Արաբներ (արաբ․՝ العرب ալ-արաբ), ժողովուրդ, որը բնակվում է Արաբական աշխարհում։ Նրանք հիմնականում ապրում են Արևմտյան Ասիայի, Հյուսիսային Աֆրիկայի, Սոմալի թերակղզու և Հնդկական օվկիանոսի կղզիների Արաբական երկրներում։
Արաբներ العرب al-ʿarab | |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Արաբական պետությունների լիգա | |||||||||||||||||||||
Ընդհանուր քանակ | |||||||||||||||||||||
ավելի քան 450 000 000 | |||||||||||||||||||||
Բնակեցում | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Լեզու(ներ) | |||||||||||||||||||||
Արաբերեն | |||||||||||||||||||||
Հավատք(ներ) | |||||||||||||||||||||
Իսլամ, Քրիստոնեություն | |||||||||||||||||||||
Բարեկամական էթնիկ խմբեր | |||||||||||||||||||||
Հրեաներ |
Արաբներն առաջին անգամ հիշատակվել են մ. թ. ա. իններորդ դարի կեսերին որպես Արաբական թերակղզու ցեղեր։ Սկզբնական շրջանում արաբները եղել են Ասորեստանի կազմում (մ. թ. ա 911–612 թվականներ) և նրան հաջորդած Բաբելոնի (մ. թ. ա 626–539 թվականներ), Աքեմենյանների (մ. թ. ա 539–332 թվականներ), Սելևկյանների և Պարթևաստանի տիրապետության տակ։ Արաբական ցեղերը, որոնցից հայտնիներն էին Ղասանիդները և Լախմիդները, սկսեցին բնակություն հաստատել Սիրիական անապատի հարավում 3-րդ դարից Հռոմեական և Սասանյան կայսրությունների ժամանակ։ Ավանդաբար համարվում է, որ արաբները սերում են Իսմայելից, ով Աբրահամի որդին էր։ Արաբական անապատը համարվում է արաբների ծննդավայրը։ Կան նաև այլ արաբական խմբեր, որոնք տարածվել են ցամաքով և գոյություն ունեն հազարամյակներ։
Մինչև Բարեպաշտ խալիֆների պետության (632–661 թթ.) հզորացումը, «Արաբ» կոչում էին Արաբական թերակղզու և Սիրիական անապատի կենտրոնական և հյուսիսային մասում ապրող յուրաքանչյուր մեծ քոչվոր Սեմիթական ժողովրդի։ Ներկայումս արաբ կոչում են մեծ թվով մարդկանց, որոնց հայրենիքը Արաբական աշխարհն է, չնայած արաբերենը և արաբների մշակույթը սփռվել է Արաբական արշավանքների ժամանակ 7-րդ և 8-րդ դարերում և մեծ թվով ժողովուրդներ արաբացվել են։ Արաբները ստեղծեցին Բարեպաշտ խալիֆների (632–661 թթ.), Օմայյան (661–750 թթ.) և Աբբասյան (750–1258 թթ.) խալիֆայությունները, որոնց սահմանները արևմուտքում ձգվում էին մինչև Ֆրանսիայի հարավ, արևելքում` Չինաստան, հյուսիսում` Անատոլիա և հարավում` Սուդան։ Այն ամենամեծ ցամաքային կայսրություններից մեկն էր պատմության մեջ։ 20-րդ դարի սկզբին Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Օսմանյան կայսրությունը վերացավ, որի տիրապետության տակ էր Արաբական աշխարհը Մամլուքների սուլթանությունից հետո 1517 թվականից։ Օսմանյան կայսրությունը մասնատվեց տարբեր պետությունների, այդ թվում ներկայիս արաբական պետությունների։ Արաբական լիգան հիմնադրվել է 1945 թվականի մարտի 22-ին։
Ներկայումս արաբները բնակվում են Արաբական լիգայի 33 արաբական երկներում։ Արաբական աշխարհի տարածքը կազմում է 13 միլիոն կմ², Ատլանտյան օվկիանոսից հարավից մինչև Արաբական ծով արևելք, Միջերկրական ծովից հյուսիսից մինչև Սոմալի թերակղզի և Հնդկական օվկիանոս հարավից։ Բացի արաբական երկրների բնակչությունից արաբները ունեն մեծ սփյուռք։ Արաբները ունեն սեփական լեզուն, ճարտարապետությունը, արվեստը, գրականությունը, երաժշտությունը, պարը, խոհանոցը, զգեստները, հասարակությունը, սպորտը և ավանդույթները։ Ամբողջ աշխարհում արաբների թիվը հասնում է 450 միլիոնի։ Նրանք թվաքանակով աշխարհում երկրորդ ժողովուրդն են Հան ազգությունից հետո։
Արաբները բաժանվում են խմբերի ըստ կրոնական ուղղվածության և փորձառության։ Նախաիսլամական ժամանակաշրջանում արաբները դավանում էին հեթանոսական կրոններին։ Որոշ ցեղեր ընդունել էին Քրիստոնեություն կամ Հուդայականություն։ Ներկայումնս արաբների 93%-ը դավանում է Իսլամ և կան մեծ թվով Քրիստոնեական փոքրամասնություններ։ Արաբ մուսուլմանները հիմնականում պատկանում են Սուննի, երբեմն նաև՝ Շիա, Իբադի և Ալավինական ուղղություններին։ Քրիատոնյա արաբները հիմնականում հետևում են Արևելյան Քրիստոնեական եկեղեցիներին, ինչպիսիք են Հույն ուղղափառ եկեղեցիները կամ Հույն կաթոլիկ եկեղեցիները։ Այլ ավելի փոքր կորնական փոքրամասնություններից են Բահաի հավատացյալները և Դրուզները։
Արաբները մեծ ազդեցությունն են ունեցել ժամանակակից և հնագույն աշխարհների տարբեր ոլորտների զարգացման մեջ, ինչպես օրինակ արվեստը և ճարտարապետությունը, լեզուն, փիլիսոփայությունը, դիցաբանությունը, էթիկան, գրականությունը, քաղաքականությունը, բիզնեսը, երաժշտությունը, պարը, կինոն, դեղագործությունը, գիտությունը և տեխնոլոգիան։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արաբներ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 677)։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Արաբներ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.