Arhimed
Arhimed (amuižgrek.: Ἀρχιμήδης Arhimedes; sündnundan i kolendan sijaduz: Sirakuzad, Sicilii, Amuine Grekanma; eli vozil 287−212 edel m.e.) oli amuižgrekine matematikantedomez', astronom, mehanikantedomez' da inžener Sirakuzišpäi, eli siš elon tobjad palad.
| Arhimed | |
| amuižgrek.: Ἀρχιμήδης ὁ Συρακόσιος | |
 Domeniko Fetti — Arhimed (vn 1620 kuva) | |
| nimi sündundan jäl'ghe: | |
|---|---|
| radmižen toižend: | matematikanmez', fizikanmez', astronoom, leiutaja, military engineer, filosof, insener |
| sündundan dat: | |
| sündundan sijaduz: | |
| valdkund: | ancient Syracuse[d] |
| kolendan dat: |
|
| kolendan sijaduz: | |
| tat: | Fidias[d] |
 Arhimed VikiAitas | |
Om sädusid VikiPurtkiš  | |
Mez' tegi äjid avaidusid geometrijas, pani mehanikan, gidrostatikan alusid. Arhimed om äjiden tarbhaižiden löudusiden avtor: mašinad bibun alusel, Arhimedan puno, paraboližed linzad.
Nügüd'aigaižiden arvoiden mödhe, Arhimedan avaidused tegihe matematikan edesižen šingotesen aluseks, mitte zavodihe Evropas vozil 1550−1650. Sen paloin, panihe amuižen Arhimedan tedotöid matematižen analizan alushe. Nened mail'man tetabad matematikantedomehed i fizikantedomehed otiba kävutamižhe Arhimedan töid 16.-17. voz'sadas: Johannes Kepler, Galileo Galilei, Rene Dekart, Pjer Ferma.
Biografii
Arhimed oli sündnu Amuižen Grekanman Sirakuzad-kolonijha, eli siš elon tobjad palad. Arhimedan üks'jäižen mainitesen mödhe, Fidii-tedomez' oli hänen tatan. Kanz ei olend elokahan, i Fidii andoi opendust poigale ičeze tedoišpäi vaiše, niiš ei olend levitadud filosofijad i literaturad. Gieron-sodamez' oli Fidijan kanzan heimolaižen, anasti tobmut Sirakuziš i kändihe kolonijan carikš. Sen jäl'ghe voimuz opeta Aleksandrijas avaižihe norele Arhimedale — antikaigaižen mirun tedon ühtes keskusišpäi.
Opendusen aigan Arhimed sai tedoid Aleksandrijan kirjištospäi, tegi sebrust Konon-astronomanke i Eratosfen-tedomehenke. Pördui Sirakuzihe i kut carin heimolaine voi ei tehta nimidä, tedo ičeksaz oli mel'hetartuine hänele. Gieron-car' eci tedon praktižid kävutandoid i uskotoiti tedomest säta mašinoid da mehanizmoid, kudambad toiba Arhimedale hoštust hänen elon aigan völ.
Homaičendad
Irdkosketused
- Arhimedan tedotöiden grekankel'žed tekstad wilbourhall.org-saital. (grek.) (angl.) (latin.)
This article uses material from the Wikipedia Vepsän article Arhimed, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Südäimišt voib kacta CC BY-SA 4.0, ku ei ole ozutadud nimidä tošt. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Vepsän (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.