղղությամբ առաջխաղացող սիրիական գնդի մարտունակությունն ու ոգին բարձրացնելու համար։ Սակայն, ինչպես հայտնում է Взгляд-ը, չորսից հինգ դասակներից բաղկացած սիրիական ընկերությունը կարող էր ունենալ ընդամենը 120-150 մարդ (քանի որ մարտիկների թիվը գնդին չէր բավարարի) ։

2018 թվականի փետրվարի 13-ին Յաբլոկո կուսակցությունից Ռուսաստանի նախագահի թեկնածու Գրիգորի Յավլինսկին դիմել է Վլադիմիր Պուտինին ՝ պահանջելով հրապարակային զեկույց տալ Սիրիայում Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիների ներկայության և մահվան մասին։ Փետրվարի 14-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի մեկ այլ թեկնածու՝ Քսենյա Սոբչակը, առաջարկեց խորհրդարանական հետաքննություն կազմակերպել։ 2018 թվականի փետրվարի 14-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը խոստովանել է, որ Սիրիայում զինվորական չհանդիսացող Ռուսաստանի որոշակի թվով քաղաքացիներ կարող են լինել, սակայն նրանց շրջանում զանգվածային կորուստների մասին տեղեկությունը սուտ է անվանել։ Փետրվարի 15-ին ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան ընդունել է հարձակման հետևանքով ՌԴ հինգ քաղաքացիների մահվան հավանականությունը՝ ընդգծելով, որ այդ անձինք ռուս զինվորականներ չեն։

Մուհամեդ Թահա Իսմայիլ Ալ-Աբդուլլայի սպանությունը

2017 թվականի հունիսի 30-ին համացանցում տեղադրվեց մի տեսանյութ, որտեղ երևում էր, թե ինչպես են մի քանի մարտիկներ տեխնիկան մուրճով ծեծել է գետնին ընկած քաղաքացիական հագուստով տղամարդուն «Ուսիցս հանում եմ ծանր ավտոմատը, կրակում եմ տղայի, հետո կրակում եմ մորը» երգի ներքո։ Ծեծվածը արաբի տեսք ուներ, իսկ ծեծողները խոսում էին ռուսերեն առանց առոգանության, դեմքը ծածկված է։ Տեսարանը հիշեցնում է սիրիական անապատում գտնվող խարխուլ արդյունաբերական հաստատություն։ 2019 թվականի նոյեմբերին այս տեսանյութի հաջորդ երեք մասերը տեղադրվեցին համացանցում, որտեղ պառկած մարդու գլուխը, ձեռքերը կտրում են, իսկ հետո մարմինը կախում ոտքերից և այրում։ Այս տեսանյութը հայտնի դարձավ համացանցում և շատերը սկսեցին այն օգտագործել, նույնիսկ, որպես մեմ։

Արաբական մամուլին հաջողվել է պարզել, որ սպանվածը Մուհամմեդ Թահա Իսմայիլ ալ-Աբդուլլահն է, որը հայտնի է նաև որպես Համմադի Թահա ալ-Բուտա։ Նա ծնվել է 1986 թվականին Դեր Զորում։ Նա մոբիլիզացվել է Բաշար ալ-Ասադի պահեստային բանակում, նա լքել է ռազմադաշտը, բայց նրան բռնել են։ Սպանության վայրը Jesr Press-ի կողմից նույնականացվում է որպես Շաիր դաշտ Սիրիայի Հոմս մարզում։

Հետաքննություն անցկացնելուց հետո «Նովայա գազետա»-ն ենթադրել է, որ սպանությունը կատարել են «Վագներ խմբի» զինվորականները և պատրաստակամություն է հայտնել հետաքննության նյութերը փոխանցել Ռուսաստանի իրավապահ մարմիններին ։ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովն ասել է. «Մենք որևէ տեղեկություն չունենք և կապ չունենք այդ մարդկանց հետ»։ Հարցին, թե արդյոք ՌԴ քննչական մարմինները կարող են հետաքննություն անցկացնել այս տեղեկատվության վերաբերյալ, ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղարն ասաց. «Եթե անհրաժեշտ համարեն, կանեն» ։ 2023 թվականին Dossier Center-ը Die Welt-ի, Insider-ի, Paris Match-ի և Arte-ի հետ համատեղ հետաքննության արդյունքում պարզել է սպանության բոլոր մասնակիցների անունները, պարզվել է, որ նրանք եղել են ՄՌԿ Վագների 4-րդ գրոհային ջոկատի վարձկաններ, նրանցից ոմանք մահացած են, մյուսները շարունակում են աշխատել ՄՌԿ-ում ։

Սուդան

2017 թվականի դեկտեմբերին BBC-ն հայտարարեց ռուսական ՄՌԿ-ի զիված աշխատակիցների մասնակցության մասին Սուդանի քաղաքացիական պատերազմում, որտեղ նրանք անցան Օմար ալ-Բաշիրի կառավարության կողմը ։

Լիբիա

2020 թվականի մայիսին մի քանի լրատվամիջոց տեղեկատվություն հրապարակեցին Միավորված ազգերի կազմակերպության Լիբիայի պատժամիջոցների կոմիտեի մոնիտորինգի առաքելության զեկույցից, ըստ որի, Լիբիայում Վագներ ՄՌԿ-ի մինչև 1200 վարձկաններ գեներալ Խալիֆա Հաֆթարի բանակի կողմից կռվել են Տրիպոլիի միջազգայնորեն ճանաչված կառավարության դեմ։ Բանախոսներն ընդգծեցին, որ սա ընդամենը մոտավոր ցուցանիշ է, որը հիմնված է «մի քանի տեսողական կոնտակտների և բաց աղբյուրներից առաջացող տեղեկատվության հիման վրա»։ Զեկույցում ասվում է, որ ռուս վարձկանները Լիբիայում գործում են 2018 թվականից՝ «տեխնիկական աջակցություն ցուցաբերելով ռազմական մեքենաների վերանորոգման և մարտական գործողություններին մասնակցելու», մասնավորապես՝ աշխատելով որպես հրետանու դիտորդներ, դիպուկահարներ և «խորհուրդներ տալով էլեկտրոնային հսկողություն հակազդման ոլորտում»։ 2021 թվականի դեկտեմբերին Լիբիայի Գերագույն պետական խորհրդի նախագահը հայտարարեց, որ երկիրը «ունի ՄՌԿ Վագների ավելի քան 7 հազար աշխատակից» և նրանք ունեն 30 ռեակտիվ ինքնաթիռ ։

Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն

Ըստ Present Time հեռուստաալիքի հետաքննության՝ Ուկրաինայի անվտանգության ծառայությունից ստացված փաստաթղթերի հիման վրա Եվգենի Պրիգոժինի հետ կապված M-Finance ՍՊԸ-ն աշխատավարձ է վճարել Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն ուղարկված ռազմական մասնագետներին։ Ռուսաստանի իշխանությունները պաշտոնապես ճանաչել են ռուսների գործուղումը Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն 2018 թվականի մարտին։ Հաղորդվել է, որ 5 զինվորական և 170 ռուս քաղաքացի հրահանգիչներ ուղարկվել են Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն՝ զինվորականներին պատրաստելու համար։ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության ուղղված հարցմանը, թե ով է քաղաքացիական հրահանգիչների գործատուն, ով է վճարում նրանց աշխատանքի, կացարանի համար, արդյոք նշված մասնագետները առնչություն ունեն M-Finance կազմակերպությանը, թե «M Invest» ընկերությունների հետ, նրանք չեն պատասխանել «Current Time»-ին։ 2022 թվականի մայիսի 3-ին Human Rights Watch-ը հրապարակեց զեկույց այն մասին, որ «Վագներ խմբի» ռուս վարձկանները ներգրավված են եղել Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետությունում խաղաղ բնակիչների սպանությանը և խոշտանգումներին։

The Daily Beast-ը, վկայակոչելով Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետության երկու բարձրաստիճան սպաների, զեկուցել է 2022 թվականի հոկտեմբերից Վագներ խմբի կողմից Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետության բանտերում բանտարկյալների հավաքագրման մասին։

2022 թվականի դեկտեմբերին Դմիտրի Սիտին՝ Lobaye Invest-ի համահիմնադիրը, որը կապված էր Պրիգոժինի կազմակերպությունների հետ, սպանվեց։ Պայթուցիկ սարքը առաքվել է փոստով, Սայտին վիրավորվել է։ Նախկինում Դմիտրի Սիտինն ընդգրկված էր Կենտրոնաֆրիկյան Հանրապետությունում ռուս լրագրողների սպանության գործով «Դոսիե» կենտրոնի հետաքննության մեջ։

Լրագրողների սպանություն

2018 թվականի հուլիսի 28-ին երեք անկախ ռուս լրագրողներ գնացին հետաքննական վավերագրական ֆիլմ նկարահանելու «վագներականների» մասին, իսկ հուլիսի 30-ին նրանք սպանվեցին «անհասկանալի հանգամանքներով»։ Վերջինը հայտնի է, որ տեղի վարորդը, ով ուղեկցում էր լրագրողներին, կապված էր Ռուսաստանի քաղաքացի Ալեքսանդր Սոտովի հետ, ով առնչություն ուներ «Վագներ խմբի» և Եվգենի Պրիգոժինի հետ։

Ֆիլմ «Զբոսաշրջիկ»

2021 թվականին «Զբոսաշրջիկ» մարտաֆիլմը թողարկվեց Կենտրոնակաաֆրիկյան Հանրապետությունում ռուս զինվորական հրահանգիչների մասին, որի ընթացքում մի քանի տասնյակ ռուս զինյալներ սպանեցին և վիրավորեցին առնվազն հարյուր տեղացի զինյալների, որոնք հարձակվում էին իրենց բազայի վրա։ Ֆիլմը պարունակում է ՄՌԿ Վագների բազմաթիվ նշաններ, մասնավորապես՝ «Ուրալ» մեքենաները, որոնք օգտագործում էին վագներցիները՝ բնորոշ փոփոխություններով, Պրիգոժինի ինքնաթիռը՝ նույն բորտային համարով։ Meduza հրատարակությունը, վկայակոչելով նկարահանող խմբի, ՄՌԿ Վագների և Պրիգոժինի այլ կառույցների աղբյուրները, գրել է, որ ֆիլմը նկարահանվել է գործարարի փողերով։ Ինքը՝ Եվգենի Պրիգոժինը, Meduza-ի լրագրողի հարցին ի պատասխան «Զբոսաշրջիկը» ֆիլմի և իրական ռուս վարձկանների կապի մասին, նրան անվանել է «ժողովրդի թշնամի», որը «սովետի ժամանակ գնդակահարվել է»։

Մոզամբիկ

2018 թվականին տեղեկություններ հայտնվեցին, որ «Վագներ խմբավորումը» գործում է Մոզամբիկում, որտեղ 2017 թվականից իսլամիստ գրոհայինների հարձակումներ էին տեղի ունենում։ 2019 թվականի հոկտեմբերին տեղեկություններ կային Մոզամբիկում «Վագներ խմբի» հինգ ռուսաստանցիների մահվան մասին։ 2019 թվականի նոյեմբերին The Moscow Times էլեկտրոնային թերթը հայտնել էր, որ Black Hawk մասնավոր ռազմական ընկերության հիմնադիրը և Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն բանակի նախկին փոխգնդապետ Դոլֆ Դորֆլինգը, ինչպես նաև ՕԱՄ ռազմական անվտանգության ընկերության ղեկավար Ջոն Գարթները կորցրել են պայմանագրերը։ Վագների խումբը աշխատելու է Մոզամբիկում։ Նրանք խոստովանել են, որ իրենց ծախսերն ավելի բարձր են, սակայն կասկած են հայտնել ռուսների՝ Մոզամբիկում աշխատելու կարողության վերաբերյալ, քանի որ նրանք տեղյակ չեն տեղական պայմաններին։

Մալի

Եվրոպական միությունը կտրականապես դեմ էր Վագների ՄՌԿ-ի համագործակցությանը 2020 թվականի օգոստոսին տեղի ունեցած հեղաշրջման արդյունքում Մալիում իշխանության եկած զինվորականներին։ Այդ հարցում հատկապես պնդել է Ֆրանսիան, որի զինվորականները 2013 թվականից գտնվում են Սահելի գոտում՝ հակաահաբեկչական գործողության շրջանակներում։ 2021 թվականի հունիսին ֆրանսիական իշխանությունները հայտարարեցին Մալիում իրենց առաքելությունը սահմանափակելու մտադրության մասին, որից հետո Մալիի ղեկավարությունը դիմեց ռուսական ՄՌԿ-ին։ 2021 թվականի սեպտեմբերին մի շարք լրատվամիջոցներ հաղորդեցին, որ Մալիի իշխանությունները պատրաստ են վճարել Վագների խմբին ամսական մոտ 11 միլիոն ԱՄՆ դոլար՝ տեղի զինվորական անձնակազմին վերապատրաստելու և բարձրաստիճան պաշտոնյաներին պաշտպանելու նպատակով։ Ֆրանսիան Ռուսաստանի իշխանություններից պահանջել է կանխել Մալիի և ՄՌԿ Վագների միջև պայմանագրի կնքումը։ Նույն թեման ռուսական կողմի հետ շփումներում բարձրացրել է նաև Եվրոպական միութան արտաքին քաղաքականության ծառայության ղեկավար Ժոզեպ Բորելը։ Ըստ Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովի, Մալիի իշխանությունները իրավական հիմքեր ունեին դիմելու ՌԴ ՄՌԿ-ին՝ ահաբեկչության դեմ պայքարում աջակցելու համար։

2022 թվականի ապրիլին Ֆրանսիան մեղադրեց Վագների խումբը ին սադրանքի մեջ։ Տեղի բնակիչներից մեկը Թվիթթերի իր միկրոբլոգում հրապարակել է Գոսսի ռազմաբազայի մոտ գտնվող ավազով պատված դիակների լուսանկարները՝ ֆրանսիական ուժերին մեղադրելով բազան լքելիս հանցագործություններ կատարելու մեջ։ Ֆրանսիայի գլխավոր շտաբը դա անվանեց տեղեկատվական հարձակում, կասկած առաջացրեց՝ ներգրավելով Վագներ խումբը այն աքաունթում, որում և հայտնվեցին լուսանկարները, և հրապարակվեց անօդաչու սարքի տեսանյութը, որը վրա եվրոպեոիդ ռասայի ներկայացուցիչները ավազով թաղում էին տեղացիների դիակները։

Համաձայն «All Eyes On Wagner» նախագծի՝ վագներցիները զբաղվում էին Մալիում խաղաղ բնակիչների կոտորածներով և կողոպուտներով, իսկ Alpha Development-ը և Marko Mining-ը, կապված ՄՌԿ Վագների հիմնադիր Եվգենի Պրիգոժինի հետ, ակտիվորեն հետախուզում էին երկրում ոսկու արդյունաբերական հանքերը։

Բուրկինա Ֆասո

2022 թվականի սեպտեմբերի 30-ին խմբավորումը նպաստեց ռազմական հեղաշրջմանը Բուրկինա Ֆասոյում։ Հեղաշրջման արդյունքում իշխանության եկավ Կոբրայի հատուկ նշանակության ջոկատի հրամանատար Իբրահիմ Տրաորեն։

Ուկրաինա (2022)

Վլադիմիր Պուտինի, նրա վարչակազմի և պաշտպանության նախարարության հետ Պրիգոժինի միջև լարված հարաբերությունների պատճառով Վագների ՄՌԿ-ն պատրաստ չէր մասնակցել ներխուժմանը։

Ապրիլին, կորուստների և իրադարձությունների դժբախտ ընթացքի պատճառով, ՌԴ ՊՆ-ն ստիպեց Վագների ՄՌԿ-ն վերադարձնել օտարերկրյա առաքելություններից որոշ վարձկանների և տեղափոխել Ուկրաինա, որտեղ ուղարկվեց նաև հիմնական ռազմական կազմը։ Գերատեսչության հսկողության ներքո ՄՌԿ հավաքագրողները տպում էին տարիների աշխատանքի ընթացքում մերժված մարտիկների սև ցուցակները (որոնք նույնպես հրավիրված էին պատերազմի)։ Ըստ BBC-ի ռուսական ծառայության, Վագների խումբը հայտարարել է վարձկանների Ուկրաինա ուղարկելու զանգվածային հավաքագրման մասին, մինչդեռ թեկնածուների համար պահանջների նշաձողը զգալիորեն նվազել է. նրանք պատրաստ են վերցնել ղրիմցիներին, Դոնբասի անջատողական հանրապետությունների բնակիչներին, մարդկանց պարտքերի հետ և նրանք, ովքեր նախկինում ինչ-որ բանի համար պատժվել են Վագների դիվիզիոնում ծառայելու ընթացքում։

Մարտին բրիտանական Թայմս թերթը հայտնել էր, որ հունվարին Բելառուսի տարածքով Ուկրաինա են մտել 2000-ից 4000 «վագներցիներ»։ Նրանցից մոտ 400-ը ուղարկվել են Կիև՝ սպանելու ուկրաինացի 23 բարձրաստիճան քաղաքական գործիչների, այդ թվում՝ նախագահ Վլադիմիր Զելենսկիին, իսկ մնացածը՝ Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետությունին և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունին։ Հրատարակության համաձայն՝ Կրեմլը «առատաձեռն բոնուսներ» է առաջարկել Զելենսկու կառավարության ոչնչացման համար։ Ուկրաինայի հետախուզությունը հրամանի մասին իմացել է շաբաթ առավոտյան, որից հետո Կիևը հայտարարել է «կոշտ» 36-ժամյա պարետային ժամ, որպեսզի քաղաքում հնարավոր լինի որոնել ռուս գործակալների, ասվում է հրապարակման մեջ։

Գերմանական Spiegel ամսագրի տվյալներով՝ Վագներ խմբավորման վարձկանները կադիրովականների հետ միասին մասնակցել են Բուչայում տեղի ունեցած զանգվածային սպանություններում, իսկ վերջիններս գլխավոր դերն են խաղացել։

ՄՌԿ Վագների բնիկները օգտագործվում են որպես հիմնական հարվածային ուժ՝ այդ ստորաբաժանումներ համալրելով օդադեսանտային զորքերով։ Սրա պատճառով վագներյան զորքերը մեծ կորուստներ են կրում։ Լուգանսկի շրջանում մարտերին հիմնականում մասնակցել են վարձկանները։

Պոպասնայայի ՄՌԿ-ի կողմից գրավումից երկու շաբաթ անց Վագները, հավանաբար, առաջին անգամ այլաբանական գովեստի արժանացավ Համառուսաստանյան պետական հեռուստառադիոհեռարձակման ընկերության եթերում (չնայած). Վեստի նեդելիի թղթակից Սերգեյ Զենինը ասաց, որ «նույնիսկ գոյություն ունի «Ռազմական նվագախումբը այս առաջնագծում, որտեղ միշտ շատ թեժ է, բայց որի մասին ոչ մի խոսք»։ Հունիսի վերջին մի շարք հեռագրային ալիքներ հաղորդեցին, որ Պրիգոժինին գաղտնի պարգևատրվել է Ռուսաստանի հերոսի շքանշանով, ըստ Meduza-ի՝ վարձկաններ ռազմաճակատ ուղարկելու համար։

Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարությունը հայտնել է, որ ավելի շատ պատրաստված Վագներ վարձկաններ են նշանակվել «Լիգայի» ՄՌԿ-ում։ Նրանք կկատարեն ամենաբարդ և պատասխանատու առաջադրանքները, որոնք նման են հարձակման ստորաբաժանումներին։

2022 թվականի հուլիսից սկսած մի շարք լրատվամիջոցներ հաղորդում էին Եվգենի Պրիգոժինի նման Ռուսաստանի հերոսի աստղով տղամարդու բանտային գաղութներ այցելելու մասին։ Նրանց խոսքով, նա սկսել է հավաքագրման շրջագայությունը գաղութներից նախկին անվտանգության ուժերի համար, այնուհետև անցել է բարձր անվտանգության հաստատություններ։ Ձեռնարկատերն առաջարկել է բանտարկյալներին մասնակցել ռազմական գործողություններին ՄՌԿ-ների կազմում՝ ներման, քրեական անցյալի հեռացման, ռուսական անձնագրի և կանխիկ վճարումների դիմաց (ամսական 100 հազար ռուբլի, 5 միլիոն ռուբլի մահվան դեպքում)։ Հավաքագրողների այցից հետո Տուլայի և Յարոսլավլի շրջանների երկու գաղութների բանտարկյալները զրկվեցին արտաքին աշխարհի հետ կապից, որը տրամադրվում էր Zonatelecom ծառայության կողմից։ Սեպտեմբերին հայտնվեց մի տեսանյութ, որը հաստատում էր բանտարկյալների հավաքագրումը անձամբ Պրիգոժինի կողմից, նկարահանված Մարի Էլի համար 6 խիստ ռեժիմի գաղութում։

Սեպտեմբերի կեսերին Վագների ՄՌԿ-ն հավաքագրել են առնվազն 5786 մարտիկ 37 ռուսական գաղութներում։ Դրանցից առնվազն 2036 դատապարտյալ դուրս է բերվել։ «Նստած Ռուսաստան»-ի ղեկավար Օլգա Ռոմանովան կարծում է, որ իրականում հավաքագրվել է 11 000 մարդ, իսկ 3000-ը հեռացել է։

Լրագրողական հետաքննությունը, որը հիմնված է հանրությանը հասանելի փաստաթղթերի վրա, եզրակացրել է, որ 2022 թվականի նոյեմբերի սկզբին ավելի քան 500 բանտարկյալներ, որոնք հավաքագրվել էին Վագների խումբ, մահացել են Ռուս-ուկրաինական պատերազմում։ Մահացածների ստույգ թիվը հայտնի չէ ։ 2023 թվականի հունվարի 5-ին ՌԻԱ Նովոստին հրապարակեց տեսանյութ Պրիգոժինի հայտարարությամբ, ըստ որի՝ բանտարկյալների շարքում ՄՌԿ կամավորների առաջին խումբը լրացրեց վեցամսյա պայմանագիր և ստացավ դատվածության վերացում։

2022 թվականի հոկտեմբերին տեղեկություններ հայտնվեցին Ռուսաստանի կողմից օկուպացված Ուկրաինայի Լուգանսկի մարզում և Դոնեցկի մարզում, ինչպես նաև Ռուսաստանի Դաշնության Բելգորոդի մարզում, որը ստացավ «Վագների գիծ» կոչումը, հակատանկային պաշտպանության կառուցման մասին։

2022 թվականի դեկտեմբերին ԱՄՆ պաշտոնյաները հայտնեցին, որ Վագների խումբը Կորեայի Ժողովրդական Դեմոկրատական Հանրապետությունից զենքի (հետևակային հրթիռներ և արկեր) խմբաքանակ է գնել Ուկրաինայի դեմ պատերազմում օգտագործելու նպատակով։ Վերջինիս իշխանությունները հերքում են դա ։

2023 թվականի հունվարին Սերբիայի նախագահ Ալեքսանդր Վուչիչը հայտարարեց, որ Վագներ խմբավորումը պետք է դադարեցնի սերբերին կռվելու համար հավաքագրելու փորձերը։ Սերբիայի պաշտպանության նախարար Միլոշ Վուչևիչը նախազգուշացրել է ռուսական կողմից պատերազմին մասնակցող սերբերի իրավական պատասխանատվության մասին ։

Ըստ Միացյալ Թագավորության պաշտպանության նախարարության 2023 թվականի հունվարի հետախուզության՝ ՄՌԿ-ները Ուկրաինայում մարտերին ներգրավել են 50 000 մարդ, մինչդեռ, ըստ Սպիտակ տան տվյալների, 2023 թվականի փետրվարի կեսերին ՄՌԿ-ները կորցրել են մոտ 30 000 սպանված և վիրավոր անձնակազմի ներկայացուցիչ։

Եվգենի Նուժինի սպանությունը

2022 թվականի նոյեմբերի 13-ին Վագների խմբի հետ կապված հեռագրային ալիքը հրապարակել է բանտարկյալ Եվգենի Նուժինի կոտորածի տեսանյութը։ Տեսանյութում տղամարդն ասում է, որ իրեն առևանգել են Կիևից և «կդատեն»։ Հետո Նուժինի գլխին կապված քարին հարված են հասցնում մուրճով։ Եվգենի Նուժինին հավաքագրել են Վագների ՄՌԿ ռուսական բանտերից մեկում, որտեղ նա պատիժ էր կրում սպանության համար, և ուղարկվել Ուկրաինա։ Սեպտեմբերի սկզբին նա հանձնվեց։ Վագներ խմբավորման սեփականատեր Եվգենի Պրիգոժինը սպանության տեսաերիզն անվանել է «գերազանց ռեժիսորական աշխատանք»՝ հավելելով, որ սպանությունը «արդար» էր։ Ըստ մի բանտարկյալի, որը ներկա է եղել հավաքագրմանը, Պրիգոժինը կոչ է արել վատ վերաբերմունք ցուցաբերել ուկրաինացի ռազմագերիների նկատմամբ։

Նոյեմբերի 15-ին Ռուսաստանի Դաշնությունում մարդու իրավունքների հանձնակատար Տատյանա Մոսկալկովան ասել է, որ Եվգենի Նուժինին մուրճով մահապատժի ենթարկելու տեսանյութը ստուգվում է քննչական մարմինների կողմից։ Նրա խոսքով, «ցանկացած դաժանություն և անօրինություն պետության միջամտություն է պահանջում»։

2017 թվականի հունիսին ՄՌԿ Վագներն ընդգրկվեց ԱՄՆ պատժամիջոցների ցուցակում, ինչը, ինչ-որ իմաստով, օրինականացրեց իր ընդհանուր անվանումը, քանի որ այս ցուցակում այս կազմակերպությունը կոչվում էր PMC Wagner և ընդգրկված էր «Ուկրաինական անջատողականներ» խորագրում։ Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետությունում իր գործողությունների համար ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը խմբավորումը նշանակել է որպես Հատուկ մտահոգության կազմակերպություն՝ Իսլամական պետության, Բոկո Հարամի, թալիբների և ուրիշն հետ միասին։

2022 թվականի փետրվարին Եվգենի Պրիգոժինը դիմում է ներկայացրել Եվրոպական Միության դատարան՝ պահանջելով հանել Վագների ՄՌԿ-ն պատժամիջոցային ցուցակներում ընդգրկելու տեքստը՝ հերքելով Վագների ՄՌԿ-ի գոյությունը ։

Նաև Վագներ խումբը 2022 թվականից՝ Ուկրաինայի վրա հարձակումից հետո, գտնվում է Կանադայի, Ավստրալիայ, Ճապոնիայի, Ուկրաինայի և Նոր Զելանդիայի պատժամիջոցների տակ։

Բացի այդ, Վագներ խմբի առնվազն ութ հրամանատարներ գտնվում են Եվրոպական Միության երկրների և մի շարք այլ երկրների միջազգային պատժամիջոցների տակ՝ Անդրեյ Բոգատովը, Անդրեյ Տրոշևը, Դմիտրի Ուտկինը և այլք ։

Հանցավոր կամ ահաբեկչական կազմակերպության կարգավիճակ շնորհելը

2023 թվականի հունվարին ԱՄՆ ֆինանսների նախարարությունը Վագների խումբ ՄՌԿ-ն հռչակեց անդրազգային հանցավոր կազմակերպություն՝ կապված Ուկրաինայի պատերազմին մասնակցելու, զանգվածային մահապատիժների, բռնաբարությունների, երեխաների առևանգման և ֆիզիկական բռնությունների Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետությունում և Մալիում։ ԱՄՆ պատժամիջոցների տակ էին նաև ՄՌԿ «Վագների» հետ կապված կառույցները, օրինակ՝ Կոնկորդ։

2023 թվականի հունվարի 30-ին Կանադայի Համայնքների պալատը Կանադայի կառավարությանը կոչ արեց Վագներ խմբավորումը ճանաչել որպես ահաբեկչական կազմակերպություն ։

2023 թվականի փետրվարին Միացյալ Թագավորության Ներքին գործերի նախարարությունը սկսեց քննարկել Վագների ՄՌԿ-ին ահաբեկչական կազմակերպության "կոչում" շնորհելու միտքը։

2023 թվականի մարտի 14-ին Լիտվայի Սեյմը միաձայն ընդունել է «Վագներ խմբավորումը» ահաբեկչական կազմակերպություն ճանաչելու մասին որոշումը ։

2020 թվականի հուլիսի 29-ին ԲԵԼՏԱ լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ «Վագներ օտարերկրյա մասնավոր ռազմական ընկերության 32 զինյալներ» Բելառուսի ՊԱԿ-ի « Ալֆա» խմբավորման կողմից ձերբակալվել են Բելոռուսոչկա առողջարանում՝ Բելառուսի մայրաքաղաքից՝ Մինսկից, չորս կիլոմետր հեռավորության վրա, և մեկ մարդ Բելառուսի հարավում։ Հրապարակվել է նաև Ռուսաստանի ձերբակալված քաղաքացիների ազգանունը (նրանցից ոմանք նաև Ուկրաինայի քաղաքացիություն են ունեցել)։ Նրանք ձեռքի ուղեբեռից բացի ունեին «երեք մեծ ծանր ճամպրուկներ, որոնք բեռնված էին մեքենայի մեջ մի քանի տղամարդկանց կողմից»։ Ըստ առողջարանի տնօրինության՝ այցելուներն իրենց վրա ուշադրություն են հրավիրել ռուս զբոսաշրջիկների համար իրենց ոչ բնորոշ պահվածքով և ռազմական ոճի միապաղաղ հագուստով։ Նրանք ոգելից խմիչք չէին օգտագործում, ժամանցի վայրեր չէին այցելում, իրարից հեռու էին մնում՝ փորձելով ուշադրություն չգրավել իրենց վրա, նրանց մեջ ոչ մի կին չկար։ Փոքր խմբերով տղամարդիկ ուշադիր ուսումնասիրել են առողջարանի տարածքն ու շրջակայքը։ Նրանք Մինսկ են ժամանել հուլիսի 25-ին, երկու օր անցկացրել IBB հյուրանոցում և տեղափոխվել Մինսկի մոտ գտնվող առողջարան։ Ձերբակալության օրը Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն Ռուսաստանի Դաշնությունը մեղադրեց «կեղտոտ մտադրությունների» մեջ օգոստոսի 9-ին Բելառուսում կայանալիք նախագահական ընտրությունների նախօրեին։

Հուլիսի 30-ին հայտնի դարձավ, որ Բելառուսում ռուսները կասկածվում են զանգվածային անկարգություններ նախապատրաստելու և ահաբեկչական գործողություններ նախապատրաստելու մեջ։ Մոսկվայի պաշտոնյաները և Բելառուսում ՌԴ դեսպան Դ. Մեզենցևը հերքել են Ռուսաստանի քաղաքացիների մասնակցությունը որևէ անօրինական գործողությունների մեջ և բացատրել են, որ նրանք գտնվում են Մինսկում տարանցիկ ճանապարհով և բաց են թողել հուլիսի 25-ին Ստամբուլ թռած ինքնաթիռը, պահանջել են անհապաղ ազատ արձակել ռուս քաղաքացիներին և վերադարձնել նրանց հայրենիք։ Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի՝ Վ.Վ. Պուտինի մամուլի քարտուղար Դմիտրիյ Պեսկովը Բելառուսի իշխանությունների գործողությունները Մոսկվայում համարել է դաշնակցային հարաբերություններին անհամապատասխան։ Կարճ ժամանակ անց ռուս դիվանագետներին թույլատրվեց տեսակցել ձերբակալվածներին։

Հուլիսի 31-ին Ուկրաինայի գլխավոր դատախազությունը Բելառուսի իրավասու մարմիններին տեղեկացրել է, որ Ուկրաինան կխնդրի արտահանձնել 28 կալանավորների, որոնք կասկածվում են ահաբեկչական կազմակերպությանը մասնակցելու մեջ (Ուկրաինայի Քրեական օրենսգրքի 258-3-րդ հոդված). քրեական պատասխանատվության ենթարկվել Դոնբասում զինված հակամարտության ապօրինի մասնակցության հետ կապված հանցագործությունների համար։

2020 թվականի օգոստոսի 14-ին զեկուցվել է, որ Ռուսաստանի Դաշնության գլխավոր դատախազի՝ Ի. Կրասնովըի, միջնորդության համաձայն՝ Ռուսաստանի երեսուներկու քաղաքացիները, որոնք նախկինում ձերբակալվել են Բելառուսի տարածքում, հատել են Ռուսաստանի սահմանը և գտնվում են Ռուսաստանի Դաշնության տարածքում։ Ռուսաստանի երեսուներորդ քաղաքացին, ով նաև ունի Բելառուսի քաղաքացիություն, մնացել է Բելառուսի տարածքում ։

Ռուսների ամբողջ խմբի պատկանելությունը Վագների ՄՌԿ-ին երբեք չի հաստատվել։

Ենթադրյալ «վագներականների» կալանավորումը Բելառուսում իբր խափանեց գաղտնի գործողությունը, որը համատեղ նախապատրաստում էին Ուկրաինայի, ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի հետախուզական ծառայությունները։ Այս գործողության նպատակն է եղել Ուկրաինայի տարածքում ձերբակալել այն անձանց, ովքեր իբր ներգրավված են եղել Դոնբասում զինված հակամարտության և Դոնեցկի մարզում Մալայզիական ավիաուղիների Boeing 777-ի վթարի մեջ։ Քաղաքական այս գործողության ձախողման մեջ մեղադրվում են Վլադիմիր Զելենսկու թիմի բարձրաստիճան անդամները ։

Ռուսաստանում շահադիտական գործունեությունն արգելված է, այլ երկրի տարածքում զինված հակամարտություններին մասնակցելու համար ՌԴ քրեական օրենսգիրքում նախատեսված է մինչև յոթ տարվա ազատազրկում (հոդված համար 359), վարձկան հավաքագրելու, վերապատրաստելու և ֆինանսավորելու համար՝ մինչև 15 տարի։ Բազմիցս փորձեր են տեղի ունեցել օրինականացնել ՄՌԿ-ների գործունեությունը, 2018 թվականի հունվարին նման օրենքի ընդունման կողմնակից էր ՌԴ արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը։ Ենթադրվում էր, որ օրենսդրական նախաձեռնությունը թույլ կտա ՄՌԿ-ներին մարտիկներին ներգրավվել արտերկրում հակաահաբեկչական գործողություններում և պաշտպանել տարբեր օբյեկտներ, ինչպիսիք են նավթի և գազի հանքերը, արգելել զանգվածային ոչնչացման զենքերի գնումը կամ պահեստավորումը և ներդնել սոցիալական երաշխիքներ (ներկայումս՝ ՄՌԿ-ներում աշխատող անձիք չունեն որևէ իրավունք և արտոնություն, որը նախատեսված է Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի պայմանագրային զինծառայողների համար)։

2022 թվականի դեկտեմբերին, Ռուսաստանի ՊՆ գլխավոր շտաբի հասցեին վագներցիների հերթական բանավոր վիրավորանքից հետո, տեղակալ և գեներալ Վիկտոր Սոբոլևը հայտարարեց, որ Վագների ՄՌԿ-ն «երկար ժամանակ պետք է դրվեր իր տեղում» և հիշեցրեց, որ դա եղել է. «մասնավոր ռազմական ընկերություն, և դա անօրինական է»։

Միջազգային ասպեկտ

Վագներ ՄՌԿ-ի հայտարարումը որպես անդրազգային հանցավոր կազմակերպություն ենթադրում է Վագների բոլոր ակտիվների սառեցում Միացյալ Նահանգներում, ինչպես նաև արգելում ԱՄՆ քաղաքացիների համար Վագների հետ որևէ բիզնես հարաբերություններ հաստատելու։ Սա նշանակում է, որ ԱՄՆ-ն այլևս չի վաճառի ամերիկյան զենք և սարքավորումներ Վագների խմբի ներկայացուցիչներին, և ԱՄՆ քաղաքացիներն այլևս չեն կարող դառնալ կազմակերպության աշխատակից, տրամադրել ֆինանսական կամ նյութական աջակցություն ։ Պատժամիջոցների տակ էին այն ընկերությունները, որոնք կապված էին ՄՌԿ-ի հետ՝ ըստ ԱՄՆ կառավարության։ Խոսքը Terra-Tech տեխնոլոգիական ընկերության, Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետության Sewa Security Services-ի մասին է, որը, ըստ ԱՄՆ գանձապետարանի, վերահսկվում է ՄՌԿ Վագների, և Արաբական Միացյալ Էմիրությունների Kratol Aviation ավիացիոն ընկերության կողմից։ Սահմանափակումները վերաբերում էին նաև մի շարք անձանց, ովքեր, ըստ ԱՄՆ գործակալության, կապված են ՄՌԿ Վագների հետ ։

Նախքան ՄՌԿ Վագների հայտարարություն՝ ՏՊՈ, խումբը 2017 թվականից գտնվում էր ԱՄՆ-ի արգելափակման պատժամիջոցների տակ՝ հիմնված Դոնալդ Թրամփի և Ջո Բայդենի 2017 թվականի թիվ 13667 և 2021 թվականի թիվ 14024 Հարավաաֆրիկյան Հանրապետության վերաբերյալ ։ Եվգենի Պրիգոժինը սահմանափակումների տակ է հայտնվել դեռ 2016 թվականին ։

• Марат Габидуллин (дед Мартин) В одну реку дважды. Сирийская война глазами русского наёмника. — Екатеринбург: Гонзо, 2022. — 288 с. — ISBN 978-5-904577-90-2