Λεοπάρδαλη: Αιλουροειδές στην Αφρική και στην Ευρασία

Είχε κυνηγηθεί πολύ από τον άνθρωπο για την όμορφή της γούνα, αλλά πλέον προστατεύεται με ειδικούς νόμους. Ζει στην Αφρική και στην Νότια Ασία, ενώ παλαιότερα ζούσε και στην Ευρώπη (ίσως υπάρχει ακόμα στην περιοχή του Καυκάσου), ακόμα και στην Ελλάδα, μέχρι και την Ισπανία. Η ευρωπαϊκή κατανομή της λεοπάρδαλης των σπηλαίων P.p.spelaea, η οποία είχε αρκετά κοινά μορφολογικά χαρακτηριστικά με την λεοπάρδαλη του χιονιού, κατά το Ύστερο Πλειστόκαινο περιελάμβανε περιοχές από τις ακτές τις Μεσογείου, στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία, μέχρι το Βερολίνο και τη νότια Αγγλία, στα βόρεια. Η λεοπάρδαλη των σπηλαίων φαίνεται να εξαφανίστηκε κατά τη μετάβαση από το Πλειστόκαινο στο Ολόκαινο, με τα πιο πρόσφατα ευρήματα στην Ελλάδα (Αττική) να χρονολογούνται στο 15.000 - 5.000 π.Χ.. Κατά τους ιστορικούς χρόνους η λεοπάρδαλη είχε εξαφανισθεί από τα Βαλκάνια και ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι υπάρχουν στην Ασία, αλλά όχι στην Ευρώπη. Στην πρόσφατη ιστορία όμως, στο ελληνικό νησί της Σάμου υπάρχουν σποραδικές καταγραφές λεοπαρδάλεων (με συχνή σύγχυση με την τίγρη, λόγω της χρήσης τοπικά της λέξης καπλάνι για τη λεοπάρδαλη, που στα τούρκικα κυριολεκτικά σημαίνει τίγρη), προερχόμενων από τη χερσόνησο της Μυκάλης, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την αναφορά του Tournefort, ο οποίος επισκέφτηκε το νησί το 1700, του Κρητικίδη που περιγράφει μια λεοπάρδαλη που παγιδεύτηκε το 1836 και μία που θανατώθηκε το 1862 και του Erhard που αναφέρει ότι μια λεοπάρδαλη πυροβολήθηκε το 1858. Η λεοπάρδαλη του 1862 είναι αυτή που θανατώθηκε από την οικογένεια Γλιαρμή, στο σπήλαιο Καπλανοφωλιά και αφού βαλσαμώθηκε από έναν ιερέα, μετά από δεκαετίες κατέληξε στο μουσείο των Μυτιληνιών, για να αποτελέσει τη έμπνευση για το μυθιστόρημα Το καπλάνι της βιτρίνας. Η λεοπάρδαλη ανήκει στο γένος Panthera, στο ίδιο γένος ανήκουν το λιοντάρι (Panthera leo), η τίγρη (Panthera tigris) και ο ιαγουάρος (Panthera onca).

Λεοπάρδαλη Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: Ύστερο Πλειόκαινο ή Κατώτερο Πλειστόκαινο- Σήμερα
Κατάσταση διατήρησης
Προ Απειλής (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata) Ομοταξία: Θηλαστικά (Mammalia) Τάξη: Σαρκοφάγα (Carnivora) Οικογένεια: Αιλουρίδες (Felidae) Γένος: Πάνθηρ (Panthera) Είδος: P. pardus
Διώνυμο
Panthera pardus (Πάνθηρ ο πάρδος) Λινναίος, 1758
Παρούσα και ιστορική κατανομή της λεοπάρδαλης (κόκκινο = παρουσία, μωβ = πιθανή παρουσία, πουά = πιθανή εξαφάνιση, ροζ = εξαφάνιση)

Το αγγλικό όνομα «leopard» προέρχεται από το παλαιό γαλλικό leupart (λιουπάρτ), που προέρχεται από το λατινικό leopardus (λεοπάρντους) και απο το αρχαίο ελληνικό λεόπαρδος (λέων + πάρδος = λιοντάρι με βούλες). Το γενικό όνομα Πανθέρα (Panthera) προέρχεται απο το λατινικό panther, εκ του οποίου προέκυψε το panthera, το οποίο αναφέρεται σε ένα δίχτυ κυνηγιού άγριων θηρίων που χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους σε μάχες, και το οποίο προήλθε από το ελληνικό πάνθηρ, δηλαδή αυτός που θηρεύει τα πάντα. Το φωνητικά παρόμοιο σανσκριτικό pândara (πάνταρα) σημαίνει ωχροκίτρινο, υπόλευκο ή λευκό. Το λατινικό όνομα pardus (πάρντους) αναφέρεται σε έναν αρσενικό πάνθηρα. Η λέξη pardus πιστεύεται ότι προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό παρδαλωτός που σημαίνει "με κηλίδες".

Η λεοπάρδαλη έχει μήκος σώματος κοντά στα 2,1 μέτρα, με την ουρά να καταλαμβάνει τα 90 εκ. Τα αρσενικά ζυγίζουν από 37 εως 90 kg με ύψος 60 εως 70 cm, ενώ τα θηλυκά είναι ελαφρύτερα, ζυγίζοντας από 28 εως 60 kg με ύψος 57 εως 64 cm. Παρότι θεωρείται το μικρότερο από τα τέσσερα μεγάλα αιλουροειδή του γένους panthera (Λιοντάρι, Τίγρης, Ιαγουάρος, Λεοπάρδαλη), είναι το δυνατότερο αναλογικά με το μέγεθος και το βάρος του (εάν δηλαδή είχαν όλα τα παραπάνω υποείδη το ίδιο σωματικό βάρος και μέγεθος, η λεοπάρδαλη θα υπερτερουσε σε σωματική (μυϊκή) δύναμη).

Συνήθως, οι λεοπαρδάλεις είναι μεγαλύτερες σε περιοχές όπου βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, χωρίς περιορισμό του ανταγωνισμού από μεγαλύτερους θηρευτές όπως το λιοντάρι και η τίγρη. Ορισμένες λεοπαρδάλεις στη Βόρεια Αφρική υποτίθεται ότι ήταν τόσο μεγάλες όσο τα Βερβερικά λιοντάρια. Το 1913, μια εφημερίδα της Αλγερίας ανέφερε ότι μια σκοτωμένη λεοπάρδαλη φαίνεται να υπολογίστηκε περίπου στα 275 εκατοστά συνολικού μήκους. Προς σύγκριση, τα μεγέθη των αρσενικών λιονταριών κυμαίνονται απο 266 εως 311 cm από το κεφάλι μέχρι το τέλος της ουράς.

Η ταχύτητα του εν λόγω αιλουροειδους φτάνει μέχρι και τα 58 χλμ. την ώρα, ενώ έχει επιπλέον την ικανότητα να πραγματοποιεί άλματα μήκους έως και 6 μέτρων. Ο συνδυασμός δύναμης, ταχύτητας αλλά κυρίως η εξαιρετική ικανότητα του συγκεκριμένου είδους να κινείται εντελώς αθόρυβα χωρίς να γίνεται αντιληπτό από τα πιθανά θηράματα του, όπως και μοναδική δυνατότητα του (σε σχέση με τα υπόλοιπα είδη αιλουροειδων του γένους panthera) να σκαρφαλώνει με ευκολία και να κινείται πάνω στα δέντρα και τα κλαδιά αυτών, καθιστούν τη λεοπάρδαλη ή πάνθηρα έναν από τους ικανότερους και πιο επιτυχημένους θηρευτές του ζωικού Βασιλείου.

Όσον αφορά τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους, το τρίχωμα των πανθήρων μπορεί να έχει δύο χρώματα: να είναι μαύρο (τα άτομα αυτού του είδους είναι γνωστοί και ως μαύροι πάνθηρες, ή πάνθηρες σκέτο), ή σκούρο κίτρινο, με μαύρες κηλίδες που στο κέντρο τους έχουν κίτρινο.

Η λεοπάρδαλη ζευγαρώνει όλη την διάρκεια του χρόνου. Η εγκυμοσύνη διαρκεί γύρω στις 100 μέρες, και στο τέλος το θηλυκό γεννάει απο 2 εώς 4 μικρά (συνήθως 3), τα οποία αρχικά είναι τυφλά. Τα μικρά μένουν με τους γονείς τους μέχρι να ενηλικιωθούν.

Ακολουθώντας την πρώτη περιγραφή του Λινναίου, 27 υποείδη λεοπάρδαλης είχαν προταθεί από φυσιοδίφες, μεταξύ του 1794 και του 1956. Από το 1996, μόνο 8 υποείδη είχαν θεωρηθεί ως έγκυρα, σύμφωνα με μιτοχονδριακή ανάλυση, ενώ αργότερα είχε προστεθεί και η Αραβική λεοπάρδαλη.

Το 2017, η Ομάδα Ταξινόμησης Αιλουρίδων, της Ομάδας Ειδικών στις Αιλουρίδες, αναγνώρισε τα ακόλουθα 8 υποείδη ως έγκυρα, θεωρώντας την λεοπάρδαλη της βόρειας Κίνας ταυτόσημη με την λεοπάρδαλη του Αμούρ:

Subspecies	Distribution	Image
Αφρικανική λεοπάρδαλη (P. p. pardus) (Linnaeus, 1758)	Είναι το πιο διαδεδομένο είδος λεοπάρδαλης και είναι αυτόχθονο στο μεγαλύτερο τμήμα της Υποσαχάριας Αφρικής, ενώ ιστορικά υπήρχε και στην μεσογειακή, βόρεια Αφρική.
Ινδική λεοπάρδαλη (P. p. fusca) (Meyer, 1794)	Είναι αυτόχθονη της Ινδικής υποηπείρου, της Μιανμάρ και του νότιου Θιβέτ.
Λεοπάρδαλη της Ιάβας (P. p. melas) (Cuvier, 1809)	Είναι αυτόχθονη στην Ιάβα, στην Ινδονησία και θεωρείται ως Κρισίμως Κινδυνεύον υποείδος.
Αραβική λεοπάρδαλη (P. p. nimr) (Hemprich & Ehrenberg, 1830)	Είναι αυτόχθονη της Αραβικής Χερσονήσου, αλλά θεωρείται τοπικά εξαφανισμένη στη Χερσόνησο του Σινά. Πρόκειται για το μικρότερο υποείδος λεοπάρδαλης.
Περσική λεοπάρδαλη ή λεοπάρδαλη της Ανατολίας (P. p. tulliana) (Valenciennes, 1856)	Το μεγαλύτερο υποείδος λεοπάρδαλης, το οποίο περιγράφηκε για πρώτη φορά από την περιοχή της Σμύρνης. Είναι αυτόχθονη της Τουρκίας (με κατανομή η οποία μέχρι τη δεκαετία του 1970 ξεκινούσε από τα παράλια του Αιγαίου), του Καυκάσου, της νότιας Ρωσίας, του υψιπέδου του Ιράν και του Χίντου Κους. Θεωρείται ως Κινδυνεύον υποείδος. Ο πληθυσμός του Μπαλουχιστάν μάλλον εξελίχθηκε στα νότια του Ιράν, Αφγανιστάν και Πακιστάν, καθώς απομονώθηκε από το βόρειο πληθυσμό, από τις ερήμους Dasht-e Kavir και Dasht-e Lut.
Λεοπάρδαλη του Αμούρ (P. p. orientalis) (Schlegel, 1857)	Είναι αυτόχθονη της ρώσικης Άπω Ανατολής, της βόρειας και της κεντρικής Κίνας, αλλά είναι τοπικά εξαφανισμένη πλέον στη Χερσόνησο της Κορέας.
Λεοπάρδαλη της Ινδοκίνας (P. p. delacouri) Pocock, 1930	Είναι αυτόχθονη της ηπειρωτικής νοτιοανατολικής Ασίας και της νότιας Κίνας.
Λεοπάρδαλη της Σρι Λάνκα (P. p. kotiya) Deraniyagala, 1956	Είναι αυτόχθονη της Σρι Λάνκα.

Αποτελέσματα από μια ανάλυση, 182 αφρικανικών λεοπαρδάλεων από μουσειακά δείγματα, έδειξε ότι μερικές αφρικανικές λεοπαρδάλεις επιδεικνύουν μεγαλύτερες γενετικές διαφορές, σε σχέση με υποείδη της Ασίας.