Որովայնային Ցավ

Որովայնային ցավ
Որովայնային ցավը բնորոշվում է ըստ այն հատվածի, որտեղ այն առաջանում է
Տեսակ	ախտանիշ կամ նշան և women's disease?
Բժշկական մասնագիտություն	Ընդհանուր վիրաբուժություն, գաստրոէնտերոլոգիա
ՀՄԴ-9	789.0
ՀՄԴ-10	R10
Հոմանիշներ	Փորացավ
Abdominal pain Վիքիպահեստում

Որովայնային ցավի հաճախակի պատճառներ են գաստրոէնտերիտները և գրգռված աղու համախտանիշը։ Մարդկանց մոտ 15%-ը ունենում է ավելի ծանր հիվանդություն՝ որդանման ելունի բորբոքում, որովայնային աորտայի անևրիզմայի պատռում, դիվերտիկուլիտ, արտարգանդային հղիություն և այլն։ Դեպքերի մեկ երրորդում պատճառը պարզ չի լինում։

Քանզի հիվանդությունների շատ մեծ քանակ կարող է առաջացնել որովայնային ցավ՝ հիվանդի համակարգված հետազոտումը և տարբերակիչ ախտորոշումը շատ կարևոր են։

Որովայնային ցավի ամենահաճախ պատճառներն են գաստրոէնտերիտը (13%), գրգռված աղու համախտանիշը (8%), միզածորանների հետ կապված խնդիրները (5%), գաստրիտը (5%), փորկապությունը (5%)։ Մոտ 30% դեպքերում պատճառը անհայտ է մնում։ 10% դեպքերում դիտվում են ավելի լուրջ խնդիրներ, որոնցից են լեղապարկի և ենթաստամոքսային գեղձի հիվանդությունները (բիլիար դիսկինեզիա, լեղաքարային հիվանդություն)(4%), դիվերտիկուլիտը (3%), որդանման ելունի բորբոքումը (2%), քաղցկեղը (1%)։ Ավելի մեծ տարիքում պատճառներն են որովայնային աորտայի անևրիզման, միջընդերային անոթների իշեմիան։

Սուր որովայնային ցավ

Սուր որովայնը բնորոշվում է որպես ծանր, կայուն որովայնային ցավ, որը սկսվում է հանկարծակի և մեծ մաս դեպքերում պահանջում է վիրահատական միջամտություն՝ պատճառի բուժման համար։ Ցավը հաճախակի ուղեկցվում է սրտխառնոցի, փսխման, փքվածության, տենդի և շոկի հետ։ Սուր որովայնային ցավ առաջացնող ամենահաճախ պատճառներից մեկը սուր ապենդիցիտն է։

Առանձնացված պատճառներ

• Վնասվածքային։ Վնասվածք, որը վնասում կամ ծակում է որովայնում գտնվող օրգանները։
• Բորբոքային։
  • Ապենդիցիտ, խոլեցիստիտ, պանկրեատիտ, պիելոնեֆրիտ, կոնքի օրգանների բորբոքում, հեպատիտ, միջընդերային ադենիտ, ենթաստոծանիական թարախակույտ։
  • Խոցի, դիվերտիկուլի, որդանման ելունի թափածակում։
  • Աղիների բորբոքային հիվանդություններ՝ Կրոնի համախտանիշ, ոչ սպեցիֆիկ խոցային կոլիտ։
• Մեխանիկական։
  • Բարակ աղիների խցանում՝ կապված նախկինում տարած վիրահատություններից առաջացած կպումների, ճողվածքների, նորագոյացություների հետ։
  • Հաստ աղու խցանում՝ առաջացած կոլոռեկտալ քաղցկեղի, աղիների բորբոքային հիվանդությունների, ոլորման, կղանքային քարերի, ճողվածքի պատճառով։
• Անոթային։ աղիքային իշեմիա՝ առաջացած վերին միջընդերային զարկերակի խցանման պատճառով։

Ըստ օրգան համակարգի

Ավելի ծավալուն ցուցակը ներառում է՝

• Գաստրոինտեստինալ
  • Աղեստամոքսային ուղի
    • Բորբոքում։ գաստրոէնտերիտ, ապենդիցիտ, գաստրիտ, էզոֆագիտ, դիվերտիկուլիտ, Կրոնի հիվանդություն, խոցային կոլիտ, միկրոսկոպիկ կոլիտ
    • Խցանում։ ճողվածք, աղիների ոլորում, հետվիրահատական կպումներ, ուռուցքներ, փորկապություն, թութք
    • Անոթային։ էմբոլիա, թրոմբոզ, արյունահոսություն, մանգաղաբջջային սակավարյունություն, որովայնային անգինա, արյունատար անոթների ճնշում, վերին միջընդերային զարկերակի համախտանիշ, դիրքային տախիկարդիա
    • Մարսողական։ պեպտիկ խոց, լակտոզային անտանելիություն, ցելիակիա, սննդային ալերգիա
  • Գեղձեր
    • Լեղային համակարգ
      • Բորբոքային։ խոլեցիստիտ, խոլանգիտ
      • Խցանում։ լեղաքարային հիվանդություն, ուռուցքներ
    • Լյարդ
      • Բորբոքային։ հեպատիտ, լյարդի թարախակույտ
    • Ենթաստամոքսային գեղձ
      • Բորբոքային։ պանկրեատիտ
• Երիկամային և ուրոլոգիական
  • Բորբոքում։ պիելոնեֆրիտ, ցիստիտ
  • Խցանում։ երիկամային քարեր, մեզի հոսքի խանգարում, ուռուցքներ
  • Անոթային։ ձախ երիկամային երակի ճնշում
• Մանկաբարձական կամ գինեկոլոգիական
  • Բորբոքային։ կոնքի օրգանների բորբոքում
  • Մեխանիկական։ ձվարանների ոլորում
  • Էնդոկրինոլոգիական։ մենստրուացիա, օվուլյատոր համախտանիշ
  • Ուռուցքներ։ ֆիբրոմա, ձվարանի քաղցկեղ
  • Հղիություն։ արտարգանդային հղիություն ընդհատում, աբորտ
• Որովայնի պատ
  • մկանային վնասվածք
  • մկանների բորբոքում
  • նեյրոգեն ցավ։ հերպեսային վարակ, Լայմի հիվանդության ժամանակ դիտվող ռադիկուլիտ, նյարդի ճնշում
• Ճառագայթող ցավ
  • կրծքավանդակից։ թոքաբորբ, թոքային զարկերակի թրոմբոէմբոլիա, սրտի իշեմիկ հիվանդություն, պերիկարդիտ
  • ողնաշարից։ ռադիկուլիտ
  • սեռական օրգաններից։ ամորձիների ոլորում
• նյութափոխանակային շեղում
  • ուրեմիա, դիաբետիկ կետոացիդոզ, պորֆիրիա, C1-էսթերազայի ինհիբիտորի անբավարարություն, մակերիկամային անբավարարություն, պղնձով թունավորում, թմրանյութերով գերդոզավորում
• Արյունատար անոթներ
  • աորտայի շերտազատում, որովայնային աորտայի անևրիզմա
• Իմունային համակարգ
  • սարկոիդոզ
  • վասկուլիտներ
  • ընտանեկան միջերկրածովյան տենդ
• Իդիոպաթիկ
  • գրգռված աղու համախտանիշ (ախտահարում է բնակչության մինչև 20%-ին, որովայնային ցավի ամենահաճախ պատճառներից է)

Ըստ տեղակայման

Որովայնային ցավի տեղակայումը կարող է տեղեկություն տալ ցավի պատճառի մասին։ Որովայնը բաժանում են 4 մասի, որոնք կոչվում են քառակուսիներ։ Ցավի տեղակայումները և դրանց հետ կապված հիվանդությունները ներառում են՝

• Տարածուն
  • Պերիտոնիտ
  • Անոթային։ միջընդերային իշեմիա, իշեմիկ կոլիտ, Շենլեյն-Հենոխի պուրպուրա, մանգաղաբջջային սակավարյունություն, համակարգային կարմիր գայլախտ, հանգույցային պոլիարտերիտ
  • Բարակ աղու խցանում
  • Գրգռված աղու համախտանիշ
  • Նյութափոխանակային հիվանդություններ։ կետոացիդոզ, պորֆիրիա, ընտանեկան միջերկրածովյան տենդ, մակերիկամային սուր անբավարարություն
• Էպիգստրալ
  • Սիրտ։ սրտամկանի ինֆարկտ, պերիկարդիտ
  • Ստամոքս։ գաստրիտ, ստամոքսի խոց, ստամոքսի քաղցկեղ
  • Ենթաստամոքսային գեղձ։ պանկրեատիտ, ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղ
  • Աղիքային։ դուոդենալ խոց, դիվերտիկուլիտ, ապենդիցիտ
• Աջ վերին քառակուսի
  • Լյարդ։ հեպատոմեգալիա, ճարպային լյարդ, հեպատիտ, լյարդի քաղցկեղ, լյարդի թարախակույտ
  • Լեղապարկ և լեղուղիներ։ Խոլեցիստիտ, լեղաքարային հիվանդություն, հելմինթոզ, խոլանգիտ
  • Հաստ աղի։ bowel obstruction, functional disorders, gas accumulation, spasm, inflammation, colon cancer
  • Այլ։ թոքաբորբ, Ֆիտց-Հյու-Կուրտիսի համախտանիշ
• Ձախ վերին քառակուսի
  • Սպլենոմեգալիա
  • Հաստ աղի։ աղու խցանում, ֆունկցիոնալ հիվանդություններ, գազերի կուտակում, սպազմ, բորբոքում, քաղցկեղ
• Պորտի շուրջ
  • Ապենդիցիտ
  • Պանկրեատիտ
  • Սրտամկանի ստորին պատի ինֆարկտ
  • Պեպտիկ խոց
  • Դիաբետիկ կետոացիդոզ
  • Անոթային։ աորտայի շերտազատում, աորտային թափածակում
  • Աղիներ։ միջընդերային իշեմիա, ցելիակիա, բորբոքում, սպազմ, ֆունկցիոնալ խնդիրներ, աղիների խցանում
• Ստորին որովայնային ցավ
  • Փորլուծություն
  • Կոլիտ
  • Կրոնի հիվանդություն
  • Դիզէնտերիա
  • Ճողվածք
• Աջ ստորին քառակուսի
  • Հաստ աղի։ անանցանելիություն, խցանում, ապենդիցիտ (Մակ-Բուրնեի կետում)
  • Երիկամ։ երիկամաքարային հիվանդություն, պիելոնեֆրիտ
  • Կոնք։ ցիստիտ, միզապարկի քար, միզապարկի քաղցկեղ, միզապարկի բորբոքային հիվանդություն
  • Գինեկոլոգիական։ էնդոմետրիոզ, արտարգանդային հղիություն, ձվարանի կիստա, ձվարանի ոլորում, լեյոմիոմա, թարախակույտ, ձվարանի քաղցկեղ, էնդոմետրիալ քաղցկեղ
• Ձախ ստորին քառակուսի
  • Աղիներ։ դիվերտիկուլիտ, սիգմայաձև աղու ոլորում, խցանում, գազերի կուտակում, տոքսիկ մեգակոլոն
• Մեջքի աջ ստորին հատվածի ցավ
  • Լյարդ։ հեպատոմեգալիա
  • Երիկամ։ երիկամաքարային հիվանդություն, միզուղիների բարդացած վարակ
• Մեջքի ձախ ստորին հատվածի ցավ
  • Փայծաղ
  • Երիկամ։ երիկամաքարային հիվանդություն, միզուղիների բարդացած վարակ
• Մեջքի ստորին հատվածի ցավ
  • երիկամային ցավ (երիկամի քարեր, երկամի քաղցկեղ, հիդրոնեֆրոզ)
  • Միզուղիներում քար

Որովայնային ցավը կարելի է անվանել նաև ընդերային ցավ կամ պերիտոնեալ ցավ։ Որովայնի պարունակությունը կարելի է բաժանել առաջնաղու, միջնաղու, հետնաղու։ Առաջնաղին պարունակում է կոկորդը, ստորին շնչառական ուղիները, կերակրափողի մի մասը, ստամոքսը, տասներկումատնյա աղու մի մասը, լյարդը, լեղուղիները (ներառյալ լեղապարկը և լեղածորանները) և ենթաստամոքսային գեղձը։ Միջնաղին ներառում է տասներկումատնյա աղու դիստալ մասը, կույր աղին, վերել հաստ աղին, լայնական հաստ աղու առաջին կեսը։ Հետնաղին պարունակում է լայնական հաստ աղու դիստալ մասը, վայրէջ հաստ աղին, սիգմայաձև աղին, ուղիղ աղին, վերին անալ խողովակը։

Որովայնի ամեն հատված ունի իր հետ կապակցված ընդերային նյարդը, որը տանում է ազդակը ընդերքից դեպի ողնուղեղ և ընթանում է սիմպատիկ նյարդերի կազմում։ Ընդերային զգայական ազդակները ոչ սպեցիֆիկ են, ընթանում են դեպի ողնուղեղ և խաչցում են սոմատիկ զգայական ուղիների նյարդերի հետ, որոնք խիստ սպեցիֆիկ են։

Որովայնային ցավի պատճառը հասկանալու համար անհրաժեշտ է կատարել հիվանդի մանրակրկիտ հետազոտություն։

Անամնեզ հավաքելու ընթացքը ներառում է՝

• Ճշտել հիվանդի նախկինում տարած հիվանդությունները, վիրահատությունները
• Ներկայիս տարվող դեղորայքային բուժման մանրամասն հետազոտում, ընդունվող սննդային հավելումների մասին տվյալների հավաքում
• Հիվանդի դեղորայքային և սննդային ալերգիաների հաստատում
• Պարզել հիվանդի ընտանեկան անամնեզը և կենտրոնանալ հարազատների մոտ նմանատիպ ախտանիշների վրա
• Քննարկել հիվանդի հետ նրա մոտ առկա վնասակար սովորությունները (ծխել, ալկոհոլի օգտագործում, անկանոն սեռական հարաբերություններ)
• Արտաորովայնային ախտանիշների ուսումնասիրում (տենդ, դող, կրծքային ցավ, հևոց, հեշտոցային արյունահոսություն)

Մանրակրկիտ անամնեզ հավաքելուց հետո պետք է կատարել հիվանդի ֆիզիկալ հետազոտություն։

Ախտորոշմանը օգնող հետազոտություններից են՝

• Արյան հետազոտություն՝ արյան ընդհանուր անալիզ, էլեկտրոլիտների մակարդակ, լյարդի ֆունկցիոնալ թեստեր, ամիլազայի և լիպազայի մակարդակ, տրոպոնին I մակարդակ։
• Ուրինալիզ
• Կրծքի և որովայնի ռենտգեն հետազոտություն
• ԷՍԳ

Եթե նշված հետազոտություններից հետո ախտորոշումը մնում է անհայտ, կատարվում են ավելի մանրամասն հետազոտություններ՜

• Որովայնի և կոնքի շրջանի համակարգչային շերտագրություն
• Որովայնի կամ կոնքի ՈՒՁՀ
• Էնդոսկոպիա և/կամ կոլոնոսկոպիա

Որովայնային ցավի բուժումը կախված է բազմաթիվ գործոններից՝ ներառյալ ցավի պատճառագիտությունը։ Անհետաձգելի բուժոգնության բաժանմունքում որովայնային սուր ցավով մարդկանց տալիս են հեղուկներ՝ ներերակային ճանապարհով, կապված նրա հետ, որ սովորաբար շատ հեղուկ են կորցնում փսխման զանգվածներով։ Որովայնային ցավի բուժումը ներառում է ցավազրկումը՝ ոչ օփիոիդային (կետորոլակ), օփիոիդային ցավազրկողներ (մորֆին, ֆենտանիլ)։ Ցավազրկման տեսակի ընտրությունը կախված է ցավի պատճառից, օրինակ՝ կետորոլակը կարող է բարդացնել որոշ որովայնի օրգանների հիվանդությունների ընթացքը։ Անհետաձգելի բուժօգնության բաժանմունք ընդունվող հիվանդներին կարող է տրվել այսպես կոչված "Ստամոքսաղիքային կոկտեյլ", որը ներառում է թթվամարիչներ (օմեպրազոլ, ռանիտիդին, մագնեզիումի հիդրօքսիդ, կալցիումի քլորիդ) և լիդոկաին։ Ցավը թուլեցնելուց հետո կարող է կարիք լինել հակաբակտերիալ բուժման՝ որովայնային որոշ պաթոլոգիաների դեպքում։ Բութիլսկոպոլամինը որոշակի հաջողությամբ օգտագործվում է որովայնային ցավի դեմ։ Որովայնային ցավի ժամանակ կարող է անհրաժեշտ լինել կատարել վիրահատական միջամտություն՝ խոլեցիստէկտոմիա, ապենդէկտոմիա և այլն։

Անհետաձգելի վիճակներ

Ստորև ներկայացվում են անհետաձգելի վիճակների հետ կապված որովայնային ցավի դեպքերը՝

Որովայնային ցավը մեծահասակների իրենց ընտանեկան բժիշկներին դիմելու պատճառների 3%-ն է կզմում։ ԱՄՆ-ում 2006 թվականից մինչև 2011 թվականը անհետաձգելի բուժօգնության բաժանմունքներ դիմելու հաճախականությունը դարձել է 18%։ Դա եղել է 20 ամենամեծ աճ ունեցած ցուցանիշներից մեկը անհետաձգելի բուժօգնության բաժանմունքներում։ Դիմելիությունը սրտխառնոցի և փսխման կապակցությամբ նույնպես հասել է 18%։