ಕೊನಾರ್ಕ್

ಕೊನಾರ್ಕ್
ಕೊನಾರ್ಕ್
ಪಟ್ಟಣ
	ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯ, ಕೊನಾರ್ಕ್
	Coordinates: 19°53′27″N 86°06′01″E / 19.89083°N 86.10028°E
ದೇಶ	ಭಾರತ
ರಾಜ್ಯ	ಒರಿಸ್ಸಾ
ಜಿಲ್ಲೆ	ಪುರಿ
Elevation	೨ m (೭ ft)
Population (೨೦೦೧)
• Total	೧೫೦೧೫
ಭಾಷೆಗಳು
• ಅಧಿಕೃತ	ಒಡಿಯಾ
Time zone	UTC+5:30 (ಐಎಸ್‍ಟಿ)
Vehicle registration	ಒಡಿ
Website	http://konark.nic.in

ಇದು ಬಂಗಾಳಕೊಲ್ಲಿಯ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿದ್ದು, ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿ ಭುವನೇಶ್ವರದಿಂದ ೬೫ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯದ ತಾಣವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಕಪ್ಪು ಪಗೋಡಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಒಂದನೇ ನರಸಿಂಹದೇವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಗ್ರಾನೈಟ್‍ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಯುನೆಸ್ಕೋದಿ೦ದ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣ ಎಂದು ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಈಗ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಶಿಥಿಲಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ, ಮತ್ತು ಅದರ ಶಿಲ್ಪಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಒಡಿಶಾದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯವಾದ ಒಡಿಸ್ಸಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಕೊನಾರ್ಕ್ ನೃತ್ಯ ಉತ್ಸವ ಎಂಬ ವಾರ್ಷಿಕ ನೃತ್ಯ ಉತ್ಸವಕ್ಕೂ ಕೊನಾರ್ಕ್ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ಕೊನಾರ್ಕ್‌ನ ಚಂದ್ರಭಾಗ ಬೀಚ್‍ನಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಕೊನಾರ್ಕ್ ಉತ್ಸವ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮರಳು ಕಲಾ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಸಹ ಆಯೋಜಿಸುತ್ತಿದೆ. ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೬, ೧೯೮೦ ರಂದು, ಕೊನಾರ್ಕ್ ನೇರವಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೂರ್ಯಗ್ರಹಣದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿತ್ತು.

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಶಾಸ್ತ್ರ

ಸೂರ್ಯ ದೇವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದ ಕೋನ (ಕೋನ ಎಂದರ್ಥ) ಮತ್ತು ಅರ್ಕಾ (ಸೂರ್ಯ ಎಂದರ್ಥ) ಎಂಬ ಪದದಿಂದ ಕೊನಾರ್ಕ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ.

ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯ

ಕೋನಾರ್ಕ್‍ನ ದೇವಾಲಯವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಒಂದು ಕಲ್ಲಿನ ರಥ. ಏಳು ಕುದುರೆಗಳು ಎಳೆಯುವ ಇಪ್ಪತ್ನಾಲ್ಕು ಚಕ್ರಗಳ ರಥದೊಳಗೆ ವಿರಾಜಮಾನನಾದ ಸೂರ್ಯದೇವನ ಈ ಗುಡಿಯನ್ನು ಗಂಗ ವಂಶದ ದೊರೆ ಒಂದನೇ ನರಸಿಂಹನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಚಕ್ರಗಳು ೩ ಮೀಟರ್ ಅಗಲವಾಗಿವೆ. ಏಳು ಕುದುರೆಗಳಲ್ಲಿ ಆರು ಮಾತ್ರ ಇಂದಿಗೂ ನಿಂತಿವೆ. ೧೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಜಹಾಂಗೀರನ ರಾಯಭಾರಿಯು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಅಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲ.

ಜಾನಪದದ ಪ್ರಕಾರ, ವಿಗ್ರಹದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ವಜ್ರವಿತ್ತು, ಅದು ಹಾದುಹೋಗುವ ಸೂರ್ಯನ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ನ೦ಬಿಕೆಯ೦ತೆ, ಈ ದೇವಾಲಯ ಮೂಲರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಸೂರ್ಯೋದಯವಾದ ತಕ್ಷಣ ಸೂರ್ಯನ ಮೊದಲ ಕಿರಣಗಳು ಈ ದೇವಾಲಯದ ಸೂರ್ಯನ ಮೂರ್ತಿಯ ಪದತಲದಲ್ಲಿ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದವು. ೧೬೨೭ ರಲ್ಲಿ, ಖುರ್ದಾದ ಅಂದಿನ ರಾಜನು ಸೂರ್ಯನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಕೊನಾರ್ಕ್‌ನಿಂದ ಪುರಿ ಜಗನ್ನಾಥ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋದನು. ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯವು ಕಳಿಂಗ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯದ ಜೋಡಣೆಯು ಪೂರ್ವ-ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿದೆ. ಒಳ ಗರ್ಭಗುಡಿ ಅಥವಾ ವಿಮಾನವನ್ನು ಗೋಪುರದಿಂದ ಏರಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಆದರೆ ಅದನ್ನು ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನೆಲಸಮಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಸಭಾಂಗಣ ಅಥವಾ ಜಗಮೋಹನ ಇನ್ನೂ ನಿಂತಿದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ನೃತ್ಯ ಸಭಾಂಗಣ ಅಥವಾ ನಟಮಂದಿರದ ಛಾವಣಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ಇದು ಅವಶೇಷಗಳ ಪೂರ್ವ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಎತ್ತರದ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ.

ಸಮುದ್ರ ದಡದ ಉಸುಕು ನೆಲದಲ್ಲಿ ಭದ್ರ ಬುನಾದಿ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣ ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಕೋಪಕ್ಕೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಒಳಗಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂಗ್ಲಿಷರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯು ಈ ಗುಡಿಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ನಾವು ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸೂರ್ಯನ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಛಾವಣಿ ಕುಸಿಯದಂತೆ ಊರುಗೋಲುಗಳ ಆಸರೆ ನೀಡಿ ಗುಡಿಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಗಿದೆ. ಗುಡಿಯ ಹೊರಗಿನ ಶಿಲ್ಪಕಲಾಕೃತಿಗಳು, ರಥಚಕ್ರಗಳ ಶ್ರೀಮಂತ ಸೌಂದರ್ಯ, ಮಿಥುನಶಿಲ್ಪಗಳ ಸಾಲುಸಾಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ನರ್ತನಶಾಲೆ, ಕುದುರೆ ಮತ್ತು ಸವಾರ, ಆನೆಸಿಂಹಗಳ ಸಮಾಗಮ ಮುಂತಾದ ಶಿಲ್ಪಗಳೂ ಇವೆ.

ಇತಿಹಾಸ

೧೫೫೯ ರಲ್ಲಿ, ಮುಕುಂದ ಗಜಪತಿ ಕಟಕ್‍ನಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕೆ ಬಂದನು. ಅವನು ತನ್ನನ್ನು ಅಕ್ಬರನ ಮಿತ್ರನಾಗಿ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳದ ಸುಲ್ತಾನ ಸುಲೈಮಾನ್ ಖಾನ್ ಕರ್ರಾನಿಯ ಶತ್ರುವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡನು. ಕೆಲವು ಯುದ್ಧಗಳ ನಂತರ, ಒಡಿಶಾ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪತನಗೊಂಡಿತು. ಪತನಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯದ ಆಂತರಿಕ ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧತೆಯೂ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ೧೫೬೮ ರಲ್ಲಿ, ಕೊನಾರ್ಕ್ ದೇವಾಲಯವು ಸುಲ್ತಾನನ ಜನರಲ್ ಕಲಪಹಾದ್‍ನ ಸೈನ್ಯದಿಂದ ಹಾನಿಗೊಳಗಾಯಿತು. ವಿಜಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳ ಹಾನಿಗೆ ಕಲಪಹಾದ್ ಕಾರಣವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ

೨೦೧೧ ರ ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಕೊನಾರ್ಕ್ ೧೬,೭೭೯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು ೮,೬೫೪ (೫೨%) ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ೮,೧೨೫ (೪೮%) ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೦೧ ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಕೊನಾರ್ಕ್ ಸರಾಸರಿ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ೫೭% ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿ ೫೯.೫% ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ: ಪುರುಷ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೬೪%, ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೪೯%. ಕೊನಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೧೪% ರಷ್ಟು ೬ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ