Lampart Plamisty: Gatunek ssaka z rodziny kotowatych

Nie mylić z: lampart (rodzaj taksonomiczny).

Ten artykuł dotyczy zwierzęcia. Zobacz też: inne znaczenia słów „Pantera” i „Lampart”.

Czwarty pod względem wielkości kot świata (po tygrysie, lwie i jaguarze). Występuje w Afryce i Azji.

Lampart plamisty

Panthera pardus
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Rodzina	kotowate
Podrodzina	pantery
Rodzaj	lampart
Gatunek	lampart plamisty
Synonimy Felis pardus Linnaeus, 1758 Felis panthera Schreber, 1775 Felis leopardus Schreber, 1775 Felis fusca Meyer, 1794 Felis melas G. Cuvier, 1809 Panthera vulgaris Oken, 1816 Felis palearia F. Cuvier, 1832 Felis nimr Hemprich & Ehrenberg, 1833 Felis variegata Wagner, 1841 Felis pardus barbarus de Blainville, 1843 Felis longicaudata Valenciennes, 1856 Felis poecilura Valenciennes, 1856 Felis tulliana Valenciennes, 1856 Felis orientalis Schlegel, 1857 Leopardus japonensis J.E. Gray, 1862 Leopardus perniger J.E. Gray, 1863 Felis palaeopardus J.E. Gray, 1867 Leopardus chinensis J.E. Gray, 1867 Felis fontanierii Milne-Edwards, 1867 Panthera antiquorum Fitzinger, 1868 Felis leopardus P.L. Sclater, 1878 Felis leopardus melanotica Günther, 1885 Leopardus pardus minor Matschie, 1895 Felis pardus melas de Pousargues, 1896 Felis leopardus suahelicus Neumann, 1900 Felis villosa Bonhote, 1903 Felis pardus nanopardus Thomas, 1904 Felis (Leopardus) grayi Trouessart, 1904 Felis pardus ruwenzorii Camerano, 1906 Panthera hanensis Matschie, 1908 Felis pardus melanosticta Lydekker, 1908 Felis pardus variegata G.M. Allen, 1912 Felis pardus fortis Heller, 1913 Felis pardus chui Heller, 1913 Felis pardus variegata Lydekker, 1914 Leopardus pardus ciscaucasica Satunin, 1914 Felis pardus centralis Lönnberg, 1917 Panthera pardus reichenowi Cabrera, 1918 Felis pardus antinorii de Beaux, 1923 Panthera pardus saxicolor Pocock, 1927 Panthera pardus adusta Pocock, 1927 Panthera pardus sindica Pocock, 1930 Panthera pardus millardi Pocock, 1930 Panthera pardus bedfordi Pocock, 1930 Panthera pardus jarvisi Pocock, 1932 Panthera pardus adersi Pocock, 1932 Panthera pardus shortridgei Pocock, 1932 Panthera pardus puella Pocock, 1932 Panthera pardus brockmani Pocock, 1932 Panthera pardus dathei Zukowsky, 1959 Panthera pardus transcaucasica Zukowsky, 1964
Podgatunki
P. p. pardus (Linnaeus, 1758) P. p. nimr (Hemprich & Ehrenberg, 1833) P. p. saxicolor Pocock, 1927 P. p. melas (Cuvier, 1809) P. p. kotiya Deraniyagala, 1956 P. p. fusca (Meyer, 1794) P. p. delacourii Pocock, 1930 P. p. japonensis (J.E. Gray, 1862) P. p. orientalis (Schlegel, 1857)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
narażony na wyginięcie
Zasięg występowania
Występowanie lamparta:      dawny zasięg      występowanie niepewne      występuje, ale siedliska są silnie pofragmentowane      występuje na całym obszarze
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wiki Commons
Hasło w Wikisłowniku

Zobacz kolekcję cytatów o lamparcie w Wikicytatach

Występuje w całej Afryce (z wyjątkiem pustyń) oraz południowej i środkowej Azji. Zamieszkuje wilgotne, zwarte lasy i suchą sawannę, tereny górzyste i równiny.

• Zanzibar – wytępiony
• Azja Mniejsza – prawdopodobnie wytępiony
• wyspa Samos – wytępiony
• Bliski Wschód
• Afganistan, Zakaukazie, Kaukaz Północny po rzeki Kubań i Terek Rosyjski Daleki Wschód po Amur – wytępiony poza Krajem Nadmorskim
• Chiny, Indochiny, południowa Azja Centralna
• subkontynent indyjski wraz z Cejlonem
• Jawa

W plejstocenie lamparty żyły również w Europie. W Polsce skamieniałości lamparta odkryto w Jaskini na Biśniku i w Jaskini Radochowskiej.

Długość ciała (bez ogona) 92–190 cm, długość ogona 64–99 cm; masa ciała 21–71 kg; dorosłe samice są mniejsze i lżejsze od dorosłych samców. Posiada okrągłe uszy osadzone na głowie o krótkim pysku. Szerokie łapy wyposażone są w ostre pazury. Sierść jest błyszcząca, na grzbiecie i bokach usiana ciemnymi plamami o wielkości grochu albo orzecha. Plamy te układają się w rozetki bez plamek w środku. Jest to istotna cecha w rozpoznawaniu różnicy między lampartem (panterą) a jaguarem amerykańskim, gdyż jaguar w środku tych plam posiada dwie, czasem trzy plamki.

Pantery żyjące w lasach są mniejsze od tych, które żyją na sawannach. Różnią się też ubarwieniem. Koty zamieszkujące tereny otwarte mają jaśniejsze i rzadziej rozmieszczone cętki.

 

Oprócz osobników cętkowanych spotyka się również osobniki melanistyczne, tzw. czarne pantery. Swoją barwę zawdzięczają większej ilości pigmentu (melaniny). Przy dobrym świetle można zauważyć charakterystyczne cętki.

Zwierzęta te są samotnikami (choć nieraz grupy rodzinne mogą wynosić od dwóch do sześciu osobników). Polują w nocy, a za dnia odpoczywają, często drzemiąc wyciągnięte na gałęzi drzewa. Z reguły prowadzą osiadły tryb życia, lecz w poszukiwaniu nowych terenów łowieckich mogą się przemieszczać. Unikają człowieka. Terytorium samca może osiągać od pięciu do czterdziestu kilometrów kwadratowych.

Lamparty charakteryzują się niebywałą zwinnością i siłą. Potrafią wykonywać 6-8-metrowe skoki. W polowaniu za zwierzyną są bardzo zwinne.

Potrafią się wspinać i nie boją się stąpać po dość cienkich gałązkach. Niejednokrotnie wciągają wysoko w koronę drzew ofiary trzy razy cięższe od siebie, a nawet młode żyrafy. Choć nie przepadają za wodą, potrafią świetnie pływać.

Średnia życia lamparta na wolności to 12 lat. Rekord oficjalny 17 lat. W niewoli żyje nawet do 25.

Pokarm

Lamparty polują na lisy, zające, mangusty, perliczki, węże, jaszczurki, ryby, młode antylopy, świnie rzeczne, szakale, gryzonie, czasem nawet na małpy (najczęściej szympansy) i wiewiórki. Rzadziej polują na większe zwierzęta takie jak bawoły i antylopy nilgau indyjski.

Lamparty wolą naturalną zdobycz, ale jej brak zmusza je do polowania na zwierzęta hodowlane. Zdarzają się lamparty ludojady, ale najczęściej są to osobniki stare, chore, niezdolne do polowań albo samice wychowujące młode.

Mimo swojej dużej siły, potężnych kłów i pazurów lamparty są niekiedy zmuszane do wycofania się z polowania i ataku w obliczu takich przeciwników jak pawiany w grupie.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową lampart osiąga w wieku od 2,5 do 3 lat. Okres godowy u lampartów trwa wiosną, a w tropikach cały rok. Po ciąży trwającej 90-112 dni rodzi się od jednego do sześciu młodych, które opuszczają matkę po ok. 2-3 latach w poszukiwaniu własnego terytorium.

Takson po raz pierwszy opisany przez Linneusza w 1758 roku pod nazwą Felis Pardus. Jako lokalizację holotypu autor wskazał Indie, zmienioną na Egipt przez O. Thomasa. Na podstawie badań genetycznych wyróżniono dziewięć podgatunków P. pardus:

• P. pardus pardus – lampart afrykański – podgatunek nominatywny, Afryka
• P. pardus nimr – lampart arabski – Arabia
• P. pardus saxicolor – lampart perski – Azja Środkowa
• P. pardus melas – lampart jawajski – Jawa
• P. pardus kotiya – lampart lankijski – Sri Lanka
• P. pardus fusca – lampart hinduski – subkontynent indyjski
• P. pardus delacourii – lampart indochiński – Azja Południowo-Wschodnia wraz z południowymi Chinami
• P. pardus japonensis – lampart chiński – północne Chiny
• P. pardus orientalis – lampart amurski – rosyjski Daleki Wschód, Półwysep Koreański i północno-wschodnie Chiny

Status P. p. melas i P. p. nimr jest niepewny, ponieważ badania oparte były na bardzo małej ilości próbek. Ponadto uważa się P. p. ciscaucasica za młodszy synonim P. p. saxicolor. Na podstawie analizy morfologicznej niektórzy autorzy uznają jeszcze dwa podgatunki:

• P. pardus tulliana (Valenciennes, 1856) – zachodnia Turcja
• P. pardus sindica (Pocock, 1930) – Pakistan, ewentualnie część Afganistanu i Iranu

Niektóre podgatunki lamparta są skrajnie zagrożone wyginięciem: Panthera pardus orientalis, Panthera pardus nimr, Panthera pardus tulliana, Panthera pardus panthera lub wytępione jak lampart zanzibarski (Panthera pardus adersi). Podgatunki zagrożone: Panthera pardus japonensis, Panthera pardus melas, Panthera pardus kotiya, Panthera pardus saxicolor, Panthera pardus jarvisi i Panthera pardus ciscaucasica i Panthera pardus dathei z centralnego Iranu.

Lampart jest objęty konwencją CITES (I załącznik). W ramach programów hodowlanych opracowanych dla ratowania zwierząt ginących, m.in. EEP pantery hodowane są w ogrodach zoologicznych.

• pantera z Rudraprayag

• C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Sztokholm: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 6-821. (łac.).
• J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1778, s. ryc. i-ccclviii, 283–590. (niem.).
• A. Valenciennes. Sur une novelle espèce de panthère tuée par M. Tchihatcheff à Ninfi, village situé à huit lieues est de Smyrne. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 42, s. 1035-1039, 1856. (fr.). 
• J.E. Gray. Notes on the skulls of the cats (Felidae). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1867, s. 258-277, 1867. (ang.). 
• E. Heller. New races of carnivores and baboons from equatorial Africa and Abyssinia. „Smithsonian Miscellaneous Collection”. 61 (19), s. 1–10, 1913. (ang.). 
• R.I. Pocock. Descriptions of two subspecies of leopards. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 20, s. 213-214, 1927. DOI: 10.1080/00222932708655586. (ang.). 
• R.I. Pocock. The panthers and ounces of Asia. Part II. The panthers of Kashmir, India, and Ceylon. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 34 (1 & 2), s. 307-336, 1930. (ang.). 
• R.I. Pocock. The Leopards of Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 102 (2), s. 543–591, 1932. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1932.tb01085.x. (ang.).