Arquimedes (an griego Ἀρχιμήδης) fui un matemático, físico i ambentor griego.
Fui un de l más amportantes cientistas i matemáticos de la Antiguidade i un de ls maiores de todos ls tiempos. El fizo çcubiertas amportantes an geometrie i matemática, cumo por eisemplo un método para calcular l númaro π (rezon antre l perímetro dua circunferéncia i sou diámetro) outelizando séries. Este resultado custitui tamien l purmeiro causo coincido de l cálclo de la soma dua série anfenita. El ambentou inda bários tipos de máquinas, quier para uso melitar, quier para uso cebil. Ne l campo de la Física, el cuntribuiu para la fundaçon de la Hidrostática, tenendo feito, antre outras çcubiertas, l famoso percípio que lhieba l sou nome. El çcubriu inda l percípio de la alabanca i a el ye atribuída la citaçon: "Déian-me ua alabanca i un punto de apoio i you moberei l mundo".
Hoije coincemos mui pouco subre la bida de Arquimedes i subre la sue obra, yá que muitos de l decumientos oureginales fúrun çtruidos. Inda assi ls romanos tenien muita admiraçon por el i alguns storiadores deixórun testos an que çcrebian aqueilho que na sue época inda se coincie subre la sue bida i obra. Anque muitos desses testos son subretodo lhendas, l pouco que se sabe subre Arquimedes tubo ua amportança mui grande ne l aparecimiento de la ciéncia moderna, tenendo anfluenciado, antre outros, Galileu Galilei i Isaac Newton.
La maiorie de l detalhes de la bida de Arquimedes son çconhecidos. Sabe-se que naciu an Siracusa, na época ua cidade-stado de la Magna Grécia cerca de 287 a.C. Sou pai fui un astrónomo chamado Fídies, de l qual nada se conhece. Quando moço, studou an Alexandrie, l centro de l saber de la era, cun Cónon, un de l decíplos de Euclides. Anque na Antiguidade nun houbisses clara çtinçon antre matemáticos (geómetras), físicos (cientistas naturales) i filósofos, Arquimedes çtacou-se al lhongo de la sue bida percipalmente cumo ambentor i matemático.
Arquimedes morriu apuis de la tomada de Siracusa durante la Segunda Guerra Púnica, cerca de l anho 262 a.C.. Fui muorto por anganho por un suldado romano, anque ls suldados tenéren ordes splícitas para defendé-lo, yá que ls romanos tenien ua einorme admiraçon por el. Diç-se que quando ls suldados romanos ambadiran la praia de Siracusa, ancontrórun un bielho senhor - l própio Arquimedes - zenhando circlos na arena. Sin eimaginar que esse era l génio respunsable pula criaçon de las poderosas armas sicilianas, assassinórun nel quando el se negou a oubedecer a sues ordes, porque nun querie ber perturbado l pensar que seguia nesse momento. De acordo cul sou deseio, la sue sepultura fui decorada cul zeinho dua sfera drento dun cilindro, que fazie parte dua de las sues demunstraçones matemáticas faboritas.
Acraditaba que nada de l que eisiste ye tan grande que nun puoda ser medido. Aperfeiçou, pus, l sistema griego de numeraçon, criando ua notaçon cómoda para ls númaros mui grandes, semelhante al atual sistema sponencial. Las sues ambençones angenhosas de máquinas de carátener outilitário i bélico fazirun nel famoso.
An mecánica, son atribuídas a el alguas ambençones cumo la rosca sin fin, la ruoda dentada, la roldana moble, la alabanca. Alguns storiadores dízen que el tenerie criado çpositibos cumo la máquina de Antikythera.
An Física, ne l sou "Tratado de l Cuorpos Flutuantes", stabeleciu las lheis fundamentales de la Stática i de la Hidrostática. Un de l percípios fundamentales de la heidrostática ye assi enunciado: "To cuorpo mergulhado total ó un cachico nun fluido sufre ua ampulson bertical, derigido de baixo para riba, eigual al peso de l belume de l fluido çlocado, i aplicado ne l centro de ampulson."
L centro de l ampulson ye l centro de grabidade de l belume que correspunde a la porçon submersa de l cuorpo. Esto quier dezir que, pa l oubjeto flutuar, l peso de la auga çlocada pul oubjeto ten de ser mais grande que l própio peso de l oubjeto.
Cunta-se que cierta beç, Hiiran, rei de Siracusa, ne l seclo III a.C. habie anquemendado ua corona de ouro, para houmenagear ua debindade que supuostamiente l portegera an sues cunquistas, mas fui lhebantada la acusaçon de que l ouribes l anganhara, misturando l ouro maciço cun prata an sue cunfeçon. Para çcubrir, sin daneficar l oubjeto, se l sou anterior cuntenie ua parte feita de prata, Hiiran pediu la ajuda de Arquimedes. El puso-se a percurar la seluçon pa l porblema, que se le lhembrou durante un banho. La lhenda afirma que Arquimedes tenerie notado que ua quantidade de auga correspundiente al sou própio belume salie de la banheira quando el antraba neilha i que, outrlizando un método aparecido, poderie acumparar l belume de la corona cun ls belumes de eiguales pesos de prata i ouro: bastaba poné-los nun recipiente cheno de auga, i medir la cantidade de lhíquido derramado. Feliç cun essa fantástica çcubierta, Arquimedes tenerie saído a la rue amplache, gritando "Eureka! Eureka! " ("Ancuntrei! Ancuntrei!"').
L outor más antigo coincido a çcrebir essa stória fui Marcus Vitrubius Pollio, un arquiteto romano de l seclo I a.C., an sue obra De architetura. Vitrubius nun bibiu na época de Arquimedes i si dous seclos apuis, antoce las sues palabras nun custituen relato an purmeira mano, i nun se sabe an que tipo de fuonte el se baseou. L método atribuído por el la Arquimedes nun serie, inda assi, adequado, por causa de l erros antroduzidos pula tenson superfecial de l lhíquido.
Muitos outores antigos antendírun las deficuldades de se outelizar tal método. Un deilhes fui Galileu Galilei, que comentou subre esso nun pequeinho trabalho chamado La vilancetta ("La balancinha"). Galileu suspeitaba que Arquimedes tenerie outelizado outro método, ampregando pesaiges (baláncia hidrostática) i nun medidas de lhíquido derramado. An 1891, l francés Marcellin Verthelot ancuntrou un testo de l ampeço de la era crestiana que cunfirmaba la cunjetura de Galileu, pus atribuie a Arquimedes esse segundo método. Ls argumientos i decumientos studados por Berthelot refórçan la eideia de que Arquimedes tenerie outelizado un método de pesaiges ne l aire i na auga i nun l método de derramamento de auga çcrito por Bitrubius.
Na Segunda Guerra Púnica, contra l poderoso eisército i marina romanos, quemandados pul Cónsul Marco Cláudio Marcelo, Arquimedes tenerie criado aparatos, cumo:
Durante quaije trés anhos, las máquinas de guerra de sue ambençon que lhançában dardos i piedras de até 150 quilogramas tenerien sido las percipales respunsables pulas derrotas ampuostas puls griegos al eisército de Marcelo, general romano que sitiaba Siracusa.
Tentatibas de repetir este feito fúrun feitas mas porduzírun resultados de que nun se puoden tirar cunclusones. Ne l porgrama "Caçadores de Mitos", studantes de l Massachusetts Anstitute of Technology cunseguírun un percípio de ancéndio nua ambarcaçon zde que eilha quedasse parada por dieç minutos ne l mesmo sítio.
Plutarco cunta que se anstalou muito miedo i angústia antre las tropas romanas, que qualquiera cuorda ó palo subre las muralhas de Siracusa era cunsidrado ua artimanha diabólica de Arquimedes. Marcelo zeistiu de tomar Siracusa por assalto i anflegiu-le un cerco de 3 anhos. An 212 a.C. la cidade rendiu-se.
Son tantos ls feitos que Leibnitç se faç apropiado: "Quien antende Arquimedes i Apolónio, admirará menos las rializaçones de ls homes más célebres de épocas a seguir".
Relaçon de las percipales obras de Arquimedes:
This article uses material from the Wikipedia Mirandés article Arquimedes, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Cuntenido çponibelizado ne ls termos de la CC BY-SA 4.0, salbo andicaçon an cuntrairo. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Mirandés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.